«20 Yanvar» faciəsindən 21 il ötdü

Bu gün Azərbaycan tarixinin və xalqının ən faciəli və şərəfli günlərindən biridir. Məhz 1990-cı ilin yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə can üstə olan mənfur sovet rejimi son gücünü toplayaraq günahsız, əliyalın əhali üzərinə hücuma keçdi. Öz ordusu bildiyi, daim «Qızıl Ordu» deyib öydüyü, əslində isə qana susamış imperiya xislətli Kreml 70 il gəzdirdiyi maskasını sifətindən çıxararaq kim olduğunu Azərbaycan xalqına, eləcə də bütün dünyaya nümayiş etdirdi.

İndi o gündən düz 21 il ötür. Düz 21 ildir ki, hər ilin bu günündə xalq axın-axın Şəhidlər Xiyabanına gedərək, həmin gün şəhid olan 131 qeyrətli Vətən övladının xatirəsini yad edir. Bəs, ötən 21 il ərzində bu faciəyə verilən hüquqi-siyasi qiyməti qənaətbəxş saymaq olarmı?

Ana Vətən Partiyasının sədri, millət vəkili Fəzail Ağamalı bildirdi ki, «20 Yanvar» faciəsinin dövlət səviyyəsində tanınması, ona hüquqi-siyasi qiymətin verilməsi, eyni zamanda, bu faciənin beynəlxalq aləmdə tanıdılması ilə bağlı atılan addımlar, heç şübhəsiz, ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Onun sözlərinə görə, Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişinədək «20 Yanvar» faciəsi ilə bağlı yetərincə ciddi hüquqi və siyasi müzakirələr aparılmayıb. Eyni zamanda, faciənin günahkarları haqqında konkret fikir söylənilməyib və rəsmi mövqe nümayiş etdirilməyib: «Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra «20 Yanvar» faciəsinin törədilməsinin səbəblərini və nəticələrini özündə ifadə edən xüsusi sənəd qəbul edildi. Ölkə prezidentinin rəhbərliyi altında «20 Yanvar» faciəsinə, sözün həqiqi mənasında, siyasi-hüquqi qiymət verildi».

F.Ağamalı məhz bundan sonra Azərbaycanın xaricdəki səfirliklərinin, eyni zamanda, xaricdəki diasporunun beynəlxalq aləmdə bu faciəni anmağa başladığını vurğuladı: «Artıq «20 Yanvar»la bağlı Azərbaycan dövlətinin və xalqının, ayrı-ayrı siyasətçilərinin, ziyalılarının ardıcıl olaraq atmış olduqları addımlar bu faciə haqqında beynəlxalq aləmdə müəyyən səviyyədə məlumat bazası yaradıb».

Faciənin günahkarlarının hələ də tapılıb cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməməsinə toxunan F.Ağamalı bunun da gerçəkləşəcəyinə, zamanının yetişəcəyinə əmin olduğunu vuruğladı. Bunun üçün nə etmək lazım olduğuna dair sualımızı cavablandıran millət vəkili dövlət olaraq bir qədər də gözləməyimizi vacib saydığını dilə gətirdi: «Bunun üçün Dağlıq Qarabağ probleminin həllinə nail olmalıyıq. Hələlik bu baxımdan problemimiz var və konkret addımlar atmaqda çətinlik çəkirik. Lakin bu, Azərbaycan xalqının və dövlətinin iradəsidir. Mən əminəm ki, zamanında bu iş də həyata keçiriləcək».

Politoloq cümşüd Nuriyev də «20 Yanvar» hadisələrinə ilk siyasi qiymətin 1990-cı ilin yanvarın 22-də Moskvada ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən mətbuat konfransı keçirilərək verildiyini vurğuladı. O qeyd etdi ki, bundan sonra ilk dəfə «20 Yanvar» hadisəsini siyasi şəkildə Türkiyədə Məsud Yılmaz, daha sonra isə Tansu Çillər gündəmə gətirdi: «20 Yanvar» hadisələrinin tarixini araşdıranda görürük ki, biz heç də tək olmamışıq və Gürcüstan, Baltikyanı respublikalar da Azərbaycanın haqq səsinə səs verdi». 1994-cü ildə Milli Məclisdə «20 Yanvar» hadisələrinə hüquqi-siyasi qiymət verilərkən parlamentin üzvü olduğunu xatırladan C.Nuriyev həmin sənəddən «20 Yanvar» faciəsinin birbaşa iştirakçısı olmuş Sovet dövlət xadimi Yevgeni Primakovun adının təsadüfən çıxarılmadığını vurğuladı: «Məsələ ondadır ki, həmin vaxt Azərbaycan Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına qoşulmuşdu. Eyni zamanda, may ayında atəşkəs haqqında saziş imzalanmalı idi. Rusiya buna həddən artıq güclü şəkildə mane olurdu. Azərbaycan ərazi bütövlüyünü bərpa edə bilməsi üçün, yəni xüsusi bəndlə 5 il müddətinə KTMT-yə qoşuldu. Rusiya həmin şərti yerinə yetirmədiyi üçün 1999-cu ildə Azərbaycan müqavilədən çıxdı. Digər tərəfdən, həmin hadisələrdə Primakovun rolu digərlərindən öndə deyildi».

Səxavət HƏMİD

Mərkəz.- 2011.- 20 yanvar.- S.3.