Regionlarda iri fermer təsərrüfatlarının yaradılmasının yeni mərhələsi başlanır

LAYİHƏNİN İSTİQAMƏTİ: “Regionların sosial-iqtisadi inkişafının təşviq edilməsi”

Azərbaycan regionlarında hazırda fermer təsərrüfatlarının sürətli inkişafı bu sahibkarlıq subyektlərinin ölkə iqtisadiyyatında xüsusi çəkisinin daha da artacağını göstərir. Fəaliyyət növlərinin inteqrasiyası istifadə olunan ərazilərdə daha qabarıq şəkildə özünü büruzə verir. Belə ki, bu ərazilərdə fermer əməyi qeyri-kənd təsərrüfatı əməyi ilə daha tez-tez kəsişir, bir-birini tamamlayır.

Bu tamamlama maliyyə baxımından da baş verir. Başqa sözlə intensiv istifadə olunan ərazilərdə kənd təsərrüfatı məhsulu istehsalının proqramlaşdırılması kompleks yanaşmanın tərkib hissələri kimi həyata keçirilir və bir sahədə qazanılan vəsait az-çox müddətə başqa sahəni maliyyələşdirə bilir.

Ölkəmizdə bu fəaliyyət növləri arasında maliyyə və digər resursların axınının əsas istiqamətləri daha dərindən təhlil edilərək qiymətləndirilir. Torpaq islahatından sonra formalaşması sürətlənmiş yeni təsərrüfatçılıq qurumları torpaqdan səmərəli istifadə məsələlərinin öhdəsindən ayrı-ayrılıqda və dövlətin himayəsi olmadan gəlmək təsərrüfatların maliyyə vəsaitlərinin məhdudluğu, idarəetmədə təcrübəsizlik, qarşılıqlı təsərrüfatlararası əlaqələrin zəifliyini göstərmək olar. Bunu nəzərə alan dövlət artıq regionlarda iri fermer təsərrüfatlarını yaradılması istiqamətində konkret addımlar atır. Ümumiyyətlə, ölkəmizdə həyata keçirilən torpaq islahatı ilə əlaqədar görülən tədbirlər, torpaq-mülkiyyət münasibətlərində baş verən köklü dəyişikliklər aqrar bölmədə sosial-iqtisadi şəraitlə yanaşı hüquqi və psixoloji mühitin də dəyişməsinə təkan verib.

Bununla yanaşı, Azərbaycanda özəl bölmənin inkişafında, sahibkarlığa dövlət maliyyə dəstəyinin gücləndirilməsində Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun işinin səmərəli təşkili xüsusilə əhəmiyyətlidir. Sahibkarlığın, xüsusilə kiçik sahibkarlığın inkişafına və əhalinin işgüzarlıq fəaliyyətinin artırılmasına maliyyə dəstəyinin verilməsi məqsədilə İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin nəzdində Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu yaradılıb. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsinə və genişləndirilməsinə xüsusi önəm verir və bu diqqətin nəticəsidir ki, son illərdə fondun işini tənzimləyən normativ-hüquqi aktlara edilən dəyişikliklər nəticəsində onun təkmil fəaliyyət mexanizmi formalaşdırılmış və dövlət büdcəsindən güzəştli kreditlərin verilməsinə ayrılan vəsaitlərin həcmi artırılmışdır.

Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun fəaliyyətinin Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafının prioritetləri və mərhələlər üzrə həlli tələb olunan vəzifələrlə uzlaşdırılması, sahibkarlığa dövlət dəstəyinin gücləndirilməsi və bu fəaliyyətin genişləndirilməsinin təmin edilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq fərmanları ilə 2002-ci, 2004-cü, 2005-ci, 2006-cı və 2009-cu illərdə onun statusu və vəsaitlərinin istifadə edilməsi qaydaları təkmilləşdirilib, güzəştli kredit vəsaitlərinin daha məqsədəuyğun yerləşdirilməsinə və sahibkarlıq subyektlərinin bu kreditlərdən səmərəli istifadə etməsinə əlverişli şərait yaradılıb.

Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun fəaliyyəti Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2009-cu il 7 oktyabr tarixli fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasının Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu haqqında Əsasnamə"yə və "Azərbaycan Respublikası Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun vəsaitlərinin istifadəsi Qaydaları"na müvafiq olaraq həyata keçirilir. Ümumiyyətlə, Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun əsas vəzifələri aşağıdakılardan ibarətdir: Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafının prioritet istiqamətləri üzrə sahibkarlıq subyektlərinin investisiya layihələrini qanunvericiliyə uyğun maliyyələşdirmək; maliyyə bazarlarından ehtiyatlarının cəlb olunması üçün tədbirlər görmək, və uyğun kredit mənbələrini formalaşdırmaq; sahibkarlıq subyektlərinin maliyyələşdirilməsi üçün verilmiş vəsaitlərin səmərəli və təyinatı üzrə istifadəsinə nəzarət etmək və bu məqsədlə monitorinqlərin keçirilməsi qaydalarını müəyyənləşdirmək; maliyyələşdiriləcək investisiya layihələrinin ekspertizasını həyata keçirmək, sahibkarlığın inkişafına yönəldilmiş dövlət proqramlarından irəli gələn investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsinə üstünlük vermək; güzəştli kreditlərin alınması üçün investisiya layihələrinin tərtib olunmasına dair minimal tələbləri və investisiya layihələrinin qiymətləndirilmə meyarlarını müəyyən etmək; sahibkarlıq subyektlərinə zəruri olan hüquqi, iqtisadi və digər məlumatların toplanmasına və yayılmasına, bazar konyunkturunun öyrənilməsinə, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı proqramların və investisiya layihələrinin işlənib hazırlanmasına kömək etmək; sahibkarlıq subyektləri üçün kadrların hazırlanmasına və onların ixtisaslarının artırılmasına dəstək vermək; sahibkarlıq subyektlərinin xarici iqtisadi fəaliyyətinin genişləndirilməsinə yardım etmək; ölkədə sahibkarlığın bazar infrastrukturlarının formalaşmasına və inkişafına kömək göstərmək; sahibkarlıq subyektləri üçün zəruri elmi-texniki biliklərin və yeniliklərin təbliğinə kömək etmək.

