Regionlarda əhalinin keyfiyyətli su təminatı xüsusi diqqət mərkəzindədir.

LAYİHƏNİN İSTİQAMƏTİ: “Regionların sosial-iqtisadi inkişafının təşviq edilməsi”

Regionların inkişafı istiqamətində həyata keçirilən məqsədyönlü dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biri də əhalinin qabaqcıl dünya standartlarına cavab verən infrastruktur, keyfiyyətli su təminatı ilə təmin edilməsidir. Bununla bağlı olaraq sutəmizləyici qurğuların quraşdırılması və supaylayıcı məntəqələrin inşası həyata keçrilir. Elə ötən il də deyilənlər baxımından çox zəngin oldu.

Məsələn, Azərbaycan Hökuməti və Asiya İnkişaf Bankının birgə maliyyələşdirdiyi "Su təchizatı və kanalizasiya investisiya proqramı” çərçivəsində Ağdaş şəhərinin su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin yenidən qurulmasının ikinci mərhələsi başlanıb. Bu mərhələdə Ağdaş şəhərinin su təchizatı və kanalizasiya şəbəkələri yenidən qurulacaq, sugötürücü qurğuların tikintisi başa çatdırılacaq.

Layihəyə uyğun olaraq Ağdaş şəhərinin içməli su şəbəkəsinin yenidən qurulması məqsədi ilə 134 kilometr uzunluğunda şəhərdaxili su xətləri çəkilməlidir. Bununla paralel olaraq tikintisi nəzərdə tutulan 121 km kanalizasiya xəttinin 3 km-lik hissəsində işlər başa çatdırılıb. Layihəyə əsasən 7600 ünvan paylayıcı su şəbəkəsinə, 5250 ünvan isə kanalizasiya şəbəkəsinə qoşulacaq.

Ağdaş şəhərini keyfiyyətli və dayanıqlı içməli su ilə təmin etmək üçün 2 subartezian quyusu qazılacaq və hər birinin tutumu 2000 kubmetr olan 2 su anbarı tikiləcək.

Şəhərdə toplanmış məişət-tullantı sularının təmizlənməsi üçün çirkab sutəmizləyici qurğunun tikintisi nəzərdə tutulur. Layihəyə uyğun olaraq Ağdaş şəhərinin küçələrində 300-ə qədər yanğın hidrantı da quraşdırılacaq. Layihə üzrə işlər tam başa çatdıqdan sonra Ağdaş şəhərində 30 minə qədər şəhər sakininin içməli su təchizatı və kanalizasiya xidmətlərindən istifadəsi yaxşılaşacaq.

Xatırladaq ki, icrasına 2008-ci ildə başlanmış "Şəhər su təchizatı və kanalizasiya layihəsi” çərçivəsində Ağdaş şəhərində texniki və təşkilati işlər həyata keçirilib.

Bu mərhələdə şəhərin su təchizatının yaxşılaşdırılması məqsədilə 3 subartezian quyusu qazılıb, sugötürücü kamera daxil olmaqla həcmi 2000 kubmetr olan yeni su anbarı, xlorator və laboratoriya binası, nasos stansiyası tikilib.

Eyni zamanda "Ağdaş Sukanal” Törəmə Səhmdar Cəmiyyəti (TSC) üçün yeni inzibati bina və istehsalat bazası inşa edilib, zəruri maşın və mexanizmlər alınıb. Bu mərhələ üzrə işlər 2010-cu ildə başa çatdırılmışdırıb. "Su təchizatı və kanalizasiya investisiya proqramı” çərçivəsində Ağdaş şəhəri ilə yanaşı Göyçay, Beyləqan, Balakən və Ağcabədi şəhərlərinin də su təchizatı və kanalizasiya sistemləri yenidən qurulacaq.

