“Xocalı qətliamı” xarici mətbuatın gözü ilə

1992-ci il 26 fevralda Xocalıda Azərbaycan türkləri XX əsrin ən dəhşətli günlərini yaşadı. Ermənilər ağ yorğana bürünmüş Xocalını qırmızı rəngə boyadılar. Yaşlı və qadın-uşaq demədən hər kəsi öldürdülər. O gün dünyanın gözü də Xocalıdakı erməni vəhşətini izləyirdi. Dünyanın dörd bir yanından gələn jurnalistlər Xocalıda gördüklərini ifadə etməyə belə çətinlik çəkirdilər.

Xarici mətbuat yazırdı

“Sunday Times” qəzetinin müxbiri Tomas Qolts 1992-ci il 1 mart tarixində “Erməni əsgərləri yüzlərlə qaçqın ailəni qırır” başlıqlı yazısında məlumat verir: “Sağ qalanların sözlərinə görə, erməni əsgərləri 450-dən çox azərbaycanlıya atəş açmış və süngüdən keçirmişlər. Onların çoxu uşaq və qadınlar idi. Yüzlərlə, bəlkə də minlərlə insan itkin düşmüş və ölmüşdür. İşğalçılar qadın və uşaqları müdafiə edən əsgər və könüllüləri də öldürmüşlər. Sonra onlar qorxudan əsən qaçqınlara atəş açmağa başlayıblar. Ağdama gələn oğlanlardan biri qulağını itirmişdi.

Sağ qalanların dediyinə görə, daha 2000 adam, hansılar ki, ayrı qaçmışdı, hələ də tapılmayıb. Bəlkə də, onların çoxu soyuqdan, yaxud da aldıqları yaralardan ölüblər.

Dünən gecə Ağdam meyitxanasına 479 meyit gətirildi və qəbiristanlıqda 29 nəfər dəfn olundu. Mənim gördüyüm və hələ dəfn olunmamış 7 cənazənin 2-si uşaq, 3-ü isə qadın idi. Onlardan birinin sinəsi aldığı güllə yarasından tamamilə dağılmışdı.

Ağdam xəstəxanası qan və terror səhnəsinə çevrilmişdi. Həkimlər bildirdi ki, soyqırımından qaçan 140 xəstə dərin güllə yaralarından əziyyət çəkir”.

1992-ci il 2 martda “Times” qəzetinin müxbiri Anatol Liven “Qarabağda cənazə təpələri” adlı məqaləsində bildirir ki, erməni qoşunları tərəfindən həyata keçirilən kütləvi insan qırğını barədə məlumat toplayan zaman atəşə tutulub: “Keçən həftə ermənilər tərəfindən işğal olunan Xocalı şəhərindən qaçan azərbaycanlıların kütləvi qırğını zamanı ən azı 1000 nəfər öldürülüb. Daha 4000-nəfər yaralanmış, donub ölmüş, yaxud itkin düşmüşdür. Biz Dağlıq Qarabağın qarla örtülmüş dağlarından aşağı düşərkən səpələnmiş meyitləri gördük. Görünür, qaçqınlar qaçarkən onlara atəş açmışdılar”.

“New York Times” qəzetinin müxbiri Röyters isə 3 mart 1992-ci ildə dərc edilmiş məqaləsində qeyd edir: “Dağlıq Qarabağın azərbaycanlı rəhbərinin köməkçisi Əsəd Fərəşov dedi: “Qadınların və uşaqların başlarının dərisi soyulmuşdu. Biz meyitləri yığmağa başlayanda onlar bizi gülləborana tutdular”.

Daha sonra «Röyters» bildirir ki, onun fotoqrafı Frederik Lenqan Ağdam yaxınlığında azərbaycanlıların meyitlərinin iki yük maşınına doldurulmasının şahidi olub: “Birinci dəfə 35 meyit saydım və məncə, ikinci maşında da bir o qədər meyit var idi. Onların bəzilərinin başı kəsilmiş, çoxları yandırılmışdı. Onların hamısı kişi idi və bir neçəsi hərbi rəngdə forma geymişdi”.

“La Mond”, Paris, 14 Mart 1992: «Ağdamda olan əcnəbi jurnalist öldürülmüş adamlar arasında başlarının dərisi soyulmuş qadın və uşaqları görüb. Onların dırnaqları çıxarılmışdı».

“Newsweek”, London 16 Mart 1992, “Soyqırımının üzü” məqaləsində bildirlir: “Ötən həftə Azərbaycan yenidən qəbiristanlığa dönmüşdü: matəm içində olan qaçqınlar və onlarla insan meyidi məscidin arxasında müvəqqəti meyitxana yaratmışdı. Onlar fevralın 25-i və 26-sı ermənilər tərəfindən darma-dağın edilmiş Xocalıdan olan sadə azəri kişi, qadın və uşaqları idi. Onların çoxu qaçan zaman yaxın məsafədən vurulmuşdu, bəzilərinin üzləri dağıdılmış, başlarının dərisi soyulmuşdu”.

Radiolar eşitdirirdi

BBC Morninq News, saat 07.37, Çərşənbə Axşamı, 3 Mart 1992: Canlı yayımda olan BBC müxbiri xəbər vermişdi ki, o, 100-dən çox azərbaycanlı kişi, qadın, uşaq, hətta körpənin çox qısa məsafədən başlarından güllə ilə vurulduğunu görüb.

BBC Morninq News, saat 08. 12, çərşənbə axşamı, 3 mart 1992: Hadisə yerində çəkilmiş şəkil dağlardan çoxlu sayda insan meyitlərinin yığılmasını təsdiq edir. Müxbir xəbər verir ki, operator və Qərbdən olan jurnalistlər ermənilərin qırdığı yüzdən çox kişi, qadın və uşaq meyitlərini görüblər. Onlar 1 metrdən də az məsafədən başlarından vurulmuşdu. Şəkildə, həmçinin təxminən 10 nəfərin, bunlar əsasən qadınlar və uşaqlar idi, başından güllə ilə öldürüldüyü göstərilir.

S. MEHRALIYEV

Mərkəz.- 2011.- 26 fevral.- S.8.