Yeni iş yerlərinin açılması
məşğulluq strategiyasının
əsas hədəfidir
Sosial-iqtisadi
inkişafda keyfiyyətcə yeni mərhələ kimi dəyərləndirilən
son 16 il həm də sahibkarlar ordusunun milli iqtisadiyyatın
aparıcı təbəqəsi kimi önə
çıxması ilə səciyyəvidir. Regional dövlət proqramlarında biznes mühitinin yaxşılaşdırılması
ilə bağlı kompleks tədbirlər əksini tapıb. Bu da bölgələrin
tərəqqisi prosesində
özəl sektorun imkanlarını səfərbər
etmək, sosial xarakterli məsələlərin
həllində sahibkarların
fəal iştirakına
nail olmaq istəyindən irəli gəlib.
2004-2008, 2009-2013 və
2014-2018-ci illəri əhatə
edən dövlət proqramları respublikamızın
regionlarında yerli sahibkarlığın, yeni
istehsal və emal müəssisələrinin
açılmasına, işsizlik
və yoxsulluq probleminin əsaslı dərəcədə həllinə
ciddi təkan verib. Ötən illərdə kiçik və orta sahibkarlığın
güzəştli kreditlərlə
maliyyələşdirilməsi, sahibkarların fəaliyyətinə
yersiz müdaxilələrin
qarşısının alınması,
özəl sektorda inkişafa mane olan problemlərin həlli məqsədilə
yeni mexanizmlər tətbiq edib. 2019-cu il aprelin 1-i vəziyyətinə ölkə
iqtisadiyyatında muzdla
çalışan işçilərin
sayı ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə
3,2 faiz artaraq 1580,8 min nəfər olub, onlardan 896,2 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət
sektorunda, 684,6 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda
fəaliyyət göstərib.
Muzdla işləyənlərin
21,2 faizi təhsil,
18,5 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin
təmiri, 13,1 faizi sənaye, 8,4 faizi əhaliyə səhiyyə
və sosial xidmətlərin göstərilməsi,
6,9 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,9 faizi
tikinti, 4,5 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı,
3,5 faizi peşə, elmi və texniki
fəaliyyət, 3,1 faizi
kənd təsərrüfatı,
meşə təsərrüfatı
və balıqçılıq,
1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 12,3 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul
olublar.
2019-cu ilin yanvar-mart aylarında ölkə iqtisadiyyatında
muzdla çalışan
işçilərin orta
aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki
ilin müvafiq dövrünə nisbətən
8,5 faiz artaraq 577,6 manat təşkil edib. İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi,
maliyyə və sığorta fəaliyyəti,
peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, nəqliyyat və anbar təsərrüfatı,
eləcə də tikinti sahələrində
orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
Nazirlər Kabinetinin
2019-cu ilin birinci rübünün sosial-iqtisadi
inkişafının yekunlarına
həsr olunmuş iclasında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev deyib: "Bizim xarici ticarət
dövriyyəmiz 31 faiz
artıb. Bu da çox gözəl
göstəricidir. İxrac
isə 37 faiz artıb, daha doğrusu, qeyri-neft ixracı. Ümumi ixrac 24 faiz, qeyri-neft ixracı 37 faiz artıb. Bu da bizim siyasətimizin
bariz nümunəsidir.
Çünki ixracın
şaxələndirilməsi iqtisadi sahədə əsas prioritet məsələdir ki, biz daha çox
qeyri-neft sektorundan valyuta əldə edək və beləliklə, yerli istehsal güclənsin, yeni iş yerləri
yaradılsın və
ölkəmiz daha da sürətlə inkişaf etsin.
İş yerlərinin
açılmasına gəldikdə,
birinci rübdə 34 min yeni iş
yeri yaradılıb və onlardan 31 mini daimi iş
yeridir. Artıq biz 1 milyon
500 min iş yerinin yaradılmasına yaxınlaşırıq. Əgər
biz birinci rübün rəqəmlərini
də əlavə etsək, 2004-cü ildən
bu günə qədər Azərbaycanda
təxminən 1 milyon
500 min yeni daimi iş yeri
yaradılmışdır".
