HEYDƏR ƏLİYEV

«Söyləyin, o, təmiz adamdırmı?»

Onlar bir də neçə il sonra Bakıda görüşdülər. Bobkov soruşdu:

- Rüşvətxorluğa qalib gələ bildinmi?

Heydər Əliyev cavab verdi:

- Hələlik ona təminat verə bilərəm ki, Azərbaycan MK-da heç kim rüşvət almır.

Bəs Sov. İKP MK-da? Sadəlövh sualdır. Elə həmin Bobkov «DTK və hakimiyyət» kitabında yazır: «Brejnevə ağlasığmaz bahalı hədiyyələr verirdilər; məsələn, əziz Leonid İliçə Gürcüstanda qızıl samovar vermişdilər. Özbəkistanda respublikanın birinci katibi Şərəf Rəşidov Sov. İKP MK-nın Siyasi Bürosunun üzvü Kirilenkoya xanımı və qızı üçün məxsusi aşılanmış qaragül dərisindən kürklər hədiyyə etmişdi».

Hamı, daha doğrusu, demək olar ki, hamı rüşvət alırdı. SSRİ DTK-sının sədr müavini kimi informasiyalı bir adamın dediyinə görə, almayan cəmi bir neçə adam vardı: A. N. Kosıgin, Y. N. Andropov... Onların da ətrafına təmiz, düzgün əxlaqlı təşkilatçı adamlar toplaşmışdı. Respublikalarda da belələri az deyildi. Ukraynada Vladimir Vasilyeviç Şerbitski, Aleksandr Pavloviç Lyaşko, Belorusiyada Pyotr Mironoviç Maşerov, Azərbaycanda Heydər Əliyev, Sverdlovskda Nikolay İvanoviç Rıjkov, Krasnoyar vilayətində Vladimir İvanoviç Dolgix, Saratovda Vladimir Kuzmiç Qusev kimiləri yeni formasiyaya məxsus partiya və dövlət xadimləriydilər. Onlar xalqa xidmət etməyi adi öhdəçilik kimi boş bir şey yox, həqiqətən yüksək ideal hesab edirdilər.

Azərbaycana rəhbərlik etməyə başlayanda Heydər Əliyev, demək olar ki, respublikanın kadr korpusunu artıq yaxşı tanıyırdı. Kimləri vəzifədən uzaqlaşdırmağın lazım gəldiyini, hansı sahələri möhkəmlədəcəyini əvvəlcədən bilirdi. Vəzifəyə təyin etmək üçün yeni kadrı ona təqdim edəndə ən birinci sualı bu olurdu: «Deyin görüm, o, düzgün, təmiz adamdırmı?» Yalnız bundan sonra təqdim olunan kadrın ixtisas göstəriciləri, insanlarla işləmək bacarığı və savadı ilə maraqlanırdı.

Onun üçün namizədin təmiz adam olması əsas idi. Əks halda rüşvətxorluq halqasını qırmaq qeyri-mümkün idi. Azərbaycanda altmışıncı illər üçün tipik olan bir hadisə: sovxoz direktorunu rüşvətxorluq üstündə işdən çıxarırlar. Elə o saat da başqa bir rayonda eyni vəzifəyə təyin edirlər. Kommunist Ramiz Tahir oğlu Tahirov Mərkəzi Komitəyə yazır:

«Xahiş edirəm ki, mənim bu kiçik məktubumu diqqətlə oxuyasınız. Məncə, fikirlərim bizim xalqımız, dövlətimiz, partiyamız üçün çox vacibdir...» Laqeyd olmağı bacarmayan bu adam məhv edilmiş üzüm, ərik bağları haqqında, hər il 20-30 hektar sahəyə qarpız əkib pulunu öz cibinə qoyan işbazlar barədə ürək ağrısı ilə yazırdı. O bildirirdi ki, bu, dövləti və xalqı aldatmaqdan başqa bir şey deyil. Başqa bir rayonda kolxozçular dələduzluqda ad çıxarmış bir kolxoz sədrini qəbul etməkdən qəti imtina etmişdilər. Rayon partiya komitəsinin katibi keçirilən iclasa milis çağırmışdı. Kolxozçular isə qışqıraraq ona cavab vermişdilər: «Biz qəzet, jurnal oxuyuruq. İndi ayrı zamandır, daha hədə-qorxu ilə, milisin təzyiqi ilə kolxoz sədri seçmirlər...» Səfəvilər dövründə (XVI əsr) valini soruşanda deyirdilər: «Sizin vilayəti kim yeyir?» Bəli, idarə edir yox, məhz yeyir...

