Regional proqramlar
hərtərəfli tərəqqini
təmin edir
Son 16 ildə imzalanmış
50-yə yaxın dövlət
proqramı ölkə
həyatının ən
müxtəlif sahələrində
kompleks islahatların əsasını qoyaraq, inkişaf prosesində ahəngdarlığı və
yüksək dinamizmi təmin edib, ölkənin mövcud resursları keçid dövrü üçün
səciyyəvi problemlərin
aradan qaldırılmasına
yönəlib. İnkişaf, sosial təminat
və infrasruktur yönümlü bu layihələr, ilk növbədə
hər bir vətəndaşın layiqli
həyat tərzinin təmin olunmasına, insan hüquq və azadlıqlarının
təminatına, dövlət
idarəçiliyinin çevik
və işlək mexanizmlər əsasında
həyata keçirilməsinə
- bir sözlə, davamlı və sabit inkişafa xidmət edib.
Azərbaycan hökumətinin daha
çox diqqət yetirməli olan problemləri düzgün
müəyyənləşdirən Prezident İlham Əliyevin hələ 24 noyabr 2003-cü il
tarixli «Azərbaycan Respublikasında sosial-iqtisadi
inkişafın sürətləndirilməsi
tədbirləri haqqında»
ilk iqtisadi fərmanının
əhəmiyyəti bu
baxımdan xüsusi vurğulanmalıdır. İqtisadiyyatda mütərəqqi inkişaf
meyillərinin daha da sürətləndirilməsi,
bu prosesdə yüksək dinamizmin təmin olunması yollarının nəzəri-praktiki
və konseptual əsaslarını özündə
əks etdirən həmin fərman qarşıya qoyulmuş məqsədlərin reallaşdırılmasından
ötrü çoxsaylı
dövlət proqramlarının
hazırlanmasında bir
növ baza rolunu oynayıb. Fərmanda bölgələrin inkişafı
məqsədilə bir
sıra kompleks tədbirlərin reallaşdırılması
da nəzərdə tutulmuşdu.
Şübhəsiz, iqtisadiyyatın sabitliyini qorumaq üçün
regional balansın qorunması,
iri şəhərlərlə
rayonlar, kəndlər
arasındakı kəskin
fərqin azaldılması
vacib amillərdəndir. Dövlət başçısı İlham
Əliyevin son 16 illik iqtisadi siyasətində
regional inkişaf məsələlərinə
xüsusi diqqətin yetirilməsi, bölgələrin
tərəqqisinə yönəlmiş
dövlət proqramlarının,
fərman və sərəncamların imzalanması
məhz bu reallığa əsaslanıb.
2004-cü il 11 fevral tarixdə imzalanmış "Azərbaycan
Respublikası regionlarının
sosial-iqtisadi inkişafı
Dövlət Rroqramı
(2004-2008-ci illər) bu
baxımdan xüsusi əhəmiyyət daşıyırdı.
Proqram regional inkişafdakı
kəskin fərqin aradan qaldırılması,
yerlərdə sosial-infrastruktur
layihələrinin həyata
keçirilməsi, işsizliyin,
yoxsulluğun, sahibkarlığın
inkişafı baxımından
vacib, əlahiddə əhəmiyyətli sənəd
olub, bu təkmil konsepsiyanın icra vəziyyəti ilə bağlı hər il
hökumətin xüsusi
müşavirələri keçirilib.
Dövlət başçısı cənab İlham Əliyevin 14 aprel 2009-cu il tarixli fərmanı
ilə təsdiq edilmiş «Azərbaycan Respublikası regionlarının
2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı
Dövlət Proqramı»
ilk proqramın davamı
olaraq ölkədə
qeyri-neft sektorunun inkişafının sürətləndirilməsinə,
iqtisadiyyatın diversifikasiyasına,
tarazlı regional və
davamlı sosial-iqtisadi
inkişafa, əhalinin
həyat səviyyəsinin
daha da yaxşılaşdırılmasına
nail olmaqdır.
Dövlət proqramlarında özəl
sektorun dəstəklənməsi
ilə bağlı nəzərdə tutulan kompleks tədbirlər təsdiqləyir ki, zəngin iqtisadi biliklərə, menecment təfəkkürünə malik
olan, dünyada baş verən iqtisadi prosesləri dərindən bilən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ölkənin sosial-iqtisadi
tərəqqisində sahibkarların
rolunu düzgün dəyərləndirir və
regionların tərəqqisində
sanballı payı olan bu insanlara
hərtərəfli dəstəyini
əsirgəmir.
