Əkrəm Əylisli – balaca boylu böyük yazıçı

Tanış olduqlarımla dəqiq təqvim gününü bilməsəm də, onlarla keçirdiyim həmin saatlar bugünkü kimi gözümün qabağında durur.

İndi əlimdə Əkrəm Əylislinin mənə hədiyyə etdiyi kitab var və mən yaşıl üzlü kitaba baxanda bizim balaca boylu böyük yazıçımızı görürəm.

Yadıma düşür, bir gün Əkrəm Əylisli bağda hirsli-hirsli gəzirdi. Atamla ona yaxınlaşıb salamlaşmışdıq. Onda Əkrəm əmi məni bağrına basıb qucaqlamışdı.

…Əslində atamla birlikdə, kiçik yaşlarımda Əkrəm əmi ilə tanış olmuşdum. Ancaq onun yazıçı olduğunu bilmirdim. Heç yazıçılığın nə olduğunu belə bilmirdim, qala Əkrəm Əylislinin kimliyinə.

Onda qardaşımla birgə Əkrəm əmiyə “balaca kişi” adlı ayama qoymuşduq. Bulvardakı qazonda qardaşımla güləşirdik, ordan keçən Əkrəm əmi ayaq saxlayıb atamla görüşdü, bizimlə də əl tutub nəsə dedi, başımızı sığalladı. Kənardakı oturacaqda əyləşən anam Əkrəm əmini görəndə ayağa qalxdı, gah yaxın gəlmək istədi, gah yerinə çökmək istədi, deyəsən, sonunda yaxına gəlib onunla görüşməyə cəsarət etmədi. Əkrəm əmi atamla 1-2 kəlmə də kəsib yoluna davam elədi.

Hələ onda nəyin nə olduğunu bilməzdik. Hələ onda çox kiçik idik. Amma sonradan Əkrəm Əylislinin kimliyini bildim və onunla tanışlığımdan qürur duydum. Hər yerdə Əkrəm əmi ilə dost olduğumu deyirdim. Hətta bir dəfə ədəbiyyat dərsində Əkrəm Əylislinin “Ürək yaman şeydir” hekayəsini keçəndə mən ayağa qalxıb yekəpər müəllimimizə “Əkrəm Əylisli mənim dostumdur” dedim. Bu sözümdən sonra hamı gülüşdü, hətta müəllim də. Sonradan Əkrəm əmi ilə bağlı inşamda da onun mənim dostum olduğunu vurğuladım. Amma yenə ədəbiyyat müəllimim və sinif yoldaşlarım qarınlarını tutub, nə ki var güldülər. Axırda bu əhvalatı atama danışdım. O da bunu Əkrəm Əylisliyə danışdı. Atamın danışdığına görə, Əkrəm əmi bu əhvalata yamanca gülüb. 1-2 gündən sonra atam Əkrəm əminin mənə bağışladığı kitabı evə gətirdi. Kitabın ilk vərəqində Əkrəm Əylisli “Yaxın dostum, əvəzsiz dostum Ayxana” deyə qısaca söz də yazmışdı. Aparıb bu kitabı ədəbiyyat müəllimimizə və sinif yoldaşlarıma göstərəndə hamı donub qaldı. Müəllim üzə vurmasa da, hiss elədim ki, Əkrəm Əylislinin mənə kitab bağışlamasına, özü də ilk səhifəyə söz yazmasına yaman pis olub. Özündən qat-qat yaşca kiçik olan adama paxıllanan bu adama sadəcə gülüb keçdim.

Hər nə isə, bu əhvalat indi geridə qalıb, amma hər dəfə Əkrəm Əylisli haqqında düşünəndə, onun hədiyyə elədiyi kitabı görəndə bu maraqlı əhvalat yadıma düşür.