Lakin MK-nın birinci katibi Heydər Əliyev tamam başqa cür düşünürdü. Onun fikrincə, partiya işinə perspektivli, gənc, enerjili, professional cəhətdən yaxşı hazırlığı olan və təmiz adamlar lazım idi.

Rayonlara rəhbər təyin edəndə KP MK-nın birinci katibinin ilk məsləhəti belə olurdu: «Nəzərə alın ki, hamı raykomun katibinə baxır. Onun necə danışmağı, necə oturub-durmağı, hətta maşına əyləşməyi həmişə diqqət mərkəzində olur. Raykom katibi vəzifəsində olsanız da, özünüzü partiya çinovniki kimi yox, sadə adam kimi aparın».

O vaxt Bakıda on rayon, deməli, on rayon partiya komitəsinin I katibi (raykom) vardı. Sonralar Heydər Əliyevə irad tuturdular ki, guya, o, yalnız öz naxçıvanlılarını irəli çəkir. Lakin Bakının raykom katibləri arasında bir nəfər də olsun naxçıvanlı yox idi. Məsəlçün, Oktyabr (indiki Yasamal) rayonuna bakılı, Qaradağ rayonuna milliyyətcə rus, Kirov rayonuna isə erməni rəhbərlik edirdi. Daha bir kadrı Şamaxıdan dəvət etmişdilər. Yox, burada qohumbazlıqdan söhbət gedə bilməzdi. Onların hər biri özlərini elmdə, istehsalatda təsdiq etmiş, cəmiyyətdə nüfuz qazanmış insanlar idi.

Təmizliyinə əmin olduğu kadrlar barədə yazılan anonim məktublara da Heydər Əliyev heç vaxt ciddi əhəmiyyət vermirdi. Yəqin ki, özü də yuxarılardan özünə qarşı eyni münasibəti gözləyirdi. Lakin Moskvada işlədiyi müddət ərzində MK-ya və Nazirlər Sovetinə onun haqqında anonim məktublar gələndə bircə Nikolay İvanoviç Rıjkov bu məktublara yox, Heydər Əliyevin özü də inanmışdı.

Hər şeyi kadrlar həll edir

Siyasətçi, dövlət adamı və ya ictimai xadim, təsərrüfatçı vəzifə pillələriylə nə qədər yuxarı qalxırsa, o qədər tez-tez kadrlarla bağlı qərarlar qəbul etməli olur. Bu böyük oyunda səhv addımlar da istisna deyil. Bu səhvlərdən nə prezidentlər, nə imperatorlar, nə də baş katiblər sığortalanıblar. Kadr siyasəti barədə professorlar, alimlər çoxsaylı kitablar yazıblar, ağıllı məsləhətlər veriblər. Amma insanın şüuru belə qurulub: o çox vaxt yalnız şəxsən tanıdığı adamlara etibar edir. Məhz bu səbəbdən Brejnevin vaxtında onunla şəxsən işləmiş Dnepropetrovsk kadrları, Yeltsinin vaxtında Ural kadrları, Putinin vaxtında Peterburq kadrları Moskvaya dəvət olunur, irəli çəkilirdilər.

Respublikaya rəhbərlik etməyə başlayan Heydər Əliyev də, əsasən, öz çekist kolleqalarına bel bağlayırdı. MK-nın büro üzvləri və öz katibləriylə kadr məsələlərini müzakirə edəndə, o, DTK-nın əks-kəşfiyyat idarəsinin rəis müavini Ziya Məmməd oğlu Yusifzadəni MK-nın inzibati orqanlar şöbəsinə müdir təklif etmişdi. Heydər Əliyev Ziya Yusifzadənin insani və işgüzar keyfiyyətlərini hələ komitədə həmkar olduğu vaxtlarda qiymətləndirə bilmişdi. Əmin idi ki, o, respublikanın bütün hüquq-mühafizə orqanlarının tabe olduğu MK-nın inzibati orqanlar şöbəsinin işinin öhdəsindən uğurla gələcək. Beləliklə, MK-nın üzvlüyünə namizədlərin sırasına Ziya Yusifzadənin adı da əlavə olundu. DTK-da işlədiyi müddətdə o, ali partiya rəhbərliyinə daxil deyildi, buna görə də MK-nın üzvlüyünə namizədliyi onun karyerasında bir yüksəliş kimi qiymətləndirilirdi. Hamı zəng vurub onu təbrik edirdi.

