İnformasiya texnologiyalarının tətbiqi dövlət idarəçiliyində mühüm yer tutur

Müasir dövrdə informasiya texnologiyaları hər bir dövlətin, xalqın ümumi inkişaf səviyyəsindən, intellektual potensialından xəbər verən sosial, iqtisadi və mədəni yüksəlişini təmin edən mühüm göstəricilərdən birinə çevrilib. Bunun nəticəsi kimi, hazırda informasiya və bilik bazarının formalaşmasına və inkişaf etdirilməsinə, informasiya-kommunikasiya infrastrukturunun yaradılmasına böyük önəm verilir. Bu istiqamətdə dünya təcrübəsinin öyrənilməsi, müasir təhsilin modernləşdirilməsi sahəsində yeni mütərəqqi texnologiyaların tətbiqi olduqca zəruridir.

Heç təsadüfi deyil ki, ölkəmizdə də sənayenin, kənd təsərrüfatının inkişafı, peşəkar milli ordunun yaranması, səhiyyə, elm, təhsil, mədəniyyət, incəsənət sahələrinin tərəqqisi, hüquqi dövlət quruculuğunun daha da möhkəmləndirilməsində informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının inkişafına xüsusi diqqət yetirilir. Ölkəmizdə bu sahənin maddi-texniki təminatının müasir tələblərə uyğunlaşdırılması istiqamətində daim yenilikçi tədbirlər həyata keçirilir.

Xüsusi olaraq qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda informasiya texnologiyaları və rabitə vasitələrinin inkişafı məqsədlərinə uyğun lazımi hüquqi-normativ bazanın və maddi-texniki təminatın əsası ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulub. Ümummilli lider tərəfindən 17 fevral 2003-cü ildə imzalanmış "Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə İKT üzrə milli strategiya (2003-2012-ci illər)"nın yaxın 10 il ərzində görüləcək işlərin ümumi xəttini müəyyənləşdirməklə Azərbaycanda informasiya cəmiyyətinə keçidin əsasını qoyub. Milli strategiyanın qəbulundan keçən müddət ərzində Azərbaycan hökuməti tərəfindən bu istiqamətdə bir sıra kompleks tədbirlər həyata keçirilib.

Həyata keçirilən məqsədyönlü dövlət siyasətinin nəticəsidir ki, respublikamız regionda İKT sahəsində lider dövlət kimi öz mövqeyini qoruyub saxlamağa müvəffəq olmuşdur. Bu ilin əvvəllərində Dünya İqtisadi Forumu tərəfindən açıqlanan 2009-2010-cu illər üçün "Qlobal informasiya texnologiyaları" adlı illik hesabatda da Azərbaycanın regionda İKT sahəsində lider dövlət olduğu bir daha öz təsdiqini tapıb. Mütəxəssislər hesab edir ki, bu birinciliyin qorunması üçün ixtisaslı kadr potensialının təkmilləşdirilməsi, fəaliyyət sahəsinin genişləndirilməsi, İKT infrastrukturunun bundan sonra da hazırkı templə inkişaf etdirilməsi zəruridir.

Sözsüz ki, dinamik inkişaf tempini qoruyub saxlamaq üçün ixtisaslı kadr potensialının genişləndirilməsi vacibdir. Elə bunu nəzərə alan inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə virtual təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsinə böyük önəm verilir. Ölkəmizdə də bu prosesin bərqərar olması, hər bir universitetin xüsusi təhsil portalının olması günün tələbi kimi dəyərləndirilir.

Bu sahənin biliciləri informasiya cəmiyyətinin bərqərar olduğu, insan resurslarının, elm və texnologiyanın iqtisadi inkişafda həlledici rol oynadığı müasir dövrdə informasiya texnologiyalarının çox böyük sürətlə inkişaf edərək həyatın bütün sahələrinə sürətlə sirayət etdiyini bildirirlər. Onlar inkişaf etmiş ölkələrdə təhsilin modernləşdirildiyini, biliyə əsaslanan iqtisadiyyatın formalaşdığını bildirir, insanların, xüsusən də gənc nəslin formalaşmasında təhsilin əhəmiyyətli rolu olduğunu qeyd edirlər.