…Qayıdıram Əkrəm əmi ilə sonrakı görüşümüzə. Həmin gün atam bizi Sahil bağında görüşdürəndə Əkrəm əmiyə başqa gözlə (onun yazıçı olduğunu bir anda düşündüm və “balaca kişi” ləqəbini də ağlımın arxivinə atdım) baxdım. Biz bağda dolaşanda fikrimi bir nöqtəyə cəmləmişdim: atamla Əkrəm Əylisliyə. Onlar, deyəsən, yazı-pozu işindən danışırdılar. Yazı adamı başqa nədən danışacaq ki? Hər nə isə, biz xeyli gəzişəndən sonra “Proloq” qəzetinin baş redaktoru Tahir Kazımlı gəldi. Atam onu da mənə tanış elədi. Sən demə, Tahir əmi naxçıvanlı imiş. Bir növ Əkrəm Əylislinin yerlisi sayılırdı. Nə isə, Tahir əmi məni bir az söhbətə tutdu. Nə oxuduğumu, nə yazdığımı soruşdu, mən də cavab verdim. Amma mənim gözüm hələ də Əkrəm əmidə, bir vaxtlar yazıçı kimi tanımadığımız, “balaca kişi” ayaması yapışdırdığımız Əkrəm Əylislidə idi. Fikirləşirdim ki, bu balaca boylu kişi həqiqətən də “Gilənar çiçəyinə dediklərim” əsərini yazıb. Yəni bu balaca boyla elə bir əsər…

Yaşıl kitabı bağlayıram və düşünürəm ki, Əkrəm Əylisli uşaqlığında ilişib qalıb. Uşaqlıq onun içində daim yaşayır və ona görə də Əkrəm Əylisliyə bəzən “əmi” yerinə “dostum” deməyim gəlir. Bilmirəm, nə dərəcədə düzgündür. Amma yəqin ki, Əkrəm əmi “dadaş” sözünü məsləhət bilərdi.

Əkrəm Əylisli haqqında düşünəndə onun bir hekayəsi yadıma düşür. Bəzən Əkrəm əminin portreti həmin hekayədə ortaya çıxır. Bu “Bir ağappaq gecə” adlanan hekayə Əkrəm əminin ən xoşladığım hekayəsidir. Və bu hekayədə Əkrəm əminin daxilini, içini, ürəyində gizlənən sirləri görür, buna heyrət edirəm. Çünki o, içindəkiləri daşımaqla böyük bir yükü saxlayır.

“Boyunun yarısı yerdədir” – çox vaxt belə deyirlər. Bu həqiqətdir. Əkrəm Əylislinin gizlənən boyu onun yazılarında, ədəbiyyatda üzə çıxır və onda qarşımızda böyük bir insan peyda olur. Ki, o insan çox güclüdür və hər şeyi görür.

Amma “yazıçılar zəif adamdır” deyirlər və düz də edirlər. Onun zəifliyi yalnız həyatla məhdudlaşır. O, həyata məğlub olur.

Əkrəm Əylislini düşünürəm, əlimdə onun mənə bağışladığı kitabı. Hansısa hekayəsindəki təsvir elədiyi detal yadıma düşür və içimi bir sıxıntı qaplayır. Həmin hekayədə uşağı ölmüş ana onu qəbirə tapşıranda oraya gün işığı düşdüyünü görür və düşünür ki, torpaq uşağın üstünü örtəndə o işıq da orada qalacaqmı. Və düşünürəm ki, Əkrəm Əylisli bizim ədəbiyyatımıza düşən sarı işığı saxlayır. Onun bir povestinin adı da belə olmalı idi: “Sarı söyüdlərin işığı”… O işığın yaratdığı yolda irəliləmək asandır.

Əlimdə Əkrəm əminin bağışladığı kitabı bir kənara qoyub düşünürəm: demək, balaca insanların ürəkləri və yaratdıqları böyük olur.

Ayxan Eyvaz

Mərkəz.- 2011.- 2 noyabr.- S. 13.