Bir-iki gün gözlədikdən sonra Ziya birinci katibə zəng vurdu:

- Heydər Əliyeviç, məni nəyə görə MK üzvlüyünə namizəd seçdilər? Zənglərin əlindən işləmək olmur.

cavab qısa oldu:

- Bir azdan biləcəksən.

İki gün sonra Heydər Əliyev onu öz kabinetinə çağırıb yeni vəzifəyə təyin olunması barədə məlumat vermişdi. Birinci katib əmin idi ki, Ziya Yusifzadə razılıq verəcək. Amma Ziya öz karyerasının istiqamətinin dəyişəcəyini görüb az qala yalvarmağa başladı. Xatırlatdı ki, təhlükəsizlik orqanlarında işə başlamazdan əvvəl də xeyli düşünmüşdü, axırda özünü bu sənətə həsr etmək qərarına gəlmişdi.

- İndi-indi bu işə alışıram, sizə məlum olan əməliyyatları aparıram. Yenidən fəaliyyət sahəsini dəyişib, bilmədiyim işdən yapışmaq məni qorxudur.

Heydər Əliyev keçmiş həmkarına baxıb deyir:

- Maraqlıdır.

Həqiqətən də maraqlı situasiya yaranırdı. Ziya Yusifzadənin MK-nın üzvlüyünə namizəd seçilməsiylə bağlı birinci katibin təklifini katiblik dəstəkləmişdi. Bəs indi onun nüfuzu necə olsun? Bəs partiya intizamı? Əliyevi başqalarının söhbətlərindən tanıyan adamlar elə hesab edirdilər ki, o, öz qərarlarını dəyişməyi xoşlamır və onunla bu xüsusda mübahisə etməmək daha məsləhətdir. Əlbəttə, bu fikir tam elə deyil. Və Ziya Yusifzadənin təyinatının baş tutmaması heç də yeganə fakt deyil, amma hər halda bunun özü də sübut edir ki, həmsöhbətinin arqumentləri inandırıcı, həqiqətə uyğun olarsa, Heydər Əliyev öz qərarını dəyişə bilərdi. Bəs onun nüfuzuna xələl gəlmədimi? Partiya inzibatçılarının başqa səbəb olmayanda istinad etdikləri partiya intizamı pozulmadırmı? Ritorik suallardır.

- Yaxşı, - deyə Heydər Əliyev Yusifzadənin işi olan qovluğu kənara itələdi, - bəs indi neyləyək? Özün bilirsən ki, burada təmiz, düzgün adamlara necə böyük ehtiyac var.

- Başa düşürəm. Ona görə də bu vəzifəyə başqa bir ləyaqətli insanı seçməyinizi xahiş edirəm.

Yusifzadə DTK-da fəaliyyətini davam etdirdi, böyük intellektual potensialını əks-kəşfiyyat və kəşfiyyat işlərinə sərf etdi və general-leytenant rütbəsinə qədər yüksəldi.

Sələfi Heydər Əliyevlə söhbətində «bizim bütün kadrlara eyni münasibət göstərməyin» vacibliyini demişdi. Prinsipcə belə olmalıdır, nə demək olar. Yəni obyektiv ol, insanları işə olan düzgün münasibətinə görə qiymətləndir. Daha keçmiş hakimiyyətə şəxsi sədaqətə görə yox.

Yeni birinci katib tezliklə hiss etdirdi ki, «bizim bütün kadrlarımıza eyni münasibət» mümkün olmayacaq və partiya komitələrinin, nazirlik və təşkilatların, ali məktəblərin rəhbərliyində rüşvətxorlara, dələduzlara, işbazlara yer qalmayacaq. Daxili İşlər Nazirliyinə professional kəşfiyyatçı, büllur kimi təmiz insan olan Arif Heydərov rəhbərlik etməyə başladı. Əlbəttə, kəşfiyyat öz istedadlı, bacarıqlı kadrından məhrum olmaq istəmirdi, amma Andropov kömək etdi, Arif Heydərovu Türkiyədən geri çağırıb daxili işlər naziri təyin etdilər.