Hazırda Beyləqan şəhərində yaşayan 15,5 min sakinin 7,6 mini və ya 49 faizi mərkəzləşdirilmiş şəbəkədən su alır. Qalan əhali isə öz tələbatını fərdi qaydada ödəyir. Şəhərdə mərkəzləşdirilmiş içməli su şəbəkəsi 1981-ci ildə yaradılıb. Mənbə kimi on subartezian quyusundan istifadə olunur. Şəhərin bir hissəsində 50 kilometr uzunluğunda su şəbəkəsi, 11,4 kilometr uzunluğunda kanalizasiya şəbəkəsi, tutumu iki min kubmetr olan iki su anbarı və iki nasos stansiyası mövcuddur. Şəhərin çirkab suları təmizlənmədən rayon mərkəzinin kənarındakı şor kollektora axıdılır. Beyləqan şəhərində mövcud su və kanalizasiya şəbəkəsinin yenilənməsi xüsusi diqqət mərkəzindədir. Beyləqan şəhərinin su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin yenidən qurulması layihəsi Asiya İnkişaf Bankının maliyyə dəstəyi ilə reallaşdırılır. Layihə çərçivəsində rayon mərkəzinin su və kanalizasiya şəbəkəsi tamamilə yenidən qurulacaq, şəhərin yaxınlığındakı Şəfəq və Əlinəzərli kəndlərinə içməli su veriləcəkdir.

Bu layihə 2035-ci ilə qədər perspektiv inkişaf nəzərə alınmaqla Beyləqan şəhəri və ətraf iki kəndin 25 mindən artıq sakininin su təchizatının yaxşılaşdırılmasına hesablanıb. İki mərhələdən ibarət layihənin birinci mərhələsinə uyğun olaraq istehlakçıların dayanıqlı və keyfiyyətli su təchizatını yaxşılaşdırmaq üçün beş subartezian quyusu qazılacaq, 500 kubmetr tutumu olan iki su anbarı, nasosxana, xlorlama binası, laboratoriya tikiləcək, 10 kilometr uzunluğunda quyulararası birləşdirici və magistral su xətti çəkiləcəkdir.

Beyləqan şəhərinin su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin yenidən qurulması layihəsi çərçivəsində şəhər daxilində 77,6 kilometr su, 71 kilometr kanalizasiya şəbəkəsinin yaradılması, 3,4 min "Smart” kart tipli sayğacın quraşdırılması nəzərdə tutulur. Bunlarla yanaşı, hazırda istismarda olan iki su anbarı və nasosxana təmir olunacaqdır. Layihənin ikinci mərhələsində məhsuldarlığı sutkada 10 min kubmetr olan çirkab sutəmizləyici qurğu inşa olunacaqdır.

Ötən il həm də Sabirabad rayonunun su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin yenidən qurulması layihəsinin təməlqoyma mərasimi keçirilib. Görülən yenidənqurma işləri Azərbaycan hökuməti ilə Dünya Bankı arasında imzalanmış "Milli su təchizatı və kanalizasiya xidmətləri layihəsi” çərçivəsində həyata keçirilir. Sabirabadda su təchizatının yenidən qurulması layihəsi çərçivəsində rayonda 34423, Qalağayın, Suqovuşan, Qəfərli, Əsədli, Bulaqlı və Balakənd kəndləri ərazisində isə 14352 nəfər olmaqla, ümumilikdə 48775 nəfərin su təchizatı və kanalizasiya sistemi yenidən qurulacaq. Layihənin həyata keçiriləcəyi yaşayış məntəqələrinə yüksək sıxlıqlı borulardan 79,8 km uzunluğunda içməli su və 87 km uzunluğunda isə kanalizasiya xətti çəkiləcək. Rayonda fasiləsiz su təchizatının aparılması üçün tutumu 5400 kubmetr olan su anbarı inşa ediləcək. Yaranmış çirkab suları kənarlaşdırmaq üçün mikrotunel qazılacaq, məhsuldarlığı sutkada 10500 kubmetr olan çirkab sutəmizləyici qurğu inşa olunacaq. Görüləcək işlərin 2014-cü ilin sonuna qədər yekunlaşması planlaşdırılır.

Əvvəllər Araz çayının təmizlənməmiş suyu ilə təmin olunan Saatlı rayonunun Kür çayının təmizlənmiş suyu ilə təmin olunması istiqamətində mühüm addımlar atılır. Rayonun su və kanalizasiya sistemlərinin yenidən qurulması layihəsi çərçivəsində Saatlıda 21312, Bəylik, Qıqaqlı, Mustafabəyli kəndlərində isə 17219 nəfər olmaqla 38531 nəfərin su təchizatı və kanalizasiya sistemi əsaslı şəkildə yenidən qurularaq istifadəyə veriləcək.