Hesablamalar göstərir ki, Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun xətti ilə 2004-2012-ci illərdə təxminən 1 milyard manat həcmində güzəştli kreditlər verilib. Bu kreditlərin verilməsi özəl sektorun inkişafına çox böyük təkan verib. Kreditlərin 80 faizi regionların payına düşüb. Sahibkarlığın inkişafına sistemli və ardıcıl dövlət dəstəyinin daha bir nümunəsi kimi yaradılmış «elektron ticarət» portalını göstərmək olar. Portal Azərbaycanın ilk elektron ticarət portalı olaraq «B2B» (business to business) modeli əsasında qurulub. Məqsəd yerli biznes nümayəndələri, onların istehsal etdikləri məhsullar və göstərdiyi xidmətlər barədə informasiyaların potensial alıcılara çatdırmaq yolu ilə biznes əlaqələrin qurulmasını dəstəkləməkdən, bazarlara sərbəst çıxışı təmin etməkdən ibarətdir.

Dünyanın aparıcı ölkələrində sahibkarlığın inkişafının müxtəlif təşkilati-iqtisadi modelləri tətbiq edilir. Belə modellərdən biri də xüsusi iqtisadi zonalardır (XİZ).

XİZ-in yaradılmasında məqsəd ölkə iqtisadiyyatının prioritet sahələrinin inkişafının sürətləndirilməsi, yerli və xarici investisiyaların cəlb edilməsinə daha əlverişli şəraitin yaradılması, yüksək texnoloji sahələrin inkişafının, rəqabətqabiliyyətli, səmərəli istehsal və xidmət sahələrinin təşkilinin dəstəklənməsidir. Azərbaycanda da sahibkarlığın inkişafının yeni təşkilati-iqtisadi modellərinin - xüsusi iqtisadi zonaların, sənaye şəhərciyinin və biznes inkubatorların tətbiqi sahəsində müvafiq işlər aparılır. Yerli və xarici investisiyaların ölkə iqtisadiyyatının inkişafına cəlb edilməsi, investisiya mühitinin daha da yaxşılaşdırılıması, yeni rəqabətqabiliyyətli və səmərəli istehsal və xidmət sahələrinin təşkilinin dəstəklənməsi məqsədilə Azərbaycanda xüsusi iqtisadi zonaların yaradılması sahəsində mühüm işlər görülüb. Ən yaxşı beynəlxalq təcrübə öyrənilib, təhlillər aparılıb və onun ölkəmizdə tətbiqi üçün ilk olaraq normativ hüquqi bazanın formalaşdırılması istiqamətində zəruri tədbirlər həyata keçirilib. "Xüsusi iqtisadi zonalar haqqında" Azərbaycan respublikasının 2009-cu il 14 aprel tarixli Qanunu qüvvəyə minib və bu qanunun tətbiqi ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən 2009-cu il 3 iyun tarixli Fərman imzalanıb. Sahibkarlığın inkişafı istiqamətində həyata keçirilən əhəmiyyətli tədbirlərdən biri də sahibkarlığın inkişafının yeni təşkilati-iqtisadi modelinin - sənaye şəhərciklərinin yaradılması sahəsində də ölkəmizdə əməli addımlar atılır. Belə zonaların regionlarda formalaşdırılması da xüsusi diqqət mərkəzindədir

Görülən bu işlərin nəticəsidir ki, ölkəmizdə ÜDM-də özəl sektorun payı 80 faizdən çoxdur. Regionlarda da sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərin sayı illər üzrə əhəmiyyətli dərəcədə artıb və artmaqdadır. Qeyd edilənlər aydın formada nümayiş etdirir ki, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında sahibkarlığa dövlət köməyi, onun və məşğulluğun dövlət tərəfindən tənzimlənməsi, müasir sahibkarlığın formalaşması və inkişafı, məşğulluğun səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün dövlət tərəfindən əlverişli iqtisadi, sosial, təşkilati, hüquqi və siyasi mühitin yaradılması istiqamətində kifayət qədər rasional və praqmatik bir siyasət həyata keçirilib və keçirilməkdədir.

İqtisadiyyatın bütün sahələrində dövlət öz imkanları hesabına müasir sahibkarlıq subyektlərinin formalaşmasına geniş imkan yaradıb, onların öz potensiallarından səmərəli istifadə etmələri üçün əlverişli mühit formalaşdırıb. Elmin son nailiyyətlərinə, texnika və texnologiyanın fasiləsiz yeniləşməsinə, innovasiya menecmentinin və marketinqinin tətbiqinə, sahibkarların innovasiya və risk qabiliyyətlərinin tam reallaşdırılmasına, mülkiyyətin dövlətsizləşdirilməsinə, əsl iqtisadi yarış imkanlarını verən mühitin formalaşdırılması istiqamətində mühüm addımlar atılıb. İstehsal sferasında sahibkarlıq strukturlarının yaradılmasının məqəsədəuyğun istiqamətləndirilməsi və stimullaşdırılması vasitəsilə innovasiyaya əsaslanan yüksək keyfiyyətli əmtəələrin və xidmətlərin təklifinin sabit artımına yenə dövlət tərəfindən müvafiq şərait yaradılıb.

Elşən BAYRAMOV

Mövqe.-2013.-6 fevral.-S.-10.