«Azərbaycan oxucusunun səviyyəsi çox yüksəkdir»

Müsahibim “TV-plyus” jurnalının və “Ekran-efir” qəzetinin baş redaktoru, son 3 ildə yazdığı kitablarla böyük oxucu sevgisi qazanmış Varisdir. Varis ardıcıl yazdığı 3 kitabdan sonra Azərbaycanda kitabı ən çox satılan yazıçılar arasındadır. Eyni zamanda, gənc yazıçı bu il Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin “Qızıl Kəlmə” ədəbi mükafatına layiq görülüb.

- Tanınmış jurnalist, yoxsa yazıçı kimi təqdim olunmaq istərdiniz? Ümumiyyətlə, sizi necə tanıyaq?

- 90-cı illərin əvvələrində - Bakı Dövlət Universitetini bitirərkən Azərbaycanın Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlı ilk qələm təcrübələrimə qiymət verib, «Ədəbiyyata çox güclü bir isim gəlir» söyləmişdi. Amma mən siyasiləşmiş cəmiyyətdə daha aktual olan jurnalistikaya qədəm qoydum, düz 20 ildir ki, jurnalistikadayam. Təvazökarlıqdan uzaq olsa da, düşünürəm ki, Azərbaycan jurnalistikası üçün müəyyən xidmətlərim olub. 90-cı illərin sonunda ölkənin ən populyar qəzetlərindən biri - «168 saat»la ölkə daxilində «ilin ən yaxşı baş redaktoru» kimi fəxri ada, ölkə xaricində müxtəlif təsisatların 5 qızıl media ödüllərinə layiq görülmüşəm. Hazırda isə respublikanın ana teleradiosunda həm ilk milli teleradio jurnalı olan «TV-plyus»a, həm də ölkənin ən qocaman qəzetlərindən olan «Ekran-efir»ə baş redaktorluq edirəm. Demək, jurnalistəm ki, jurnalistəm. Və bunlarla yanaşı, ədəbiyyat sevgisi, böyük yazıçımızın mənə verdiyi «avans»ı doğrultmaq istəyi də daim içimdə olub. Nəhayət, 2008-ci ilin sonunda - ölkədə bədii kitabların ən yaxşı halda 1000 tirajla çıxdığı bir vaxtda 10 min tirajla debüt etdim. Həmin vaxtdan keçən bu - 2 il yarımda 3 kitab, 5 təkrar nəşr... Ən böyük satış həcmi... Azərbaycanın hər bir idarə və müəssisəsindən, təhsil ocağından, hər bir regiondan, dünyanın bir çox bölgələrindən aldığım 7 mindən yuxarı oxucu rəyi... Kitablarının pirat nüsxələri çıxan tək-tük yazardan biri olmağım... Və ən nəhayət, bir neçə gün öncə Azərbaycan dövlətinin ən ali ədəbiyyat mükafatına - «Qızıl Kəlmə»yə layiq görülməyim...

Demək, həm də yazıçıyam.

- Kitablarınızın yüksək tirajla satılmasına necə nail oldunuz?

- Doğrusu, 2008-ci ilin sonlarında - ilk romanımla üzə çıxanda ölkədə kitaba maraq çox aşağı idi. Odur ki, «Kitab oxumağın vaxtı yetişdi!» şüarından, ilk tirajın bir hissəsinin gənclərdən ibarət auditoriyalara hədiyyə edilməsindən, kitabın təbliği üçün müxtəlif PR-vasitələrindən istifadəyə məcbur olduq. Kitab mağazalarının azlığı bizi alternativ satış şəbəkələri axtarmağa vadar edirdi, bu sahədə də müəyyən irəliləyişlər əldə edə bildik. Bilirsiniz, cəmiyyətin siyasiləşməsi, əlifba dəyişikliyi, yaşlı nəsil yazarlarının yeni - 3-cü minillik «ədəbi qayda-qanunları» ilə ayaqlaşmağa cəhd etməmələri ədəbiyyatımıza bir durğunluq gətirmişdi.

Az-çox oxuyanlar da xarici ədəbiyyata üz tutmuşdu... Oxucuya məhz onun istədiyi ədəbiyyatı vermək lazım idi.

«Sonuncu ölən ümidlərdir» mənim gözlədiyimdən də böyük ajiotaj yaratdı. Bu, insanı ən çox düşündürən mövzuların, problemlərin müasir zamanın qəhrəmanlarının timsalında çözülməsi idi ki, cəmiyyət onu dərhal həzm etdi. 10 minlik tiraj tezliklə satılıb qurtardı, 2009, 2010 və 2011-ci illərdə kitabı təkrar çap etməyə məcbur olduq.

İkinci kitabım - «Bir ovuc torpaq» 2009-cu ilin sonunda, üçüncü - «Sənə inanıram» isə 2010-cu ilin sonunda bizim ənənəvi tirajla işıq üzü gördü. Yeri gəlmişkən, bir neçə günə «Bir ovuc torpaq» da təkrar çap olunacaq.

Məncə, kitabların yüksək tirajına nail olmaq üçün öncə bestseller yazmağın qızıl qanunlarına riayət etmək vacibdir: anlaşıqlı dil, lakoniklik, çox maraqlı bir süjet xətti. Bunlar olduqda, kitab hökmən oxucular arasında seviləcək.

Razılaşın ki, indi belə bədii təsvirləri oxucu qəbul etməyəcək: «... Günəş göyün əngilliklərində öz zərrin şəfəqlərini pəmbə buludlar üstündən adladaraq, sanki min bir rəng çalarlarından ibarət səma palitrasının gözəlliyini daha da artırır, qəlbi riqqətə gətirəcək bu gözəlliyi...». Nə isə, çox uzatmayım.

- Azərbaycan oxucusunun səviyyəsi sizi qane edirmi?