Gələcəkdə isə rayonun Əlisoltanlı, Mollavəzili, Bəylər və Potubəyli kəndlərinin də içməli su təchizatının yenidən qurulması nəzərdə tutulur. Yeni layihə çərçivəsində rayon mərkəzi və ətraf kəndlərini keyfiyyətli və dayanıqlı su ilə təmin etmək üçün Kür Sutəmizləyici Qurğular Kompleksindən yeni magistral xətt çəkiləcək və saniyədə rayona 80 litr su ötürüləcək. Layihə çərçivəsində adıçəkilən yaşayış məntəqələrinə politelin borulardan 120.5 km uzunluğunda içməli su xətti və 139.7 km uzunluğunda isə kanalizasiya xətti çəkiləcək. Fasiləsiz su təchizatını təmin etmək üçün 3100 kubmetr tutumu olan su anbarı inşa ediləcək. Bundan əlavə çirkab suları emal edib zərərsizləşdirmək üçün rayon mərkəzindən kənarda məhsuldarlığı sutkada 6500 kubmetr olan sutəmizləyici qurğu inşa olunacaq. Ümumilikdə, Azərbaycan Hökumətinin Dünya Bankı ilə birgə maliyyələşdirdiyi layihə üzrə görülən işlərin 2014-cü ilin ikinci rübünə qədər başa çatdırılması nəzərdə tutulur.

Ötən il həm də Xızı şəhərinin su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin yenidən qurulması layihələrinin təməlqoyma mərasimi keçirilib. Azərbaycan Hökuməti ilə Yaponiya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyi arasında imzalanmış "Kiçik şəhərlərdə su təchizatı və kanalizasiya layihəsi”nə uyğun aparılır. Layihə üzrə işlərin 2014-cü ildə başa çatdırılacağı gözlənilir. "Xızı şəhərinin su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin yenidən qurulması” layihəsi Xızıda 3294, Altıağac qəsəbəsində 1423, eləcə də Baxışlı, Tıxlı, Xələç kəndlərində 1562 nəfər olmaqla, umumilikdə 6279 nəfərin su təchizatı və kanalizasiya xidmətlərinin əsaslı şəkildə yaxşılaşmasına hesablanıb.

Layihənin 1-ci mərhələsinə uyğun olaraq mövcud Qars bulağı bərpa olunması xüsusi diqqət mərkəzində yer alır. Layihənin növbəti mərhələsində 40 km uzunluğunda içməli su şəbəkəsi yaradılacaq, 35 km uzunluğunda kanalizasiya xətti çəkiləcək, ümumi həcmi 4000 kubmetr olan 6 ədəd su anbarı tikiləcək. Çirkab suları təmizləmək üçün Xızı şəhəri üçün məhsuldarlığı sutkada 800 kubmetr, Altıağac qəsəbəsi üçün isə məhsuldarlığı sutkada 250 kubmetr olan çirkab sutəmizləyici qurğuları inşa olunacaq. Layihəyə uyğun olaraq kanalizasiya şəbəkəsi üçün 3 ədəd nasos stansiyasının tikintisi planlaşdırılır.

Qeyd edək ki, Azərbaycan Hökuməti və Yaponiya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyinin birgə maliyyələşdirdiyi "Kiçik şəhərlərdə su təchizatı və kanalizasiya layihəsi” 10 şəhər və rayon mərkəzində (Salyan, Şirvan, Neftçala, Bərdə, Xaçmaz, Yevlax, Naftalan, Xızı, Qusar və Qobustan) su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin yenidən qurulmasını nəzərdə tutur.

Kür və Araz çayları boyu məskunlaşmış və hədsiz dərəcədə fiziki, kimyəvi və bioloji cəhətdən çirklənmiş vəziyyətdə olan Kür və Araz çaylarının suyundan uzun illər ərzində heç bir təmizlənmə aparılmadan istifadə edən əhalinin içməli suya olan təlabatının ödənilməsi üçün öncə bu kəndlərdə su mənbələrinin kəmiyyət və keyfiyyət göstəriciləri üzərində dəqiq monitorinqlər aparılıb və monitorinqlərin nəticələri sutəmizləyici qurğular quraşdırılmış kəndlərdə yeraltı suların olmadığını göstərib. Bu səbəbdən belə ərazailərdə də sutəmizləyici qurğulardan geniş istifadə olunur. Sutəmizləyici qurğuların layihələndirilməsi və onlarda istifadə olunan texnologiyaların seçilməsində su mənbələrinin çirklilik dərəcəsi, kəndlərdə yaşayan əhalinin sayı, yerlərdə enerji təminatının vəziyyəti və digər parametrlər əsas götürülür.

Elşən BAYRAMOV

Mövqe.-2013.-13 fevral.-S.-10.