«Quran və elm»

X söhbət

Nisbilik nəzəriyyəsi və Qurani-Kərim

Dünyamızın yuvarlaq şəkildə olmasına gəlincə isə, qeyd etməliyik ki, Yerin kürə şəklində olması fikrini müsəlman alimləri avropalılardan çox-çox əvvəl irəli sürmüşlər.

Müsəlman alimləri Yerin kürə şəklində olmasını Avropada ilk dəfə söyləyənlərdən biri olan Xristofor Kolumbdan (1451-1506) və məşhur dünya səyahətçisi Magellandan (1480-1521) əsrlərlə qabaq söyləmişlər. Öncə qeyd etdiyimiz kimi, bu fikri 1111-ci ildə vəfat etmiş İmam Qəzali söyləmiş, hətta Ayın və Günəşin tutulması hadisəsini bugünkü elmi anlayışa uyğun şəkildə izah etmişdir. Ondan sonra Fəxrəddin Razi də özünün məşhur Quran təfsirində, həmçinin, Qazi Beyzavi də bu fikri müdafiə etmişlər. Təbii ki, İmam Qəzali bu fikri irəli sürərkən, ondan sonra gələn müsəlman alimləri həmin fikri müdafiə edərkən yenə də Qurana istinad etmişlər. Quranın Naziat surəsinin 30-cu ayəsində bu məsələyə açıqca toxunulmuşdur.

Allah-təala həmin ayədə buyurur: "Bundan sonra O, yer üzünü döşəyib (yayıb) düzəltdi".

Ayədə işlənən "dəha", "dəhv" sözünün, həqiqətən, "döşəmək", "yayıb düzəltmək" mənası vardır. Lakin "dəhv" sözünün bir mənası da "dəvəquşu yumurtası" deməkdir. Bundan çıxış edən bəzi sonrakı islam alimləri, o cümlədən, 1561-ci ildə vəfat etmiş məşhur türk alimi Qarahisari Mustafa bin Şəmsəddin dünyanın bir dəvəquşu yumurtası kimi, yəni tam yuvarlaq deyil, naqis yuvarlaq, daha doğrusu, ellips şəklində olduğu fikrini söyləmişdir ki, bu, müasir astronomik fikrə çox uyğun gəlir. Göründüyü kimi, Qurani-Kərim bu məsələdə də müasir elmi səviyyədə durur. Bu cür dərin elmi məsələləri ehtiva edən Kitab, sözün həqiqi mənasında, Allah kəlamı deyilmi?!

XI söhbət

Quran və biologiya. həyatın mənbəyi

Həyatın mənbəyi məsələsi insanı həmişə həm özü baxımından, həm də onu əhatə edən digər canlılar baxımından maraqlandırmış, düşündürmüşdür. Müasir elmi tədqiqatlara görə, Yer üzündə həyatın əmələ gəlməsindən öncə ilk üzvi maddələrin təşəkkülündə enerji qaynağının əsasını ultrabənövşəyi şüalar təşkil etmişdir. Bununla yanaşı, ilk ibtidai canlıların ultrabənövşəyi şüalardan üzvi maddələrin emalı üçün istifadə etməyə qadir olmadıqları güman edilməkdədir. O dövrlərdə ultrabənövşəyi şüalanma (radiasiya) o dərəcədə qüvvətli idi ki, buna məruz qalan bütün canlılar məhv olurdu. Bu şüalardan ancaq su altında gizlənməklə qorunmaq mümkün idi. Məhz buna görə də, həyat ilk öncə suda başlanmışdır.

Qurani-Kərim həyatın mənbəyi məsələsinə ümumi şəkildə toxunmuş və onun mənbəyinin su olduğunu bəyan etmişdir. Ənbiya surəsinin 30-cu ayəsində Allah-təala buyurur: "Məgər kafirlər görmədilərmi ki, göylərlə yer bir idi? Biz onları ayırdıq və hər şeyi sudan yaratdıq".

Nur surəsi, ayə 45:

"Allah hər canlını sudan yaratdı".

Dünyada olan hər bir canlı həm mövcudluğunu, həm də həyatını davam etdirmək üçün suya ehtiyac hiss etməkdədir.

Bəzi təfsirçilər "Biz hər bir canlını sudan yaratdıq" ayəsində su deyildikdə nütfə (sperma) nəzərdə tutulduğunu qeyd edirlər. Lakin burada "heyvan" dedikdə bütün canlılar, o cümlədən, bitkilər də nəzərdə tutulur və buradan da suyun təkcə heyvanat aləmi üçün deyil, həm də nəbatat aləmi, yəni bitkilər üçün həyat mənbəyi olması öz-özlüyündə zahirə çıxır. Son zamanlarda suyun ən mühüm ünsürünü təşkil edən hidrogenin bütün ünsürlərin əsası kimi qəbul edilməsi baxımından, Quranın bu xatırlatmasının daha geniş bir həqiqətə işarə etdiyi aydındır.

