Kremlin Soçi planı…

Yaxud Medvedyevin olimpiada hazırlıqlarına dair bəzi qeydləri

Martın 5-də Azərbaycan və Ermənistan prezidentləri Rusiya dövlət başçısının vasitəçiliyi ilə bir araya gəliblər. Soçidə keçirilən görüşdə İlham Əliyev, Serj Sarkisyan və Dmitri Medvedyev Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dinc yolla həlli prosesini müzakirə ediblər. Müzakirələrin nəticəsi olaraq bəyanat qəbul edilib. Bəyanatda deyilir:

Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya prezidentləri martın 5-də Soçidə görüşərək Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsinin gedişini və perspektivlərini hərtərəfli müzakirə ediblər. 2010-cu il oktyabrın 27-də Həştərxanda qəbul edilmiş üçtərəfli bəyanatın praktiki reallaşdırılması məsələlərini nəzərdən keçirən prezidentlər həmin bəyanatda nəzərdə tutulan tədbirlərə əlavə olaraq bu addımlar barədə razılığa gəliblər.

1. Hərbi əsirlərin dəyişdirilməsini ən qısa müddətdə başa çatdırmaq;

2. Bütün mübahisəli məsələləri dinc vasitələrlə həll etmək və atəşkəs xətti boyunca yarana biləcək insidentləri tərəflərin iştirakı ilə ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərinin himayəsi altında, təşkilatın fəaliyyətdə olan sədrinin xüsusi nümayəndəsinin köməyi ilə təhqiq etmək.

Prezidentlər Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi məsələlərinə dair özlərinin müntəzəm əlaqələrinin böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini qeyd edib və ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərinin işinə əlavə olaraq bu formatda əlaqələri davam etdirmək barədə razılığa gəliblər.

Görüşü şərh etmək üçün müraciət etdiyimiz Yeni Azərbaycan Partiyası Siyasi Şurasının üzvü Svetlana Bayramova bildirdi ki, görüşün Azərbaycan üçün taleyüklü əhəmiyyətli olacağını o, əvvəlcədən də düşünmürmüş: «Məlum olduğu kimi, bu cür görüşlərin sayı çox olub. Hər dəfə də bu görüşlərə bəslənən ümidlərin doğru olmadığı ən azı görüş iştirakçılarının keçirdikləri mətbuat konfranslarından məlum olub. Şübhəsiz ki, orada pərdəarxası da müəyyən proseslər baş verib. Bizim bilmədiyimiz müəyyən məsələlərə də orada münasibət bildirilib. Amma bu fikirdəyəm ki, görüş Azərbaycan üçün tarixi əhəmiyyətli görüş olmayıb».

Qeyd edək ki, ötən ilin qışında da Soçidə üç prezidentin görüşü keçirilmişdi. Bu il də qış vaxtı belə bir görüşün təşkil edilməsi 2014-cü ildə Soçidə qış olimpiya oyunlarının keçirilməsi baxımından diqqətdən qaçmır. S.Bayramova dünya mediasına istinad edərək bildirdi ki, xarici mətbuat bu görüşlərin mütəmadi olaraq Rusiya prezidentinin şəxsi marağı və iştirakı ilə keçirilməsini ABŞ-ın, o cümlədən Qərbin Dağlıq Qarabağ məsələsinə diqqətinin azalması kimi izah edir: «Əslində, bu, belə deyil. Soçi Qafqaza yaxın bir regiondur. Soçi həm Ermənistan prezidenti, həm də Azərbaycan prezidenti üçün görüş keçirmək baxımından çox əlverişli bir yerdir. Bu gün Soçi şəhərinin adının yaxşı mənada hallanmasında Medvedyevin təbii ki, xüsusi marağı var. Çünki Soçidə olimpiya oyunlarının keçirilməsinə cəmi 3 il qalmasına baxmayaraq hələ də dünya Soçi olimpiya oyunları ilə bağlı müəyyən narahatlıqlar keçirir. Ümumiyyətlə, bu gün Qafqaz dünyanın qaynar nöqtələrindən biridir. Soçinin lap yaxınlığında baş verən hadisələr olimpiya oyunlarının əmin-amanlıq şəraitində keçirilməsinə təminat vermir. Bu mənada Medvedyev özü də Soçiyə tez-tez səfərlər edir, hətta orada regional müşavirələr də keçirir. Bütün bunlarla dünyaya nümayiş etdirmək istəyir ki, ümumiyyətlə, Rusiya ərazisində tam əmin-amanlıqdır. Rusiya Qafqaza nəzarəti öz əlində saxlaya bilir. Bu, onun əlində çox ciddi kozıra çevrilə bilər. Buna görə də, nəinki Soçi, ümimiyyətlə, bu gün Rusiyanın beynəlxalq imici ilə bağlı heç bir narahatlıq ola bilməz. Amma biz bilirik ki, əslində, bu, belə deyil. Bu gün Dağıstan od içində yanır. Rusiya Çeçenistanda nəzərdə tutduğu məqsədlərin heç birinə nail ola bilmədi. Bu gün Osetiyada vəziyyət o qədər də yaxşı deyil. Rusiya ilə Gürcüstanın münasibətləri də qənaətbəxş sayıla bilməz. Hər ikisi Qara dəniz ölkəsi olduğu üçün bu məsələ çon dərəcə böyük əhəmiyyət daşıyır. Mənə elə gəlir ki, bu mənada Soçi görüşü də Medvedyevin növbəti manevridir».