Mütəxəssislər qlobal dünyada cəmiyyətin informasiyalaşdırılması prosesinin getdiyini, Azərbaycanın da dünyada cərəyan edən bu proseslərdən kənarda qalmadığını və ölkəmizdə dövlət siyasəti çərçivəsində mühüm addımlar atıldığını deyirlər. Dövlətimizin başçısı İlham Əliyev tərəfindən uğurla həyata keçirilən sosial-iqtisadi inkişaf strategiyası nəticəsində ölkəmizin milli tərəqqiyə nail olduğunu, dünya arenasında layiqli yer tutduğunu və ölkənin intellektual resurslarının artdığını da diqqətdən qaçıra bilmərik. Respublika prezidenti tərəfindən İKT sektorunun prioritet sahə elan edilməsi və bu istiqamətdə bir sıra mühüm Dövlət Proqramlarının qəbul edilməsi bir daha göstərir ki, ölkəmizdə informasiya cəmiyyətinin formalaşması prosesi uğurla inkişaf edir, desək,yəqin ki, yanılmarıq. Qeyd etməliyik ki, ölkə prezidenti tərəfindən təsdiq olunmuş "Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə Elektron Azərbaycan" Dövlət Proqramı informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının geniş tətbiqinə imkan yaradan konsepsiyadır.

Elektron hökumət üçün ən mühüm texnologiyalardan olan e-imza və e-sənədin xüsusiyyətləri və üstünlükləri haqqında danışarkən deməliyik ki, həm məmurlar, həm də vətəndaşlar bu texnologiyalara yaxından bələd olmalı, informasiyanın mühafizəsi və təhlükəsizliyi məsələlərini də mənimsəməlidirlər. E-hökumət quruculuğu sahəsində ölkəmizdə bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. Dövlət və hökumət orqanlarını kompyuterlərlə təchiz olunmuş, həmçinin kommunikasiya-şəbəkə infrastrukturu nəzərəçarpacaq dərəcədə inkişaf etdirilmiş, dövlət orqanlarının veb-saytları yaradılmışı, e-hökumətin normativ-hüquqi bazası formalaşdırılmış, təhsil sisteminin müxtəlif pillələrində informatika fənninin tədris olunması təmin edilmiş, vətəndaşlar haqqında fərdi və biometrik məlumatların "Əhalinin reyestri" sistemində saxlanılması, vətəndaşlara biometrik pasportların verilməsi ilə bağlı işlər görülmüşüdür.

E-hökumətin qurulmasında əsas məqsəd hakimiyyət orqanlarının fəaliyyətində şəffaflığın, informasiya azadlığının təmin olunması, hakimiyyət orqanlarının fəaliyyətinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi, demokratiyanın inkişafı və insan hüquqlarının təmin olunması, vətəndaşların fiziki imkanlarından asılı olmayaraq dövlətin idarə olunmasında yaxından iştirakı, on-line mühitdə dövlət xidmətlərinin göstərilməsidir.

Mövcud hakimiyyətin demokratik dövlət modelinə əsasən yenidən qurulduğunu, bu istiqamətdə Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi, müvafiq təşkilatlar tərəfindən məqsədyönlü işlərin həyata keçirildiyini vurğulayaraq, qeyd etməliyik ki, demokratik prinsipləri, bazar iqtisadiyyatını qəbul etmiş, vətəndaş cəmiyyəti və hüquqi dövlət yolu seçmiş ölkələr üçün universal xüsusiyyətlərə malik konseptual model mövcuddur. E-icra hakimiyyəti, e-qanunvericilik hakimiyyəti, e-məhkəmə hakimiyyəti, e-bələdiyyə və s. e-hökumətin konseptual modelini təşkil edir. Yeni dövlət idarəçiliyində əqli cəhət istisna olmaqla, məhdud imkanlı şəxslər də dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarında fəaliyyət göstərmək imkanlarına malik olacaqlar.

Sirr deyil ki, müasir dövrdə informasiya-kommunikasiya texnologiyaları dövlətin demokratik təsisatlarının reallaşdırılmasında böyük rol oynayır. Elə buna görə də, dövlət idarəetmə aparatının dinamik inkişafına yardım edən yeni idarəetmə formaları yaranır, e-demokratiya, e-hökumət, e-vətəndaş, e-pasport, e-sənəd dövriyyəsi kimi yeni terminlər meydana gəlir. Ekspertlər hesab edir ki, yeni inkişaf və idarəetmə modelləri kontekstində e-idarəçilik vətəndaşlar üçün geniş spektrli xidmətlərin həyata keçirilməsini, hökumət xidmətlərinin inkişaf etdirilməsi və yeni e-imkanlı xidmətin yaradılmasını təmin edəcək.

Cəmaləddin Dostəli

Mövqe.- 2010.- 9 noyabr.- S. 11.