- Bu gün qonşu Türkiyədə və Rusiyada 100 min tirajlarla kitablar çıxır. Orta statistikaya görə, bəlkə əhalisinin sayının 3-5%-i miqdarında olan tiraj məqbul sayılır. Demək, bu gün Azərbaycanda kitab tirajı təqribən 30-40 min nüsxə olmalıdır... Amma neçədir? Ən yaxşı halda 10 min. Demək, biz «statistik dünya oxucusu» səviyyəsinə hələ çatmamışıq. Bu, kəmiyyət. Keyfiyyətə gəldikdə isə, Azərbaycan oxucusunun səviyyəsi çox yüksəkdir. Bizim çox tələbkar, dünya ədəbiyyatına dərindən bələd olan oxucularımız yetərincədir. Elə rəyini bildirən oxucularımın sosial statuslarına baxaq: yazarlar, ədəbiyyatşünaslar, jurnalistlər, alimlər, pedaqoqlar, incəsənət xadimləri, dünyanın və ölkənin ali və orta təhsil məktəblərinin tələbələri, hərbçilər, həkimlər, idmançılar, xarici ölkələrdə yaşayan soydaşlarımız... Ancaq şeirlə romanın fərqini bilməyən oxucular da az deyil. Biz yazarlar ikinciləri birincilər səviyyəsinə çatdırmağa borcluyuq.

- Sizin hər yaş təbəqəsindən oxucularınız var. Xüsusilə metroda, avtobusda sizin kitabınızı oxuyan gənclərə çox rastlayırıq... Əsərlərinizin gənclərə nə verdiyini düşünürsünüz?

- Birinci kitabımda «Məqsəd vasitələri doğruldur» kimi düşünərək əxlaqsız yola düşən gənc xanım sonda məqsədinə çatır, hədsiz var-dövlətə sahib olur. Amma ömrünün o ləkəli hissəsinin peşmançılığı onu qazandığı hər şeydən imtina edib baş götürüb ölkədən qaçmağadək təqib edir. Burada əxlaq hədəfdir.

İkinci kitabımda torpaqları işğal altında olan ölkənin bir gənci qanunsuz dəstə yaradıb döyüş hazırlığı aparır, paralel olaraq da cəmiyyətdəki haqsızlıqlara müharibə elan edir. Bir köçkün yeniyetmə isə babasının arzusu ilə bir ovuc Vətən torpağı dalınca düşmən əhatəsinə yollanır... Burada vətənpərvərlik, haqsızlıqla mübarizə və qəhrəmanlıq hədəfdir.

Üçüncü kitabımda insan və ailə, insan və cəmiyyət qarşıdurması aparıcı xətt təşkil edir. Burada isə düzgün həyat yolu seçimi hədəfdir.

Bir söz deyim, yenə təvazökarlıqdan yan keçməyə məcbur oluram, poçtumdakı yüzlərlə yeniyetmənin, gəncin ürək sözlərində bu cümlə çox təkrarlanır: «Biz sizin kitablardan həyat dərsi alırıq».

- Azərbaycan ədəbiyyatındakı cəbhələşmələr, mübarizələr sizi maraqlandırırmı? Özünüzü hansı cəbhədə, kimin yanında görürsünüz?

- Mən ədəbiyatımızdakı cəbhələşmələri, mübarizələri təqdir etmirəm. Bu çəkişmələr, qarayaxmalar, paxıllıq, kin qədərindən çoxdur və hiss ediləndir. Xüsusən, Azərbaycan nəsrinin bugünkü sütunları olan Anara, Rüstəm İbrahimbəyova, Çingiz Abdullayevə olan basqılar təəssüf doğurur. Düzdür, bu şəxslərlə müqayisədə mən çox xırda fiquram, ancaq mənim də əleyhimə təbliğat aparılır, müxtəlif auditoriyalarda kitab təbliği ilə bağlı görüşlər keçirən bəziləri yaradıcılığıma olan sevgini həzm edə bilməyib məni aşağılamağa çalışırlar... Nə isə. Bu barədə danışmaq istəməzdim. Bilirsiniz, mənə elə gəlir ki, hətta pinəçilər, dərzilər, dülgərlər də yazıçılara nisbətən həmrəydirlər.

- Yazıçılıq çox vaxt yaxşı qazanc gətirməyən peşədir. Azərbaycanda yazdığın əsərin hesabına yaşamaq mümkündürmü?

- Yazıçılıq - dünya miqyasında ən çox qazanc gətirən sahələrdən biri hesab olunur. Harri Potter obrazının yaradıçısı Coan Roulinqin qazancı təsadüfi deyildir ki, milyonlarla ölçülür. Elə bu yaxınlarda Türkiyədə Elif Şafakın «Aşk» romanının 600 mininci nüsxəsi işıq üzü gördü. Bu, çox böyük məbləğdə vəsait deməkdir. Azərbaycan miqyasında isə yazıçının əsərləri hesabına yaşaması, hələ ki, mümkünsüzdür. Oxucu azlığı tirajı məhdudlaşdırır, üstəlik, nəşr və çap xərcləri olduqca yüksəkdir. Həm də satış şəbəkəsi çox kortəbiidir, eyni zamanda, inhisarçıdır. Təqribi hesablamalara görə, böyük tirajlarda bir nüsxə kitabın maya dəyəri (nəşr, çap, satış faizi, reklam) 4 manatdan yuxarı olur. Alıcılıq qabiliyyəti aşağı olduğu üçün kitaba maksimum 5 manat qiymət qoymaq mümkündür. Demək, yazıçıya sonda qəpik-quruş qalır.

(davamı gələn sayımızda)

Cəlil Cavanşir

Mərkəz.- 2011.- 26 may.- S. 8.