«Atlas» Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu da 5 mart görüşündə sensasiya baş vermədiyi, Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə dair əvvəlki fərqli mövqelərdə qaldıqlarını vurğuladı. Onun fikrincə, prezidentlərin Soçidə imzaladığı birgə bəyanat da konkret məna ifadə etmir: «İki maddəlik bəyanatın birinci maddəsində deyilir ki, tərəflər hərbi əsirlərin dəyişdirilməsini ən qısa müddətdə başa çatdırmalıdır. Bundan öncəki Həştərxan bəyanatında da eyni sözlər yer almışdı, ancaq sənəd ala-yarımçıq yerinə yetirildi. Kim zəmanət verər ki, budəfəki bəyanat yerinə yetiriləcək? Soçi bəyanatının ikinci maddəsində vurğulanır ki, tərəflər bütün mübahisəli məsələləri dinc vasitələrlə həll etməyə səy göstərməlidirlər. Cümlənin sonundakı «səy göstərməlidirlər» ifadəsi məcburi xarakter daşımır. Əslində, qarşı duran tərəflər münaqişəni dinc yolla «səy göstərməyə» çalışsaydılar, problemin həlli bu qədər uzanmazdı. Məncə, bu kimi görüş və ortaq bəyanatlar danışıqların imitasiyasından başqa bir şey deyil. Dmitri Medvedyevin iştirakı ilə 2008-ci ildə Moskva ətrafındakı Mayndorf qəsrində Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin imza atdıqları bəyanata görə tərəflər münaqişənin yalnız dinc yolla həllinə boyun olurdular. Aradan 3 il keçib və bu müddətdə cəbhə bölgəsində atəşkəsin pozulması halları daha da intensivləşib. Əslində, hər bəyanatda «münaqişənin sülh yolu ilə həllinin alternativi yoxdur» kimi ifadələrin hədəfi Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevdir. Çünki görüşlərdə iştirak edən 3 prezidentdən yalnız İlham Əliyev ictimaiyyət qarşısındakı açıqlamalarında müharibə variantından danışır. Həmkarları ilk növbədə onu yola gətirməyə çalışırlar. Ancaq bu kimi görüş və ortaq bəyanatlar Azərbaycan prezidentini müharibə açıqlamalarından yayındırmır. Azərbaycanın hərbi büdcəsi artır, yeni silahlar alınır, silah zavodları modernləşdirilir...»

E.Şahinoğlu da düşünür ki, D.Medvedyevin məhz qış aylarında azərbaycanlı və erməni həmkarlarını Soçi şəhərinə dəvət etməsinin, ötən il olduğu kimi bu il də proqramın dəyişməz qalmasının, prezidentlərin əvvəlcə rəsmi görüş keçirərək, sonra qeyri-rəsmi şəkildə dağ kurort kompleksində xizək sürmələrinin arxasında 2014-cü ildə Soçidə keçiriləcək qış olimpiadası dayanır: «Rusiya hakimiyyəti olimpiadaya ciddi hazırlaşır, yeni kompleks və stadionlar tikilir, şəhərciklər salınır. Ancaq bu nəhəng işlərin fonunda Kremli narahat edən ciddi amil var ki, bu da təhlükəsizlikdir. Ardıcıl olaraq iki ildir Soçidə təşkil olunan görüşlərdə məqsəd bölgənin təhlükəsiz olduğunu dünyaya nümayiş etdirmək məqsədi daşıyır».

Səxavət HƏMİD

Mərkəz.- 2011.- 8 mart.-S.5.