Qələbə arzusu ilə çırpınan ürək

Sırxavənd kəndi Qarabağın axar-baxarlı, bağlı-bağatlı, səfalı kəndlərindən biridir. Ulu yaradan bu kənddən heç nəyi əsirgəməmişdi. Buranın təbiətini görənlər, dağürəkli insanları ilə görüşüb sıx meşələrində dincələnlər, buz kimi bulaqlarından su içib ürəklərini sərinlədənlər bu yerlərə dönə-dönə gəlmək istəyiblər. Bəlkə də bu səbəbdəndir ki, ömrü boyu süfrəmizin qırağında oturub bizə arxa çevirən nankor qonşularımız zaman-zaman bu torpaqların arzusuyla yaşayıb, bu torpaqlara göz dikiblər. Başıbəlalı Sırxavənd kəndinin əhalisi tarixdə bir neçə dəfə erməni terrorunun qurbanı olub. 1905-ci il oktyabrın 3-də erməni terror və quldur birləşmələri kəndə basqın edərək əhalini xüsusi qəddarlıq və vəhşiliklə qətlə yetirmiş, kəndə isə od vurub yandırmışdı. Bu əməliyyata erməni terrorçusu Hamazasp başçılıq etmişdi. Buna görə Daşnaqsütyun terror təşkilatının komitəsi Hamazaspa general rütbəsi vermişdi. Belə faktlar onlarladır. Lakin bütün çətinliklərə sinə gərən kənd əhalisi heç vaxt öz doğma torpaqlarını tərk etməmişdi. «Böyük Ermənistan» xəstəliyinə tutulan erməni daşnaqları 1988-ci ildə yenidən əzəli Azərbaycan torpaqlarına göz dikdi. Dağlıq Qarabağda elan olunmamış müharibə başladı. Bunun nəticəsində orada yaşayan azərbaycanlı əhalinin taleyi təhlükə altında qaldı. Əli silah tutan igid oğullarımız bu ulu yurdu qorumaq üçün mübarizəyə qalxdılar. O zamanlar hələ Milli Ordu formalaşmadığından igid oğullarımız özünümüdafiə batalyonlarında birləşirdilər. Haqqında söhbət açacağımız Bilal Əhliman oğlu Məmmədov da bu haqsızlığa dözməyərək doğulduğu Qarabağ torpağında gedən ədalətsiz müharibənin iştirakçısı olub, döyüşlərdə şücaət və qəhrəmanlıq nümunələri göstərib.

O, 1963-cü ildə Ağdərə rayonunun Sırxavənd kəndində anadan olub. Uşaqlıq illəri bu kənddə keçmişdi. 1980-ci ildə kənd orta məktəbini bitirib Bakı Yeyinti Sənaye Texnikumuna daxil olmuşdu. 1982-ci ildə Texnikumu bitirən B. Məmmədov Sovet ordusu sıralarına çağrılır. Hərbi xidmətini Vladivostok vilayətində başa vurub, Xırdalan Ət Emalı Kombinatında əmək fəaliyyətinə başlayır.

1991-ci ilin isti avqust ayı idi. Dağlıq Qarabağdan gələn hər qara xəbər paytaxt əhalisinin qəlbinə bir tikan olub batırdı. Bölgələrdə əhali bir ovuc erməninin əlində əsir qalmışdı. Erməni quldur dəstələri dinc əhaliyə divan tutmaqdan çəkinmir, hər vəchlə bu torpaqları boşaltmağa can atırdı. Həmin vaxtlar strateji cəhətdən mühüm əhəmiyyət daşıyan Sırxavənd kəndinin əhalisi də çətin günlərini yaşayırdı. Kənd sanki can üstəydi. Bilal Məmmədov bir gün eşidir ki, erməni quldurları öz avtomobillərində ot biçininə gedən dayısı Novruz İmanovu, dayısı oğlu Mahal İmanovu, əmisi Qəzənfər Həsənovu və əmisi oğlu Vaqif Həsənovu güllələyərək, maşına od vurub yandırıblar. Bilalın bu hadisədən sonra düşmənə olan nifrəti daha da artdı. O, iş yerini qoyub birbaşa doğma kəndinə yollanır. O vaxt nə formalaşmış nizami ordumuz, nə də ki, əməlli silah-sursat var idi. Tək-tük evlərdən ov silahı çıxırdı.

Ümid yalnız özünümüdafiə batalyonlarına qalmışdı. Əhali bu batalyonlardan çox şey gözləyirdi. Elə ona görə də harada yaşamağından asılı olmayaraq cavanlar gəlib canla-başla bu batalyonlara üzv yazılırdılar. O vaxt hər yerdə olduğu kimi, Sırxavənd kəndində də özünümüdafiə batalyonu yaradılmışdı. Batalyona Bəhmən Məmmədov rəhbərlik edirdi. O, öz qardaşı oğlunu bu batalyonda görəndə çox sevindi. Üzünü Bilala tutub dedi:

- Qardaşoğlu, bilirdim gələcəksən. Bizi dar ayaqda qoymayacaqsan. Sənin burada olmağın mənə qol-qanad verdi.