1995-ci ildə
aparılmış tədqiqatlara
əsasən, Azərbaycanda
işsizlik səviyyəsi
17,2 faiz, 1999-cu ildə
əhalinin siyahıya
alınması zamanı
əldə olunan məlumatlara görə isə 16,25 faiz təşkil edib.
2003-cü ildə BMT-nin
İnkişaf Proqramı
və Beynəlxalq Əmək Təşkilatının
iştirakı ilə
əhalinin iqtisadi fəallıq səviyyəsi
üzrə keçirilmiş
seçmə statistik
müayinəyə əsasən
işsizlik 9,7 faiz təşkil edirdisə, hazırda bu rəqəm 4,9 faiz civarındadır. Bu göstəriciyə görə
Azərbaycan MDB dövlətləri
sırasında öncül
yerlərdən birini tutur.
Əgər ölkə
vətəndaşları bir
zamanlar iş axtarmaq üçün Rusiya və digər MDB ölkələrinə
üz tuturdularsa, son illərdə əks proses başlayıb. Nəinki
MDB-dən, ümumilikdə,
dünyanın bir çox ölkələrindən
işaxtaranlar iqtisadi baxımdan cəlbedici ölkə kimi respublikamıza üz tuturlar. Vaxtilə iş tapmaq
ümidi ilə başqa ölkələrə
gedən vətəndaşlarımızın
son illər geri qayıtması, habelə əcnəbi miqrantların leqal, bəzən də qeyri-leqal şəkildə
respublikanın əmək
bazarına can atmaları sahibkarlıq subyektlərinin və yüksək gəlirli iş yerlərinin sayının artması ilə izah olunur. Yeni
iş yerlərinin yaradılması bilavasitə
regionlarda sahibkarlığın
inkişafı və kapital qoyuluşlarının
həcminin artması ilə sıx bağlı proses olduğundan, hökumət
iş adamları üçün ildən-ilə
daha yaxşı imkanların yaradılmasına
çalışır.
Çoxsaylı dövlət proqramları,
fərman və sərəncamlar da regionlarda məşğulluğun
səviyyəsinin aşagı
düşməsinə təsir
göstərir. Son 15 ildə
qəbul olunmuş
«2003-2005-ci illər üçün
Azərbaycan Respublikasında
yoxsulluğun azaldılması
və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqramı»,
«Azərbaycan Respublikası
regionlarının sosial-iqtisadi
inkişafı (2004-2008-ci illər)
Dövlət Proqramı»,
«Azərbaycan Respublikasının
Məşğulluq (2006-2015-ci illər) Strategiyası», «Azərbaycan Respublikası
regionlarının 2009-2013-cü
illərdə sosial-iqtisadi
inkişafı Dövlət
Proqramı», «2008-2015-ci illərdə
Azərbaycan Respublikasında
yoxsulluğun azaldılması
və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı», «Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq
Strategiyasının həyata
keçirilməsi üzrə
2011-2015-ci illər üçün
Dövlət Proqramı»,
Azərbaycan Respublikası
regionlarının sosial-iqtisadi
inkişafı Dövlət
Proqramı (2009-2013) və
digər sənədlər
işsizliyin səviyyəsinin
azaldılması baxımından
əhəmiyyətli olub.
Məşğulluq Strategiyasının (2006-2015-ci illər) 2006-2010-cu illəri
əhatə edən birinci mərhələsinin
icrası nəticəsində
işsizlik səviyyəsinin
nəzərəçarpacaq dərəcədə azaldılmasına,
işsizlərin, sosial
həssas əhali təbəqələrinin sosial
müdafiəsinin gücləndirilməsinə
nail olunub. Bununla yanaşı, əmək bazarının təkmilləşdirilməsi,
əmək ehtiyatlarının
keyfiyyətcə yaxşılaşması,
rəqabət gücünün
artırılması, iqtisadi
fəallığın yüksəldilməsi
üçün əlverişli
şəraitin yaradılması
sahəsində də
müvafiq tədbirlər
həyata keçirilib.