Biz arxivdə Azərbaycan KP MK-nın baxdığı onlarla işi vərəqləmişik. Belə görünür ki, vəzifəsindən, rütbəsindən asılı olmayaraq, hamıya eyni tələbkarlıqla yanaşılıb. SSRİ DTK-sının sədr müavini İqor Sinitsinin fikrinə görə, Heydər Əliyev korrupsiyaya nifrətinə və bir çox işgüzar keyfiyyətlərinə görə Yuri Vladimiroviç Andropova çox bənzəyirdi.

Bəzi faktlara nəzər salaq:

«Bizə göndərilən faktlara və məktublara əsasən müəyyən edilmişdir ki, Azərbaycan KP MK-nın Partiya Təşkilatı Komitəsinin sədr müavini c. N. Bağırov özünü kommunist və partiya işçisi kimi gözdən salan bəzi nalayiq hərəkətlərə yol vermişdir. Bağırov məvacibinə uyğun həyat tərzi keçirməmiş və bunları ört-basdır etmək üçün bir çox dələduz hərəkətlərə yol vermişdir. Belə ki, o, bahalı avtomobil, bağ sahəsi almış və orada böyük malikanə, qaraj və hovuz tikdirmişdir. İstifadə edilmiş tikinti materiallarının əksəriyyəti də sənədsizdir.

Kommunistə və partiya işçisinə yaraşmayan hərəkətlərinə, mənəvi pozğunluğuna, öz vəzifə səlahiyyətlərindən şəxsi məqsədləri üçün istifadə etdiyinə görə Bağırov camal Nəsrəddin oğlu (1961-ci ildən partiya üzvü, Partiya biletinin nömrəsi - 02800043) Azərbaycan KP MK-nın şöbə müdiri vəzifəsindən azad edilsin və partiya sıralarından kənarlaşdırılsın».

Şamaxı rayonunda Pedaqoji Texnikumda kütləvi rüşvətxorluq, bundan əlavə ayrı-ayrı vəzifəli şəxslərin dövlət əmlakını mənimsəməsi hallarının üstü açılmışdır. Azərbaycan KP MK-sı Şamaxı Rayon Partiya Komitəsinin katibi S. A. Sayılov yoldaşı vəzifəsindən azad etmiş və Rayon Partiya Komitəsində kompleks yoxlama tədbirləri apararaq, raykom katibinin «partiya məsuliyyətiylə bağlı məsələyə baxılması barədə sərəncam vermişdir».

Eyni hallar Kirovabad və Xaçmaz rayon partiya komitələri üzrə, Respublika Tikinti və Tikinti Materialları Sənayesi İşçilərinin Həmkarlar İttifaqı Komitəsi, M. Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutu, Respublika Prokurorluğu üzrə də müəyyənləşdirilmişdir. Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi inanırdı ki, rüşvətxorluq və korrupsiya ilə yalnız bu cür açıq mübarizə aparmaq lazımdır. Hərçənd ki, belə açıq mübarizəyə görə o, Moskvanın və digər respublikalardakı həmkarlarının müəyyən təzyiqi ilə də üzləşməli olurdu.

Heydər Əliyev özü bu barədə belə deyirdi:

- Yadımdadır, 1975-ci ildə biz bir raykom katibini işdən azad edib, partiyadan çıxarıb, işini hüquq-mühafizə orqanlarına vermişdik və bu məsələylə bağlı bütün materialları respublika qəzetlərinin birində çox geniş şəkildə dərc etdirmişdik. Həmin ərəfədə mənimlə görüşən qonşu respublikalardan birinin Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi soruşdu ki, niyə belə edirsiniz? Bu yaxınlarda bir çox rayon partiya komitələrinin katibləri mənim yanıma gəlmişdilər. Onlar deyirdilər ki, Əliyev belə etməklə ümumilikdə raykom institutunu gözdən salır. Mən ondan soruşdum ki, sizin özünüz bu fikirlə razısınız? O dedi ki, razı deyiləm. Amma belə məsələləri ictimaiyyətə çatdırmağın da tərəfdarı deyiləm.

