138 yaşlı teatrımızın günü…

Bu gün teatrımızın günüdür. Bəli, Azərbaycan teatrının nə az, nə çox, düz 138 yaşı tamam olur. Bilənlər bilir, bilməyənlərin nəzərinə çatdıraq ki, Azərbaycanın milli teatr tarixi 1873-cü ildən başlanır. Həmin il martın 10-da Bakının Realnı Məktəbinin tələbələri M. F. Axundovun «Lənkəran xanının vəziri» pyesini səhnələşdiriblər. Dövrünün maarifçisi Həsən bəy Zərdabi ideyanın müəllifi, dramaturq Nəcəf bəy Vəzirovsa tamaşanın rejissoru olub. Tamaşa xeyriyyəçi Cahangir Zeynalova məxsus binada nümayiş etdirilib. Sonradan Cahangir Zeynalov həmin binanı aktyorlara bağışlayıb. Elə həmin səhnədə ilk Azərbaycan operası - Üzeyir Hacıbəyovun «Leyli və Məcnun»u səhnələşdirilib. Orkestrə yazıçı Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev dirijorluq edib. Qərb müəlliflərinin əsərlərinə isə 1904-cü ildən etibarən müraciət olunub. Qısası milli teatrımız uzun, incə bir yol keçərək 138 yaşına gəlib çatıb. 138 yaşlı teatrımızın bugünkü mənzərəsinə bu peşənin içində olan sənətkarlarla birgə baxmağa çalışacağıq…

Nikbin baxış

Teatrşünas Məryəm Əlizadə teatrımızın bu gününə nikbin nəzərlərlə baxır. Dediyinə görə, son 3-4 il ərzində milli teatr tərəqqi edərək, dünya teatr təcrübəsinə yaxınlaşmaq ərəfəsinə qədəm qoyub. Mütəxəssis buna dövlət dəstəyi nəticəsində nail olduğumuzu qeyd edir: «Dünyanın heç bir ölkəsində teatra bizim ölkədə olduğu qədər dövlət qayğısı göstərilmir. Baxın, son illər ərzində nə qədər teatr binası yüksək səviyyədə təmir, eyni zamanda, dünya standartlarına cavab verə bilən texniki avadanlıqlarla təmin olunub. Keçmiş sovet ölkələri arasında yeganə ölkə Azərbaycandır ki, burada teatrla bağlı qanun qəbul olunub». Prezidentin son illər teatrla bağlı imzaladığı sənədləri xatırladan teatrşünasın sözlərinə görə, bunun qarşılığı olaraq teatr işçiləri də üzərilərinə düşən böyük məsuliyyətin öhdəsindən gəlməlidirlər. M.Əlizadə onu da qeyd etdi ki, bü gün bütün dünyada teatr sahəsində irəliləyişlər, sıçrayışlar baş verməkdədir. «Dünyada baş verən bu yeniliklərə Azərbaycan teatrları da qoşulmalıdır. Mən inanıram ki, bu prosesdən geridə qalmayacağıq», - deyən M.Əlizadə Azərbaycanda Ədil İsgəndərov, Mehdi Məmmədov, Tofiq Kazımov kimi görkəmli rejissorların davamçılarının bu gün də olduğundan fəxarət hissi keçirdiyini dilə gətirdi: «Bu gün teatrlarımızda Ağakişi Kazımov, Bəhram Osmanov, Cənnət Səlimova, Vaqif İbrahimoğlu kimi görkəmli rejissorlarımız var. Onların davamçıları isə Vaqif ibrahimoğlunun rejissor laboratoriyasında yetişir. Bu gün teatrlarımızda yaradılan studiyaların da fəaliyyətini yüksək qiymətləndirən teatrşünas həmin studiyaların «şinel»indən istedadlı gənc aktyor, rejissor nəslinin çıxacağına ümid edir.

