Xalqın rifah halının yaxşılaşmasına xidmət edən proqramlar

Regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair dördüncü dördilliyin ilk fazasında inqilabi dəyişikliklər baş verib

Ötən il sosial sferada həyata keçirilmiş tədbirlərin xarakteri və həcmi göstərir ki, 2019-cu ilin sosial proqramları uğur və artıqlaması ilə yerinə yetirilib. Həqiqətən bu sahədə islahatların miqyası elə genişdir ki, bunu təsəvvür etmək müəyyən qədər çətinlik törədir. Bir çox mütəxəssislər bu prosesi inqilabi hadisə qismində səciyyələndirirlər. Eyni vaxtda əhalinin 42 faizinin gündəlik gəlirləri artıb və bununla da rifah halının yaxşılaşdırılması sahəsində mütləq irəliləyiş əldə olunub.

Dövlət başçısının təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə baş tutan islahatların ən vacib və həlledici sahələrindən biri ölkədə işəgötürənlə götürülən arasında yaranan əmək münasibətlərinin tənzimlənməsi ilə bağlıdır. Belə ki, bu, sosial münasibətlərin elə bir halqasıdır ki, ilk baxışda geriyə addım kimi görünür, lakin nəticədə irəliyə doğru iri addım olduğu meydana çıxır və faktlarla sübut olunur. Bu, qanuniləşən əmək münasibətlərinin hesabına baş verir. 2019-cu il ərzində 153 min yeni əmək müqaviləsi bağlanıb. Yəni, işləyənin əmək hüquqları bərpa edilməklə müvafiq müqavilə əsasında iş prosesi leqallaşdırılıb. Nəticədə, hər şey qanuna müvafiq şəklə salınıb və sosial sığorta, habelə digər vergi mükəlləfiyyətlər ödənilməyə başlanılıb. Əgər vergi ödənilirsə, demək, əməkçiyə ödnilələcək vəsaitin artırılması üçün maliyyə əsası yaranır. Nəticəyə fikir verin: bununla bağlı atılan addımlar sayəsində 1 milyon 350 min işçinin əmək haqqı artırılıb. Çünki, minimum əmək haqqının miqdarı demək olar ki, iki dəfə artırılıb. Bu da müxtəlif kateqoriyalı şəxslərin maaşlarında 20-100 faiz arasında artıma imkan verib. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan minimum əməkhaqqına görə MDB məkanında alıcılıq qabiliyyəti üzrə ikinci yerə çıxıb. Özəl sektor üzrə əmək müqavilələrinin artım tempi xüsusilə sürətli olub və bu da sahibkarların qanunlara daha dəqiq əməl etməsinin nəticəsi deməkdir.

Dövlətimizin sosial mahiyyətindən irəli gələn hal kimi əməkhaqqının artımı aşağı gəlirli ailələrdə daha ciddi şəkildə hiss olunub. Ümumiyyətlə, aztəminatlı ailələrin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində görülən işlər misilsiz əhəmiyyətə malikdir. Məsələn, pensiya islahatı nəticəsində xüsusi şərtlərlə pensiya təyinatı olan hərbçilərin pensiyasında 30 faizlik artım oldu. Ölkədə orta pensiya 2019-cu ildə 15 faiz artdı, yaşa görə pensiya 15 faiz, ən həssas kateqoriya olan əlilliyə görə pensiya isə 22 faiz artdı. Bu ilin əvvəlində aparılan indeksləşdirmə sayəsində əmək pensiyaları daha 14 faiz artıb.

Əhalinin pul gəlirlərinin və dövlətdən aldıqları müavinətlərin və təqaüdlərin artımı ilə yanaşı cəmiyyətdə vətəndaş məmnunluğunun təmin edilməsi sahəsində geniş və müasir layihələr həyata keçirilib. Əhalinin bürokratik əngəllərdən qurtulması, habelə inkişafımıza uyğun olaraq sürətli xidmətlə təmin edilməsi üçün görülən işlər olduqca təqdirəlayiqdir. Ələlxüsus da pensiya təyinatının avtomatlaşdırılması əhalinin bu kateqoriyadan olan təbəqəsinin məmnunluğunu artırıb. Çünki, idarələri gəzmədən, əlavə sənədlər toplamadan qanuni pensiya hüququna yiyələnmək imkanı qazanıb. Bu amil həm də müasirləşən həyatımızın mühüm atributudur. İnsanların dünyagörüşünün, sosial tələbatının inkişafına yardım edir. 2019-cu ildə pensiya təyinatı alan insanların 80 faizi, təqribən 15 min şəxs üçün hər hansı bir ünvana getmədən elektron qaydada pensiya ilə təmin olunub.

Ötən il artıq elektron qaydada ümumiyyətlə, 20 min təyinat baş tutub. Lakin islahatlar davam edir. Avtomatlaşma tədbirləri sayəsində 2020-ci ildə 200 min pensiya, müavinət və təqaüd təyinatının elektron qaydada proaktiv şəkildə aparılmasına imkan yaranacaq. Prosesin elektronlaşdırılması sayəsində 320 milyon manat dövlət vəsaitinə qənaət olunub. İnkişafın səmərəli nəticəsi bunda özünü göstərir. Daha ağıllı idarəetmə, şəffaflıq və müasirləşmə əhalinin gəlirlərini artırır, dövlətin vəsaitinə isə qənaət edir.

İslahatların mühüm bir qolu əhalinin məşğulluq dərəcəsinin artırılmasıdır. Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü və Prezident İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamı ilə yaradılan DOST Agentliyinin fəaliyyətə başlaması sayəsində on minlərlə vətəndaş könüllülük proqramları çərçivəsində öz fərdi işini qurub. Bu proqramların icrası nəticəsində çox böyük bir kəsim, yəni, faktiki olaraq 64 min insanın məşğulluğu təmin edilib.

Həyata keçirilən layihələrin və islahatların xarakterindən aydın görünür ki, dördüncü Dövlət Proqramı indiyədək görülən işlərin daha da genişləndirilməsi, müasirliyin gücləndirilməsi, idarəetmə texnologiyasının təkmilləşdirilməsi sahəsində geniş dəyişiklikləri ehtiva edir. Bu Proqramın tam yerinə yetirilməsi Azərbaycanın inkişaf etmiş ölkələrə daha da yaxınlaşmasını təmin edəcək. Yəni, dördilliyin sonunda iqtisadiyyat və abadlıq sahəsində 20-lik ölkələri ilə Azərbaycan arasında fərq, demək olar ki, aradan qalxacaq. Yalnız ərazi kəmiyyəti və əhali sayı arasnda qeyri-mütənasiblik olacaq ki, bu da formal tərəflərdir.

N.NOVRUZ

Mövqe.- 2020.- 5 fevral. S. 5.