Mənsə cavab verdim ki, ikisini, üçünü, beşini cəzalandırıb, bunu bütün respublikanın nəzərinə çatdırıram ki, digərləri ibrət götürsünlər, belə neqativ addımlar atmaqdan çəkinsinlər (11 mart 2001, Bakı, Skandinaviya və Rusiya jurnalistlərinə verdiyi müsahibədən).

...Ümumittifaq Lenin Kommunist Gənclər İttifaqının (ÜİLKGİ) ikinci katibi olan Boris Pastuxovun Heydər Əliyevlə tanışlığı da sözügedən 1970-ci illərə təsadüf edir. Boris Nikolayeviç Bakıya, Azərbaycan komsomolçularının qurultayına gəlmişdi. Heydər Əliyevin partiya rəhbəri kimi fəaliyyətini yüksək qiymətləndirən Pastuxov, onun gənclərə böyük qayğı ilə yanaşdığını xüsusi qeyd edir.

Əliyev gənclərlə yaxından məşğul olmaq çağırışını ilk növbədə özünə ünvanlayırdı. Respublikanın ilk Lenin təqaüdçü gənclərinin və Moskvaya göndərilən bacarıqlı tələbələrin sırasında istedadlı riyaziyyatçı Fatma Abdullazadə də vardı.

İndi riyaziyyat elmləri doktoru olan Fatma xanım da, Prezidentin özü də bunu unutmamışdı.

Boris Pastuxov xatırlayır:

- Biz Azərbaycan komsomolçularının qurultayında kosmonavt Patsayevlə birgə iştirak edirdik. Sonralar o, Dobrovolski və Volkovla birgə uçuş zamanı həlak oldu. Mənə ən maraqlı gələn isə o idi ki, Heydər Əliyev bu kosmonavtla ünsiyyətə böyük maraq göstərir, onu həmişə qeyri-formal şəraitdə kosmonavtika barədə sorğu-suala çəkirdi. Mən ilk dəfə o vaxt başa düşdüm ki, bu insan hər şeylə maraqlanır, onda zərrə qədər də tənbəllik yoxdur.

Yerinə yetirilmiş borc

1971-ci il martın 30-da Moskvada Sov. İKP-nin XXIV qurultayı açıldı. Aprelin biri, səhər iclasında Heydər Əliyev çıxış edir. O, ilk dəfədir ki, qurultayın tribunasındadır. Özünü çox sərbəst aparır, kifayət qədər inamlıdır.

O, respublika sənayesinin ümumi inkişafdan geri qalmasının aradan qaldırılmasından və bir il əvvəl Sov. İKP MK-da, SSRİ Nazirlər Sovetində qəbul olunmuş «Azərbaycan SSR-də xalq və kənd təsərrüfatı sahələrinin inkişafına dair tədbirlər planı»nın həyata keçirilməsindən danışır:

- Bu beşillikdə Azərbaycanda yüzə qədər yeni sənaye müəssisəsinin tikilib istifadəyə verilməsi planlaşdırılır. Bu, ötən «beşillik»dəkindən demək olar ki, iki dəfə çoxdur. Respublikamızda maşınqayırma sənayesinin yeni sahələri yaradılacaq, neftayırma sənayesi, dəmiryol nəqliyyatı rekonstruksiya ediləcək, kimya, yeyinti və digər sənaye sahələrinin yüksək sürətlə inkişafına təkan veriləcək.

Beş il sonra isə o, artıq XXV qurultayın tribunasından fəxrlə deyirdi:

- Böyük qürur hissi ilə deyə bilərəm ki, Azərbaycanın qarşısında qoyulmuş vəzifələr uğurla həyata keçirilmişdir. İqtisadiyyatın uzunmüddətli geriləməsi aradan qaldırılmış və onun inkişafında dönüş yaranmışdır. Uzun illər ərzində ilk dəfədir ki, əsas iqtisadi göstəricilər üzrə beşillik plan artıqlamasıyla yerinə yetirilmişdir. Azərbaycan xalq təsərrüfatının inkişafında əvvəllər görünməyən yüksək göstəricilər əldə etmişdir.