1992-ci ilin qışıydı… Axşamdan yağan qar dayanmaq bilmirdi. Belə bir vaxtda düşmən Xankəndində yerləşən 366-cı motoatıcı diviziyası ilə birləşərək ağır texnikalarla Sırxavənd kəndinə hücuma keçdi. Bu qeyri-bərabər döyüşdə Rasim Fərzəliyev şəhid oldu. Batalyonun üzvləri öz yoldaşlarının dəfnində iştirak edərkən düşmən yaranmış vəziyyətdən istifadə edib kəndə yaxın «Böyük güney» adlanan yüksəkliyi də ələ keçirdi. Kənd mühasirəyə alındı. Vəziyyət olduqca ağır idi. Komandir Bəhmən Məmmədov cəld döyüşçüləri başına toplayıb əməliyyat planı hazırladı. Düşməni geri oturtmaq üçün 3 istiqamətdən hücum təşkil edildi. Ağır döyüş başlandı. Komandir fürsətdən istifadə edib 3 döyüşçü ilə düşmənin arxasına keçdi. Bunu gözləməyən erməni quldurları pərən-pərən düşərək geri çəkilmək məcburiyyətində qaldı. Komandirin sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Lakin təhlükə hələ sovuşmamışdı, döyüş davam edirdi.O, arxaya çevrilib uşaqları bir daha irəli səslədi. Elə bu an açılan güllə komandiri yerə yıxdı. Başından ağır yaralanan Bəhmən Məmmədovu təcili Bakıya çatdırsalar da, onun həyatını xilas etmək mümkün olmadı. Vətən torpağı bir igidi də beləcə son mənzilə yola saldı. Cəsur döyüşçülərimizin əzmkarlığı sayəsində düşmən ağır itkilər verərək geri çəkildi və yüksəkliklər geri alındı.

1992-ci ilin mart ayı… Özünümüdafiə batalyonunun üzvləri sanki başsız qalmışdı. Real bir komandir axtarışında idilər. Bilal 17 nəfər döyüçü ilə yeni yaradılmış Ağdam özünümüdafiə batalyonuna gəldi. Təcrübəli komandir Şirin Mirzəyev Bilalı yanına çağırıb dedi: «Haqqınızda çox eşitmişəm. «El bir olsa, dağ oynadar yerindən». İnanıram ki, biz birlikdə çox işlər görəcəyik». Batalyonun üzvləri də öz komandirlərindən çox şey gözləyirdilər. Ona bir ümid çırağı kimi baxırdılar. Bilal bu batalyonda özünü daha qüvvətli, daha cəsur hiss edirdi. O, alovlanmış qəlbini söndürmək üçün sanki məqam axtarırdı.

Həmin vaxtlarda Ağdam-Xankəndi yolu bağlanmışdı. Xankəndi istiqamətindən Ağdama çıxış yolu yalnız Sırxavənddən keçirdi. Düşmən nəyin bahasına olursa-olsun strateji cəhətdən əlverişli olan bu kəndi nəzarətdə saxlamağa çalışırdı.

1992-ci ilin yayı… Komandanlıq plan hazırlayaraq Sırxavənd kəndinə hücuma keçdi. Xeyli vaxt idi ki, belə uğurlu əməliyyat keçirilməmişdi. Döyüşçülərimiz bir-birinin ardınca bir sıra kəndləri geri alaraq Sırxavəndə çatmışdı.

Bu döyüşdə düşməndən qənimət kimi 3 ədəd «PDM-2» zirehli döyüş 3maşını və 12 nəfər döyüşçü ələ keçirildi. İgid komandir çox məmun görünürdü. Ş. Mirzəyev bir daşın üstündə oturub döyüşçüləri başına yığıb deyirdi: - Çox sağ olun! Mən hələ də inana bilmirəm ki, itki vermədən bir belə ərazini asanlıqla geri qaytara bildik. Bu döyüşdə Bilal Məmmədov xüsusi ilə fərqləndi. Çox təəssüflər ki, 1992-ci ilin iyun ayının 18-də qəhrəman Şirin Mirzəyev 3 nəfər yaxın qohumu ilə düşmənin basdırdığı minaya düşərək həlak oldu. O həlak olduqdan sonra batalyonda bir ruh düşkünlüyü yaranmışdı. Belə bir komandiri itirmək onsuzda çətin olan vəziyyəti bir az da gərginləşdirmişdi. Bilal düşünüb-daşınıb öz taqımı ilə Yelmar Edilovun batalyonuna daxil oldu.