XX əsrin görkəmli alimləri belə hesab edirlər ki, Yer üzündəki hər bir canlı ilk dəfə dənizdə yaradılmış, bütün quşların, sürünənlərin, hətta quruda yaşayan heyvanların ilk əcdadları dənizdə yaradılmışdır. Bu canlılar uzun müddətdən sonra müxtəlif növlərə, qruplara ayrılmışlar.

Beləliklə, yuxarıdakı ayələrdən məlum olur ki, bitkilər də daxil olmaqla, bütün canlılar sudan yaradılmışdır.

Quranda buyurulduğu kimi, cismlərdə ayrılma əmələ gəlmiş, yerlə göy bir-birindən ayrılmışdır. Yer öz-özünə işıq saçan bir cism olmuşdur. O zaman kimyaçıların oksigen dedikləri su maddəsi özündəki istiliklə Yer kürəsindən buxarlanaraq yuxarı qalxır, hava boşluğundakı soyuqluq onu suya çevirdikdən sonra o, öz ağırlığından dolayı yerə enirdi. Belə bir vəziyyət təkrar oluna-oluna, nəhayət ki, bitkilər, heyvanlar və bütün canlılar zühur etdi. Ənbiya sürəsində işarə edildiyi kimi, yerlə göy bir-birindən ayrıldıqdan sonra hər şey su ilə həyat tapdı. Sürəkli və davamlı həyata gəldikdə isə, Allah-təala bu barədə Həcc surəsinin 5-ci ayəsində belə buyurur: "Sən yer üzünü qupquru görürsən. Biz onun üzərinə su endirən kimi o hərəkətə gəlib qabarar və hər növ gözəl (meyvədən, bitkidən) bar gətirər".

Həyatın sudan canlandığı, hər canlı hüceyrənin əsasını suyun təşkil etdiyi, susuz heç bir həyatın mümkün olmadığı bugünkü elm tərəfindən sübuta yetirilmişdir. Müasir elm sübut edir ki, ən qədim canlılar bitkilərdir. Birinci geoloji dövrdən qalma ən qədim bitkilər isə su yosunlarıdır. Ən qədim heyvan növlərinin də okeanlarda, dənizlərdə yaşadığı məlumdur.

XII söhbət

İnsanın torpaqdan yaradılması

Qurani-Kərim insanın torpaqdan yaradılmasını xəbər verməkdədir. Quranın bildirdiyi bu həqiqət onun nazil olmasından çox əsrlər sonra sübuta yetirilmişdir. Bu isə bir daha, öz növbəsində, Quranın Allah kəlamı olmasına dəlalət edir. İnsanın torpaqdan yaradılması haqqında bir neçə Quran ayəsinə nəzər salaq:

1. Ən'am surəsi, ayə 2:

"Sizi palçıqdan yaradan, sonra da (sizin üçün) bir əcəl (ölüm vaxtı) müəyyən edən Odur (Allahdır)".

2. Rəhman surəsi, ayə 14:

"(Allah) insanı saxsı kimi quru palçıqdan yaratdı".

3. Həcc surəsi, ayə 5:

"Ey insanlar! Öləndən sonra diriləcəyinizə şübhəniz varsa, (ilk yaradılışınızı yada salın). Həqiqətən, Biz sizi torpaqdan yaratdıq".

Quranda bu haqda bir çox ayə mövcuddur. Allahın Kitabında bəzən insanın "səlsal", bəzən də "tin"dən yarandığı qeyd olunur. "Səlsal" quru palçıq, "tin" isə, ümumiyyətlə, palçıq deməkdir ki, onların da hər ikisi torpaqdır.

Yaxın zamanlara qədər bu Quran ayələrinin ifadə etdiyi uca məna insanlar tərəfindən tamamilə anlaşıla bilmirdi. Yalnız bunu deməklə kifayətlənilirdi ki, insanın torpaqdan yaradılışı o deməkdir ki, rüşeymin təşəkkül tapdığı kişi və qadın nütfəsi torpaqdan meydana gəlmişdir.

Lakin çağdaş elmlər sübut etmişdir ki, insan bu dərin yerin, torpağın ehtiva etdiyi ünsürlərdən əmələ gəlmişdir. Karbon, oksigen, hidrogen, fosfor, kükürd, azot, kalsium, maqnezium, dəmir, marqans, mis, yod, flor, kobalt, sink, silisium, alüminium insan orqanizmini vücuda gətirən elementlərdir. Torpağı əmələ gətirən ünsürlər də elə bunlardır. Bunların miqdarı, nisbəti insandan insana (bədəndən bədənə), torpaqdan torpağa dəyişsə də, yenə də onların əsasını həmin elementlər təşkil edir.

Mərkəz.- 2010.- 20 oktyabr.- S. 16.