2000-ci ilin mayında Azərbaycanın Prezidenti Gəncə şəhərinə gəlmişdi. O, Gil-Torpaq Emalı Birliyinin işçiləriylə də görüşdü. Bu istehsalat birliyi ilk məhsulunu 1969-cu ildə istehsal etmişdi. Hiss olunurdu ki, o vaxtkı əlamətdar hadisəni xatırlamaq Heydər Əliyev üçün nə qədər xoşdur.

Həmin görüşdə Prezident demişdi:

- 1969-cu ildə mən respublikanın rəhbəri seçilmişdim. O vaxt bu kombinat yarımçıq vəziyyətdəydi. Tikinti-montaj işləri başa çatdırılmamışdı, bəzi sexlər isə hələ heç tikilməmişdi. Bununla bərabər, kombinat işə başlamışdı. O vaxtlar kombinatın vəziyyəti, tikintinin gedişatı, demək olar ki, hər gün müzakirə olunurdu. Proseslər çətinliklə gedirdi. Yaxşı ki, indi burada çox yüksək ixtisaslı kollektiv formalaşdırılıb; mühəndislər, texniklər... Amma o vaxt belə deyildi. İstehsalatın qaydaya salınması üçün kadrlar az idi. Kadrların çoxunu Rusiyadan və SSRİ-nin başqa vilayətlərindən dəvət edirdik.

Maraqlıdır ki, otuz il keçməsinə baxmayaraq, Heydər Əliyev kombinatın o vaxtkı direktorunun soyadını da xatırladı: Yamov.

Xülasə, zavod istifadəyə verildi, lakin bundan sonra ortaya elə problemlər çıxdı ki, layihələşdirilən zaman onları unutmuşdular: əgər unutmamışdılarsa da, müəyyən qədər maddi vəsaitə qənaət etmək üçün bu problemləri nəzərə almamışdılar. Çünki təmizləyici qurğulara o vaxt bir o qədər də əhəmiyyət verən yox idi. Zavod işə düşdükdən sonra bütün şəhər, ilk növbədə isə Nizami Gəncəvinin yaxınlıqda yerləşən məqbərəsi toz dumanına bürünməyə başladı. İlk olaraq, mədəniyyət və incəsənət xadimləri həyəcan siqnalı verdilər. Mütəfəkkirin bu fikirlərini xatırlatdılar:

Bu ana torpağa baş əysən əgər,

Onun hər qarışı sənə verər zər.

- Yadımdadır, - deyə Heydər Əliyev xatırlayırdı, - şair Rəsul Rza, Süleyman Rüstəm, bəstəkar Qara Qarayev, Fikrət Əmirov və başqa bir neçə nüfuzlu mədəniyyət xadimi mənə məktubla müraciət etdilər. Onlar Nizami məqbərəsinin belə acınacaqlı hala düşməsindən narahatçılıqlarını bildirirdilər. Ziyalılar fikirləşirdilər ki, əgər burada belə böyük bir müəssisə tikilibsə, yəqin ki, onu harasa köçürtmək mümkün olmaz, elə isə Nizaminin məqbərəsi bir başqa yerə köçürülsün, yoxsa tamamilə bərbad vəziyyətə düşəcək. Dəqiq yadımdadır, qarşıma iki çıxış yolu qoyulmuşdu: ya kombinatı dayandırmaq, ya da məqbərəni başqa yerə köçürtmək. Bu cür kombinatları hər il tikmək mümkündür, amma Nizami bizim üçün elə qiymətli xəzinədir ki, onu heç nə ilə müqayisə etmək olmaz. Buna görə də məqbərənin yerinin dəyişdirilməsi bizimçün mənəvi cəhətdən də çox ağır idi və biz heç vaxt bu addımı ata bilməzdik.

Yerində bu məsələni həll etmək mümkün olmadı. MK-nın birinci katibi kömək üçün Moskvaya müraciət etdi. Onu paytaxtda SSRİ Nazirlər Sovetinin sədri Aleksey NIkolayeviç Kosıgin qəbul etdi və birbaşa dedi:

- Əgər hər hansı bir işi başlamısınızsa, yarımçıq saxlamayın, başa vurun. Yoxsa hər dəfə gəlib şikayət edirsiniz ki, oranı toz basdı, buraya duman gəldi…

«Söyləyin, o, təmiz adamdırmı?»

Onlar bir də neçə il sonra Bakıda görüşdülər. Bobkov soruşdu:

- Rüşvətxorluğa qalib gələ bildinmi?