27 sentyabr 2014-cü il
tarixli sərəncamla
təsdiq olunmuş Azərbaycan Respublikası
regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi
inkişafı dövlət
proqramı isə birinci və ikinci proqramla həllini tapmamış problemlərin aradan qaldırılmasına yeni
imkanlar açıb. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev "Azərbaycan Respublikası
regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi
inkişafı Dövlət
Proqramı»nın icrasının
yekunlarına həsr olunmuş konfransda bölgələrin inkişafı
üçün dördüncü
dövlət proqramının
da hazırlandığını
diqqətə çatdırıb.
Məsələ bundadır ki,
ötən illərdə
görülən tədbirlərə
rəğmən, əlavə
dəyərin formalaşdırılmasına
özünü göstərən
fərq sayca üçüncü regional Dövlət
Proqramının qəbulunu
zəruri edib. Müqayisə üçün
bildirək ki,
2016-cı ildə ÜDM istehsalında
Bakı şəhərinin
payı 77 faiz, regionların payı 23 faiz təşkil edirb. Eyni zamanda, hazırda
kənd təsərrüfatı
ölkə üzrə
ÜDM-in cəmi 5-7 faizini
istehsal edir. Halbuki, əhalinin 47 faizi kənd yerlərində yaşayır
və məşğul
əhalinin 36,3 faizi kənd təsərrüfatında çalışır.
Bu baxımdan kənd təsərrüfatının inkişaf
etdirilməsi regional inkişaf
proqramlarının əsas
hədəflərindən biridir
və son 1 ildə bu istiqamətdə əhəmiyyətli irəliləyiş
hiss olunmaqdadır.
Bunun nəticəsi
olaraq 2019-2023-cü illəri
əhatə edən yeni, sayca dördüncü
proqram qəbul edilib və hazırda uğurla icra edilir. Görülən tədbirlərin nəticəsi
olaraq indi bölgələrdəki rayon və
şəhərlərlə paytaxt Bakı şəhərinin inkişafı
arasında arasında
kəskin getdikcə azalır. Dövlət proqramları nəticəsində
regionların tərəqqisinə
50 milyard manatdan çox vəsaitin yatırılması inkişafdakı
tarazlığı təmin
edib. Yalnız onu demək
kifayətdir ki, 2019-cu
ildə Azərbaycanın
34 şəhər və
rayonu mərkəzdən
dotasiya almadan özünü maliyyələşdirib.
Son 15 ildə açılmış
1,9 milyona yaxın iş yerinin 50 faizdən çoxunun məhz regionların payına düşməsi də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin «Mən hər bir vətəndaşın
prezidenti olacağam» vədinə sadiqliyinin əyani təcəssümüdür.
Ümumilikdə, 2003-2018-ci illərdə respublikamızda ümumi daxili məhsul real həcmdə 3,3 dəfə, sənaye məhsulu istehsalı 2,6 dəfə, kənd təsərrüfatı məhsulları
istehsalı 1,7 dəfə,
əsas kapitala yönəldilmiş investisiyalar
3 dəfə artıb.
2003-cü ildə Azərbaycanın
cəmi 1,3 milyard manat təşkil edən dövlət büdcəsi son 15 ildə
15 dəfə artaraq
2018-ci ildə 23 milyard
manata çatıb, strateji valyuta ehtiyatlarımız 25 dəfə
artaraq 49 milyard dollara yüksəlib.
