Pilotsuz təyyarələrimiz Qarabağ səmasında...

Azərbaycan pilotsuz təyyarələrinin sayını artırır

Müharibə başlanacağı təqdirdə düşmənin məhvi üçün belə təyyarələrdən geniş istifadə olunması gözlənilir

Məlum həqiqətdir ki, əgər Qarabağ münaqişəsinin həllilə bağlı danışıqlar istənilən nəticəni verməsə, onda müharibə qaçılmaz olacaq. Danışıqlar yolu ilə isə problemin yaxın perspektivdə həlli görsənmir. Rusiyalı ekspert Aleksey Vlasov bildirib ki, yalnız rəsmi İrəvanla Bakı arasında vasitəçilərin həmrəyliyi Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həll edilməsi prosesini ölü nöqtədən çıxara bilər : "Günahkarları axtarmaq, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə mane olan şəxslərin adlarının səsləndirilməsi - çox mənasız fəaliyyətdir. Azərbaycanın, yaxud vasitəçilərin ünvanına ittihamlar səsləndirmək, Rusiyanı münaqişənin uzadılmasında günahlandırmaq qeyri-konstruktiv yanaşmadır".

Onun sözlərinə görə, belə bir atmosferdə konsesua nail olmaq çox mürəkkəb məsələdir.

Rus politoloq son zamanlar Rusiya hakimiyyətinin nümayiş etdirdiyi mövqeni dəstəklədiyini vurğulayıb: "Rusiya danışıqlar prosesindən çıxa bilər. Yaxşı, özünüz danışın. Bəs bu kimin üçün problem yaradacaq? Əgər bu yola çıxmışıqsa, gəlin onu sonadək birgə davam etdirək".

Aleksey Vlasov Rusiyanın mövqeyinin aydınlaşması üçün növbəti prezident seçkilərini gözləməyin lazım olduğunu bəyan edib: "İzvestiya"da dərc olunmuş son məqalədə vurğulanır ki, MDB ölkələri ərazisində dondurulmuş münaqişələrin həlli Putinin növbəti prezidentliyi dövründə Rusiyanın xarici siyasətinin əsas prioritetlərindən olacaq". A.Vlasovun fikrincə, qarşılıqlı ittihamlar səsləndirməkdənsə, danışıqlar stolu arxasına oturub lazımi nəticəyə nail olmaq daha yaxşı olar.

Lakin qeyd olunduğu kimi, danışıqlar nəticə verməsə, onda müharibə qaçılmaz olacaq. Azərbaycan və Ermənistan silahlanma prosesinə xüsusi diqqət yetirməsi də müharibə ehtimalını artırır. Lakin o da faktdır ki, Azərbaycan daha çox hərbi üstünlüyə malikdir. Bu üstünlük istər hərbi xərclərin miqdarında, istərsə də alınan əsgəri texnikada da özünü göstərir. Digər tərəfdən elə hərbi texnikalar var ki, onlar yalnız Azərbaycanın arsenalında mövcuddur və Ermənistan üçün əlçatmaz sayılır. Məsələn, pilotsuz təyyarələr. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Azərbaycan hökuməti ilin sonuna kimi milli ordunun silah arsenalına 60 İsrail istehsalı olan "Orbiter 2M" və "Aerostar" pilotsuz təyyarələrinin çatdırılmasını təmin etməyi planlaşdırır. Onların köməkliyi ilə Azərbaycan Ordusu İranın artan gücü, Ermənistanla münaqişə vəziyyətində olduğu bir halda öz imkanlarını xeyli genişləndirəcək.

Bu razılaşmanın özəlliklərindən biri budur ki, pilotsuz təyyarələrin 30 faizi Azərbaycanda "Baku"s Azad Systems Co". şirkəti tərəfindən yığılır. "Həftə içi" qəzetinin məlumatına görə, bu razılıq iki hökumət arasındakı danışıqlar zamanı əldə edilib. İsrailin "Aeronautics Defense Systems of Israel" şirkəti pilotsuz təyyarələrin istehsalı ilə bağlı lisenziyanın bir hissəsini Azərbaycana verməklə Türkiyə ilə 2010-cu ildən əlaqələrin kəsilməsinin ardından böyük həcmdə sifariş əldə etmiş olub. "Aeronautics Defense Systems of Israel" şirkəti "Israel Aerospace Industries" və "Elbit Systems" şirkətlərindən sonra İsraildə üçüncü böyük pilotsuz təyyarələr istehsal edən firma sayılır. Azərbaycan hökuməti tərəfindən təşkil edilən tenderdə bu şirkət özünün rəqibləri sayılan TAI, "Baykar Makina" və "Global Teknik" kimi türk şirkətlərini qabaqlamağı bacarıb.