Heydər Əliyev cavab verdi:

- Hələlik ona təminat verə bilərəm ki, Azərbaycan MK-da heç kim rüşvət almır.

Hər şeyi kadrlar həll edir

Bir-iki gün gözlədikdən sonra Ziya birinci katibə zəng vurdu:

- Heydər Əliyeviç, məni nəyə görə MK üzvlüyünə namizəd seçdilər? Zənglərin əlindən işləmək olmur.

cavab qısa oldu:

- Bir azdan biləcəksən.

- İndi-indi bu işə alışıram, sizə məlum olan əməliyyatları aparıram. Yenidən fəaliyyət sahəsini dəyişib, bilmədiyim işdən yapışmaq məni qorxudur.

Heydər Əliyev keçmiş həmkarına baxıb deyir:

- Maraqlıdır.

- Yaxşı, - deyə Heydər Əliyev Yusifzadənin işi olan qovluğu kənara itələdi, - bəs indi neyləyək? Özün bilirsən ki, burada təmiz, düzgün adamlara necə böyük ehtiyac var.

- Başa düşürəm. Ona görə də bu vəzifəyə başqa bir ləyaqətli insanı seçməyinizi xahiş edirəm.

Yusifzadə DTK-da fəaliyyətini davam etdirdi, böyük intellektual potensialını əks-kəşfiyyat və kəşfiyyat işlərinə sərf etdi və general-leytenant rütbəsinə qədər yüksəldi.

Bəzi faktlara nəzər salaq:

«Bizə göndərilən faktlara və məktublara əsasən müəyyən edilmişdir ki, Azərbaycan KP MK-nın Partiya Təşkilatı Komitəsinin sədr müavini c. N.Bağırov özünü kommunist və partiya işçisi kimi gözdən salan bəzi nalayiq hərəkətlərə yol vermişdir. Bağırov məvacibinə uyğun həyat tərzi keçirməmiş və bunları ört-basdır etmək üçün bir çox dələduz hərəkətlərə yol vermişdir. Belə ki, o, bahalı avtomobil, bağ sahəsi almış və orada böyük malikanə, qaraj və hovuz tikdirmişdir. İstifadə edilmiş tikinti materiallarının əksəriyyəti də sənədsizdir.

Şamaxı rayonunda Pedaqoji Texnikumda kütləvi rüşvətxorluq, bundan əlavə ayrı-ayrı vəzifəli şəxslərin dövlət əmlakını mənimsəməsi hallarının üstü açılmışdır. Azərbaycan KP MK-sı Şamaxı Rayon Partiya Komitəsinin katibi S.A.Sayılov yoldaşı vəzifəsindən azad etmiş və Rayon Partiya Komitəsində kompleks yoxlama tədbirləri apararaq, raykom katibinin «partiya məsuliyyətiylə bağlı məsələyə baxılması barədə sərəncam vermişdir».

Heydər Əliyev özü bu barədə belə deyirdi:

İndi riyaziyyat elmləri doktoru olan Fatma xanım da, Prezidentin özü də bunu unutmamışdı.

Boris Pastuxov xatırlayır:

Yerinə yetirilmiş borc

Beş il sonra isə o, artıq XXV qurultayın tribunasından fəxrlə deyirdi:

Həmin görüşdə Prezident demişdi:

Maraqlıdır ki, otuz il keçməsinə baxmayaraq, Heydər Əliyev kombinatın o vaxtkı direktorunun soyadını da xatırladı: Yamov.

Bu ana torpağa baş əysən əgər,

Onun hər qarışı sənə verər zər.

- Əgər hər hansı bir işi başlamısınızsa, yarımçıq saxlamayın, başa vurun. Yoxsa hər dəfə gəlib şikayət edirsiniz ki, oranı toz basdı, buraya duman gəldi…

Kosıgin Əliyevə Kirovabad kombinatıyla bağlı hadisəni danışdı.

...50-ci illərin əvvəllərində Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Mircəfər Bağırov Moskvaya, İosif Vissarionoviç Stalinin yanına gəlib Daşkəsəndən gətirdiyi alunit nümunələrini ona göstərir və böyük qürurla qeyd edir ki, bu mineraldan qlinozem - gil-torpaq alınır. Gil-torpaq olmadan isə, hamıya məlumdur ki, alüminium - qanadlı metal istehsal etmək mümkün deyil. Dünya praktikasında qlinozemi, adətən, boksitlərdən əldə edirlər. İndi isə boksitlər çatışmadığından xarici ölkələrdən idxal edilirdi.