1993-cü ilin baharı… Ağdamın Çərik kəndindən erməni silahlı birləşmələri yaxınlıqda yerləşən Əfətli, Əhmədağalı, Çıraqlı, Xındırıstan kəndlərini tez-tez atəşə tutur, burada yaşayan əhalini təhlükə altında saxlayırdı. Yelmar komandanlıqdan mühüm göstəriş aldı. Çərik kəndi erməni yaraqlılarından təmizlənməliydi. Plana görə əvvəlcə artilleriya atəş nöqtələrini susdurmalı, sonra 3 istiqamətdən postlara hücum edib ərazini ələ keçirməli idilər. Yelmar deyilən vaxt öz dəstəsi ilə kəndin ətrafında mövqe tutdu. Lakin artilleriya zərbələrindən heç səs-soraq da yox idi. Komandir dəstənin mühasirəyə düşəcəyindən ehtiyat edirdi. Düşmən duyuq düşməmiş əməliyyatı keçirib, buranı tərk etmək lazım gəlirdi. Komandir dərhal hücum əmri verdi. Şiddətli döyüş başladı. Bilal öz qumbaraatanını işə saldı. Düşmən tankı məhv edildi. Düşmən qüvvələrini bu istiqamətdə geri çəkmək məcburiyyətində qaldı. Beləcə kənd azad edildi.

1994-cü ilin may ayı idi. Çıraqlı kəndi düşmən tərəfindən işğal edilmişdi. Bu vaxta qədər bu kəndi başqa bir batalyon qoruyurdu. Lakin nə səbəbdənsə döyüşçülər buranı tərk etmişdi. Düşmən kəndi döyüşsüz ələ keçirmişdi. Vaxt itirmək olmazdı.

Təcili kənd geri qaytarılmalıydı. Əmr beləydi. Bu əməliyyatı həyata keçirmək Bilal Məmmədovun başçılıq etdiyi qumbaraatan taqımına tapşırılmışdı. Taqım komandiri 32 nəfər döyüşçü ilə Çıraqlı kəndinin üzərinə hücuma keçdi. Bilal qumbaraatanı çiyninə alıb öndə gələn tankı hədəfə aldı. Tank ani olaraq alova büründü. Bunu görən düşmən vahimə içərisində geri çəkilməyə məcbur oldu. Geri çəkilərkən düşmən daha bir tankını itirdi. Bilal Məmmədovun yüksək peşəkarlığı nəticəsində heç bir itki verilmədən kənd geri alındı.

Çıraqlı kəndinin geri qaytarılmasında düşmənə sarsıdıcı zərbə vurduğuna görə Azərbaycan Respublikası Prezidenti 12 may 1994-cü il tarixdə belə bir fərman imzaladı. «Bilal Əhliman oğlu Məmmədov «Azərbaycan Bayrağı Ordeni» ilə təltif olunsun».

Buna qədər o, döyüşlərdə göstərdiyi şəxsi hünər və şücaətlərinə görə bir sıra döş nişanı, diplom və fəxri fərmanlarla da təltif edilmişdi. Əhmədağalı kəndi uğrunda gedən döyüşdə düşmən tankını məhv etdiyinə görə 708 saylı hərbi hissənin komandiri tərəfindən «Fəxri Fərmanla», torpaqlarımızın müdafiəsi uğrunda göstərdiyi igidliyə, hərbi taktika və təlimlərdə fərqləndiyinə görə 708 saylı hərbi hissənin «Tank Briqadası Şərəf Döş Nişanına» (20.09.1994), Azərbaycan Respublikasının Müstəqilliyi və Azadlığı uğrunda xüsusi qəhrəmanlıq və rəşadət göstərdiyinə görə «Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Ramiz Bulud oğlu Qənbərov» adına diplomla (28.09.1994), Azərbaycanın suverenliyi uğrunda döyüşlərdə qəhrəmanlıq nümunələri göstərdiyinə və gənc polis nəfərinin hərbi vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunmasında fəal iştirakına görə «I Dərəcəli Fərmanla» (10.10.1995), «Vətən uğrunda» medalı ilə (25.06.2008) təltif olunub. Bilalın bu gün də qəlbi qisas almaq arzusu ilə döyünür. O, hər zaman Ali Baş Komandanın əmrini gözləyir. Hal-hazırda Bakı şəhər Baş Polis İdarəsinin Metropolitenə nəzarət edən polis şöbəsində şərəflə çalışır.

Vüqar ƏSGƏROV,

AMEA-nın Respublika Xatirə

Kitabı Redaksiyasının redaktoru

Mərkəz.-2011.-12 fevral.-S.15.