Ekspertlər də müharibə olacağı təqdirdə, burada pilotsuz təyyarələrdən geniş istifadə olunacağını bəyan edir. Hazırda Azərbaycan bu sahədə ermənilərlə müqayisədə böyük üstünlüyə malikdir. Məlumat üçün bildirək ki, Cənubi Qafqaz ölkələri arasında ilk dəfə pilotsuz təyyarələri Gürcüstan satın alsa da, Tiflisin aldığı bir neçə pilotsuz kəşfiyyat təyyarəsi 2007-2008-ci illərdə Abxaziya üzərində vuruldu. Sonrakı dövrlərdə Gürcüstanın xaricdən bu tip texnika alıb-almadığı barədə heç bir məlumatlar verilmir.

Rusiyanın köhnə silahlarına sahib çıxan Ermənistan isə bu tip aparatları almaq istəyində olduğunu yalnız 2010-cu ilin ortalarında açıqladı. Hazırda Ermənistan Ordusunun inventarında pilotsuz təyyarələrin olması barədə heç bir fakt yoxdur. İlk dəfə 2008-ci ilin iyun ayında Bakıda keçirilən hərbi paradda ictimaiyyətə təqdim olunan Azərbaycan HHQ-nin inventarındakı pilotsuz təyyarələr əsasən İsrail istehsalıdır. İsrail tərəfinin açıqladığı məlumatlara görə, Azərbaycan ötən dövrdə bu ölkədən bir neçə ədəd "Orbiter" və "Aerostar" markalı pilotsuz təyyarə alıb, bir neçə "Hermes-450" markalı pilotsuz təyyarənin satın alınması üçün sifariş verib. Bundan başqa, bir neçə ay əvvəl İsrail Kosmik Sənaye şirkəti (Israel Aerospace Industries) Azərbaycana "Heron" və "Searcher 2" pilotsuz kəşfiyyat təyyarələrini təklif edib. Daha sonra İsrail Kosmik Sənaye şirkəti nümayəndə heyətinin Azərbaycana səfəri zamanı belə bir təklif səsləndirilib. Qeyd edək ki, cari ilin mart ayında Azərbaycan Müdafiə Sənayəsi Nazirliyi və İsrail Kosmik Sənaye şirkətinin birgə qurduğu "Azad Systems Co." şirkətinin zavodu açılıb. Həmin zavodda İsrail Kosmik Sənaye şirkətinin "Aerostar"-ın "Orbiter" markalı pilotsuz təyyarələri istehsal olunur.

Həm hava hücumundan müdafiə sistemlərini aldatmaq, həm də digər funksiyaları yerinə yetirmək imkanına malik bu aparatlar artıq HHQ-nin inventarına daxil olub. Digər tərəfdən, Azərbaycan mütəxəssisləri real döyüş şəraitinə uyğunlaşdırılmış taktiki təlimlərdə də pilotsuz aparatların tətbiqini həyata keçirməklə qonşulardan bir qədər irəli gedib. Azərbaycanın istifadə etdiyi bu aparatların effektini elə ermənilər özləri də etiraf etməyə məcbur olur. Erməni mediası dəfələrlə Qarabağdakı hərbçilərə istinadən ayrı-ayrı vaxtlarda Azərbaycanın pilotsuz təyyarələrinin cəbhənin şimal və cənubundan Qarabağın dərinliklərinə daxil olaraq kəşfiyyat aparması barədə məlumatlar yayıb. Erməni hərbçilər, hətta Azərbaycanın pilotsuz təyyarələrinin Qafan və Gorus ərazilərində uçuşlar keçirdiyini, hava hücumundan müdafiə sistemi bundan xəbər tutub hazırlıq vəziyyətinə gətirilənədək təyyarələrin ərazini tərk etdiyini etiraf edib.

R.MƏZAHİROĞLU

Mövqe.- 2011.- 13 oktyabr.- S. 14.