Bir sözlə, Stalin Bağırovun Azərbaycanda strateji cəhətdən vacib olan gil-torpaq istehsal edən müəssisənin yaradılması təklifini qəbul edir və o vaxt Nazirlər Soveti üzrə köməkçisi olan Kosıginə bu məsələ ilə məşğul olmağı tapşırır.

- Mən də məşğul olmağa başladım, - deyə Kosıgin sözünə davam edir. - Layihələr hazırlandı, oraya mütəxəssislər göndərildi, indi isə siz mənim yanıma hər dəfə bir şikayətlə gəlirsiniz.

O uzaq illərdəki görüşünü yadına salan Prezident tez-tez özünə sual verirdi ki, görəsən mən səhv etməmişəm ki?

-Yox, səhv etməmişəm. Çünki alunit həqiqətən də təbiətin bizə bəxş etdiyi əhəmiyyətli bir sərvətdir və biz ondan istifadə etməliyik. Lakin elə yüksək səviyyəli texnologiyalardan istifadə etməliyik ki, istədiyimiz xammalı əldə etməklə bərabər, ətraf mühiti də zəhərləməyək.

MK-nın birinci katibinin göstərişiylə respublikanın görkəmli alimlərindən və mütəxəssislərindən ibarət nüfuzlu bir komissiya yaradılır. Beləliklə, Azərbaycan ədəbiyyatının korifeyini yaxınlığındakı yeni sənaye nəhəngi ilə «barışdırmaq» mümkün oldu. İndi Gəncədən çıxarılan gil-torpaq emal edilmək üçün Rusiyaya və Tacikistana aparılır. Müəssisənin gözəl perspektivləri var, həm də respublika üçün əhəmiyyətli olan yeni iş yerlərinin açılması deməkdir.

2000-ci ilin həmin may günlərində Heydər Əliyev cihazqayırma İstehsalat Birliyində də oldu. Burada başqa sənaye məhsullarıyla yanaşı, soyuq və isti su sayğacları da istehsal olunurdu. Yenə də Heydər Əliyev 70-ci illəri xatırladı:

- 1975-ci ildə biz Azərbaycanın cihazqayırma sənayesinin inkişafı üçün çox əhəmiyyətli olan bir qərar qəbul etdik. Əslinə qalanda, bu qərar bizim yox, Sov. İKP MK-nın və SSRİ Nazirlər Sovetinin qərarıydı, bizsə bu qərara uyğun olaraq, Azərbaycanda bir çox cihazqayırma müəssisələri yaratdıq. Həmin qərarın fəaliyyət planında bu zavodun inkişafı da nəzərdə tutulmuşdu... Zavodun böyük gələcəyi var. Bu, məni çox sevindirir, çünki vaxtilə mən bu zavodun tikilməsi və modernləşdirilməsi üçün çox işlər görmüşdüm. Bu gün bir daha əmin oluram ki, zəhmətim hədər getməyib, indi öz bəhrəsini verir. Bu zavodun məhsulları həm Azərbaycana, həm də xarici bazara çox lazımdır.

İndi bir çoxları sovet dövrünü yalnız qara rənglərlə təsvir edir. Yadımdadır ki, 1990-cı ildə Moskvada «Sadovoye Koltso» ətrafına yığılmış nümayişçilər «73» rəqəmini transparanta yazıb üstündən də qırmızı xətt çəkmişdilər. 73 rəqəmi sovet hakimiyyətinin rəmzi kimi yazılmışdı.

Amma tezliklə bu adamlar ayıldılar. Ölkədə elmi-tədqiqat institutları bağlandı, elmi işçilər, elmlər namizədləri, doktorlar ixtisara salındı. Elə bil ki, bu adamlara bazar iqtisadiyyatında öz yerlərini göstərirdilər - buyurun, gedin metro stansiyalarında siqaret, saqqız satın, pal-paltar alveriylə məşğul olun...

Mərkəz.- 2010.- 26 oktyabr.- S. 10-11.