Problem yoxdur…

Akademik Milli Dram Teatrının aktyoru, xalq artisti Hacı İsmayılov da yalnız uğurlardan danışdı: «Milli teatrımızın 138-ci ildönümünü yalnız xoş ovqatla qarşılayıram. Hər şey gözəldir: dövlətin dəstəyi sayəsində teatrlarımız əla təmir olunub, onların nəzdində studiyalar açılır, bir-birindən gözəl tamaşalarımız oynanılır. Şükür Allaha, Akademik Milli Dram Teatrı da sabah (bu gün-red) qapılarını tamaşaçıların üzünə açacaq». Ümumiyyətlə, Azərbaycan teatrının son illər yüksək inkişaf etdiyini deyən aktyor bayram günündə özünə və həmkarlarına çoxlu rol arzuladı. «Bizə rol verilsin, oynayaq, qalan hər şey düzələr», - deyən Hacı İsmayılov aktyorlar üçün bundan böyük hədiyyə olmadığını dedi.

Lap pis gündə deyil…

Azərbaycan teatrının güclü ənənələrinin olduğunu deyən dramaturq Firuz Mustafa bildirdi ki, teatrımız lap da pis gündə deyil, normal vəziyyətdədir: «Amma teatrımızın keçmiş ənənələrini də yaşatmaq və inkişaf etdirmək lazımdır. Bu mənada problemlər var. Özü də bu problemlər bir-biri ilə sıx bağlı olan məsələlərdir». Dramaturqa görə, ən böyük problemlərdən biri tamaşaçı məsələsidir. Dediyinə görə, Azərbaycan tamaşaçısının yetişməsi prosesi ləng gedir. Digər tərəfdən, rejissorların yetkinləşməsi və yetişməsi prosesinin ləngidiyini deyən Firuz Mustafa bildirdi ki, əslində bu problem dünya teatrlarından da yan keçmir. Eləcə də dramaturq, aktyor nəslinin yetişmədiyindən gileylənən dramaturq bu problemin həlli yollarını da göstərdi: «Bu gün əksər teatrlarda 20 yaşlı qız rollarını 45-50 yaşında aktrisalar oynayır. Eləcə də kişi rollarını. Çünki aktyor nəsli yetişmir. Bunun üçün teatrların nəzdində studiyalar yaradılmalıdır. O studiyalara istedadlı gənclər cəlb olunmalı və onlar üçün normal şərait yaradılmalıdr. Əks halda, rejissorlar cavan rollar üçün qocaları seçməli olacaqlar».

Firuz Mustafa rejissor və dramaturqların bir-birini qarşılıqlı şəkildə ittiham etdiyini bildirdi. Dediyinə görə, dramaturq rejissoru yaxşı tamaşa hazırlamamaqda, rejissor isə dramaturqu yaxşı əsər yazmamaqda suçlayır: «İstər-istəməz sual yaranır. Əgər yerli dramaturqların əsərləri rejissorları qane etmirsə, dünya klassiklərindən qoyulan hansı əsər anşlaqla keçib?»

… Firuz Mustafanın sözünə qüvvət, doğrudan da Azərbaycan teatrının yaşına görə, xeyli yaxşı ənənələri olub. Sanballı dramaturgiyası, məktəb səviyyəsində güclü rejissurası, müqtədir aktyorları milli teatrımızın başını həmişə uca edib. Amma bu gün vəziyyət heç də ürəkaçan deyil. Göstərilən bu qədər dövlət dəstəyinin müqabilində teatrımız yerində sayır. Nə isə… Bayram əhvalınızı təlx etmək məqsədimiz olmadığından problemlərin ucundan tutub, ucuzluğa getmək fikrində də deyilik. Odur ki, gününüz mübarək teatr adamları!

Yeri gəlmişkən, bu gün Akademik Milli Dram Teatrı «Hökmdar və qızı» tamaşası ilə öz qapılarını tamaşaçıların üzünə açacaq.

Cəvahir SƏLİMQIZI

Mərkəz.-2011.- 10 mart.- S.11.