Dövlət başçısının siyasi
iradəsilə həyata
keçirilən sistemli
islahatlar - imzalanan fərman və sərəncamlar respublikamızın
postneft dövrünə
uyğunlaşdırılması, sahibkarların hərtərəfli
dəstəklənməsi yolu
ilə regionlarda qeyri-neft sektorunun inkişafının sürətləndirilməsi
məqsədini önə
çəkir. Bu məqsədlə
son 4 ildə sahibkarlıq
fəaliyyəti üçün
lisenziya və icazələrin sayının,
habelə ödənilən
rüsumların məbləğlərinin
dəfələrlə azaldılması;
icazələrin verilməsi
prosedurlarının sadələşdirilməsi,
o cümlədən bu
sahədə elektron portalın yaradılması;
sahibkarların hüquqlarının
qorunması məqsədilə
Apellyasiya Şuralarının
yaradılması; ölkə
ərazisindən tranzit
yüklərin daşınmasında
"bir pəncərə"
prinsipinin tətbiq olunması; ölkədə
investisiyaların təşviqinin
artırılması məqsədilə
7 il müddətində
vergi və gömrük güzəştlərinin
verilməsi; idxal-ixrac
əməliyyatları zamanı
gömrük prosedurlarının
sadələşdirilməsi məqsədilə elektron
gömrük xidmətlərinin
genişləndirilməsi; sahibkarların
müraciətlərinin birbaşa
cavablandırılmasını həyata keçirən, məlumatlandırma və
məsləhət xidmətləri
göstərən çağrı
mərkəzlərinin yaradılması
reallaşdırılıb.
Regionların sosial-iqtisadi inkişafının
ən ciddi nailiyyətlərindən biri
də qeyri-neft sektorunda artımın neft sektoru ilə
müqayisədə əhəmiyyətli
dərəcə yüksək
olmasıdır. Bu fakt
göstərir ki, milli iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, neft
amilindən asılılığın
azaldılması istiqamətində
həyata keçirilən
siyasət artıq
real nəticələrini verməyə
başlayır. Başqa sözlə,
müstəqil respublikamız
dünya iqtisadiyyatında
neftin qiymətlərinin
geosiyasi maraqlar çərçivəsində müəyyənləşdiyi hazırkı
mərhələdə enerji
resurslarından asılılığı
tamamilə minimuma endirmək məramını
açıq ifadə
edir.
Hər bir ölkədə hökumətin
fəaliyyətinin səmərəlilik
əmsalı xalqın
sosial rifah səviyyəsi ilə ölçülür. Mübaliğəsiz deyə bilərik ki, tarixin heç
bir mərhələsində
Azərbaycan insanının
sosial durumu indiki kimi yaxşı
olmayıb. İlham
Əliyevin prezidentliyi
dövründə Azərbaycanda
əhalinin adambaşına
düşən gəlirləri
7,2 dəfə, orta aylıq əməkhaqqı
6,8 dəfə, onun
real həcmi 2,4 dəfə,
banklardakı əmanətləri
30 dəfə artıb.
Azərbaycan ötən 16 ildə kifayət qədər iddialı görünən
sosial layihələri
reallaşdırmaqla sosial
rifah dövləti olduğunu isbatlayıb. Bu baxımdan
respublikamızın 95 faizdən
çox ərazisinin qazlaşdırılması, 70 faizinin
içməli su, 100 faizinin elektrik enerjisi ilə təmin edilməsi, müasir yolların çəkilməsi, eləcə
də vətəndaşların
sovet dövründən
banklarda qalmış əmanətlərinin qaytarılması,
əhalinin qaza və suya olan
borclarının silinməsi,
çadır düşərgələrinin
ləğvi, yoxsulluğun,
işsizliyinin minimuma endirilməsi, hərbçilər,
şəhid ailələri,
əlillər, eləcə
də mənzili olmayan aztəminatlı jurnalistlər üçün
sosial evlərin inşası kimi tədbirləri xüsusi qeyd etmək olar.
Son aylarda dövlət
başçısı İlham
Əliyevin həyata keçirdiyi tədbirlər
Azərbaycanın sosial
yönümlü dövlət
olduğunu bir daha təsdiqləyir. Ərazi
bütövlüyümüz uğrunda həlak olmuş qəhrəman insanların ailələrinə
11 min manat məbləğində
birdəfəlik ödənişin
edilməsi, zəlzələdən
ciddi zərər çəkmiş vətəndaşlar
üçün yeni evlərin tikintisinin nəzərdə tutulması,
minimum əməkhaqqının 90 faizədək artırılaraq
əvvəlcə 180, daha
sonra 250 manat müəyyən edilməsi
bunun əyani göstəricisidir. Şübhəsiz, bu kimi sosial
addımlar ölkənin
iqtisadi qüdrəti,
eləcə də regionların sosial-iqtisadi inkişafı dövlət
proqramının uğurları
nəticəsində reallaşdırılır.
Samir Mustafayev
Mövqe.- 2019.- 10 dekabr.- S.10.