Bu kino ki, var, çox qəliz məsələdi…

Hər il ölkəmizdə dövlət sifarişi ilə ən azı altı bədii film istehsal olunur. Eləcə də «Bu meydan, bu ekran!» layihəsi çərçivəsində gənc rejissorlar necə deyərlər, pis-yaxşı, öz yaradıcılıq məhsullarını ortaya çıxarırlar. Amma həmin filmlərin üzünü görmək bizlərə yalnız bir dəfə nəsib olur, o da təqdimat mərasimlərində. Uzaqbaşı hansısa rejissorun tanışlığı nəticəsində filmlərdən biri, ya ikisi telekanallarda nümayiş olunur. Bununla da həmin filmlərin kitabı bağlanır və arxivlik olur. Dövlətin ayırdığı 6 milyon manat vəsait də demək olar ki, göyə sovrulur. Məsələ burasındadır ki, bu məsələ artıq ənənə halını alıb. Sanki elə belə də olmalıdır, pul-para tökülüb film çəkilməlidir, sonra da bəh-bəhlə prezentasiyası keçirilməlidir. Axı kino geniş tamaşaçı auditoriyası üçün çəkilən məhsuldur və təbii ki, tamaşaçısına da təhfil verilməlidir. Hər kəs yaxşı bilir ki, əvvəllər filmlər çəkiləndə ilk növbədə kinoteatrlarda nümayiş olunurdu. Bu prosesin özü insana böyük zövq verirdi. Böyük ekrandan filmi seyr edən tamaşaçı daha sonra həmin filmi televiziya ekranından izləmək fürsəti qazanırdı. Amma indi çəkilən filmlərin aqibəti yalnız arxivə atılmaqla nəticələnir. Qeyd edək ki, Azərbaycanda kinonun inkişafına həmişə böyük dövlət dəstəyi və qayğısı olub. Halbuki, dünyanın heç bir ölkəsində kinoya dövlət tərəfindən heç bir dəstək göstərilmir. Amma bizdə kinonun inkişafı naminə mütəmadi olaraq müxtəlif illəri əhatə edən dövlət əhəmiyyətli proqramlar qəbul edilib, irimiqyaslı layihələr həyata keçirilib. Misal üçün, prezident İlham Əliyev 23 fevral 2007-ci il tarxili “Azərbaycanda kino sənətinin inkişaf etdirilməsi haqqında” Sərəncam imzalayıb. Sənədə əsasən, kino sahəsinin inkişafı ilə bağlı 2008-2018-ci illəri əhatə edən Dövlət Proqramı hazırlanıb. Eyni zamanda, 2007-2010-cu illərdə kinematoqrafiya sahəsində gənclərin yaradıcılıq fəaliyyətinin inkişaf proqramı həyata keçirilib.

Bu sırada kinoteatrların yüksək səviyyədə təmir, beynəlxalq standartlara cavab verə biləcək texniki təchizatla təmin olunması məsələsi də dayanır. Quba, Gəncə, Lənkəran, Mİngəçevir, Naxçıvan və digər bölgələrin kinoteatrlarının təmir edilərək, hər birinin yeni, modern avadanlıqlarla təchiz olunması məsələsi də proqramda irəli sürülən layihələrdəndir. Amma hələ ki, «Azərbaycan» kinoteatrı ilə kifayətlənmək məcburiyyətindəyik. Bu kinoteatr da demək olar ki, əcnəbi filmlərin nümayişi ilə məşğuldur. Burada təsadüfən, dövlət sifarişi ilə istehsal olunan hansısa bir filmin təqdimat mərasimi keçirilə, ya keçirilməyə.

Bəzi rejissorlarımız kinoteatrların fəaliyyətsizliyi ucbatından arxivlərdə yatıb qalan filmlərin heç olmasa, telekanallarda nümayiş olunmasının tərəfdarıdır. Amma bunun əleyhinə olan rejissorlarımız da var. Məsələn, xalq artisti, tanınmış rejissor Eldar Quliyev bizimlə söhbətində filmlərinin kinoteatrdan qabaq telekanalda nümayiş olunmasını məqbul saymır: «Kinofilm kinoteatr və geniş salonlarda göstərilmək üçün çəkilir. Buna görə də mən bir rejissor olaraq filmin kinoteatrdan əvvəl televiziya ekranında nümayişinin əleyhinəyəm. Film gərək əvvəlcə kinotetarda göstərilsin, publikanın həmin ekran əsəri ilə bağlı fikirləri öyrənilsin. Üstündən müəyyən vaxt keçəndən sonra həmin film televiziyada nümayiş oluna bilər. Çünkü biz filmi kinosalonlar üçün çəkirik. Kino mexanizminə görə, onlar televiziyalar üçün uyğun gəlmir».

Kinoteatrlar fəaliyyət göstərmirsə, onda necə olsun? Gələcəyə nikbin nəzərlərlə baxan rejissor bu barədə prezidentin sərəncamını xatırlatdı: «Prezidentimizin bu barədə sərəncamı var ki, Azərbaycanda kinotetarların bir hissəsi bərpa olunmalıdır. Niyə bütün dünyada camaat kütləvi şəkildə kinoteatrlara axışır, bizdə yox? Axı bizdə də belə olub. İnanıram ki, yaxın vaxtlarda bizdə də belə olacaq. Allah qoysa, bizim filmlər də bərpa olunacaq, kinotetarlarda göstəriləcək və sonra televiziyaların ixtiyarına veriləcək».

… Biz də buna ümid edirik, hörmətli rejissor. Xatırladım ki, «Mərkəz» müxtəlif sosial təbəqələri əhatə edən insanlar arasında sorğu keçirərək (bu sırada çoxlu sayda tanınmışlar da vardı-c.S), «Axırıncı dəfə Azərbaycanda istehsal olunan hansı yeni filmə baxmısınız?» sualı ilə müraciət etmişdi. Təsəvvür edin, sovet dönəmində istehsal olunan filmlərin adını çəkmişdilər. Onları qınamağa da dəyməz, çünki gərək çəkilən ortaya çıxsın ki, insanlar da baxıb qiymət verə bilsinlər. Nə bilim, vallah, ümid və dua edək ki, kinoteatrlarımızın düyünə düşmüş bəxti tezliklə açılacaq. O halda bizim də gözümüz açılar və baxıb görərik ki, dünya kinosunun çox-çox qabağa getdiyi br ərəfədə bizimkilər nə çəkib, necə çəkib?

Nə isə, başınızı çox ağrıtdım, deyəsən, onsuz da məşhur filmimiz «Bəyin oğurlanmasın»da deyildiyi kimi bu kino ki, var, çox qəliz məsələdi…

Çəkməyə pul tapırıq, amma göstərməyə yer tapa bilmirik.

Cəvahir Səlimqızı

Mərkəz.- 2011.- 14 aprel.- S. 11.