"Azərbaycan
Respublikasının Məşğulluq
Strategiyasının həyata
keçirilməsi üzrə
2011-2015-ci illər üçün
Dövlət Proqramı"
isə əhalinin məşğulluğu sahəsində
dövlət siyasətinin
ardıcıllığını təmin edərək
"Azərbaycan Respublikasının
Məşğulluq Strategiyasının
(2006-2015-ci illər) ikinci
mərhələsinin
reallaşdırılmasına yönəldilib. Proqramda işçi qüvvəsinə
tələbatın stimullaşdırılması,
səmərəli işgüzarlıq
mühitinin formalaşdırılması,
struktur islahatlarının
dərinləşdirilməsi, investisiya fəallığının
artırılması və
insan kapitalının
yüksək inkişaf
səviyyəsinin təmini
məsələləri
əksini tapmışdı.
Sənəddə biznes mühitinin
yaxşılaşdırılması, sahibkarlığın inkişafı
sahəsində kompleks
tədbirlər nəzərdə
tutulmuş, aidiyyəti
dövlət qurumlarının,
eləcə də İqtisadi İnkişaf, Vergilər, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi nazirliklərinin qarşısında
mühüm vəzifələr müəyyənləşdirilmişdi.
Ölkədə makroiqtisadi
sabitlik sahəsində
əldə olunmuş
nailiyyətlərin möhkəmləndirilməsi;
yerli sənaye məhsullarının dünya
bazarında rəqabət
qabiliyyətinin yüksəldilməsi;
ədalətli rəqabət
mühitinin formalaşdırılması
və inkişafı;
təklif olunan işçi qüvvəsi
ilə mövcud iş yerlərinin sayı arasında tarazlığı təmin
edən şəraitin
yaradılması; qeyri-formal
məşğulluğun qarşısının
alınması; işə
düzəlməkdə çətinlik
çəkən şəxslərin
məşğulluğunun təmin
edilməsinə kömək
edən xüsusi tədbirlərin həyata
keçirilməsi; kiçik və
orta sahibkarlığın
inkişafının, eləcə
də fərdi əmək fəaliyyəti
ilə məşğul
olanların iqtisadi həvəsləndirilməsi kimi
mühüm tədbirlər
Dövlət Proqramında
mühüm hədəflər
kimi diqqəti çəkirdi.
Statistika Komitəsinin
məlumatına əsasən,
regionların sosial-iqtisadi
inkişafına xidmət
edən dövlət proqramları yeni iş yerlərinin yaradılmasında mühüm
rol oynayıb. Bu proqramlar çərçivəsində
ötən 15 il ərzində həyata keçirilmiş məqsədyönlü
tədbirlər nəticəsində
ölkədə 1,9 milyondan
çox yeni iş yeri açılıb,
80 mindən dən çox yeni müəssisə yaradılıb,
habelə yeni açılmış iş
yerlərinin 80 faizə
yaxını regionların
payına düşüb.
Milli iqtisadiyyat
və iqtisadiyyatın
əsas sektorları üzrə Strateji Yol Xəritəsində göstərilir ki, 2025-ci ilə qədər
ÜDM-də 3 faizdən
çox orta illik real artım
və əlavə olaraq da 450 mindən
çox yeni iş yerinin yaradılmasını nəzərdə
tutur. Bu iş yerlərinin yaradılması 3 amilin təsiri nəticəsində
mümkün olacaq:
"I) Strateji Yol Xəritəsi çərçivəsində
görülən tədbirlər;
II) digər əlavə
tədbirlər və
III) ümumi iqtisadi mühitin yaxşılaşması
nəticəsində iqtisadi
artım sürətinin
yüksəlməsi. İqtisadiyyatın
sektorları üzrə
nəzərdə tutulan
tədbirlərin həyata
keçirilməsi nəticəsində
qeyri-rəsmi məşğulluğun
payı azalacaq və aşağıdakı
dörd xüsusi hədəfə
nail olunacaq".
Samir Mustafayev
Mövqe.- 2019.- 8
iyun.- S.10