Azərbaycanın müstəqilliyini əbədi, dönməz və sarsılmaz edən xilaskar

Dünya tarixində 14 iyulda baş verən bir çox önəmli hadisələr var. Azərbaycan üçünsə, təbii ki, 14 iyul 1969-cu il tariximizin əbədi səhifələrindən biridir. Həmin gün Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev birinci dəfə ölkə rəhbərliyinə gəldi. Millət vəkili Aydın Mirzəzadə deyir ki, Heydər Əliyevi Azərbaycan xalqının bütün tarixi boyu ən qüdrətli nümayəndəsi adlandırsaq, heç də səhv etmərik. O, yalnız əsrlərlə yığılıb qalmış problemləri həll etmədi, o, tək böyük işləri, nəhəng fəaliyyəti ilə yadda qalmadı. Heydər Əliyev ilk azərbaycanlı oldu ki, apardığı mübarizə qələbə ilə başa çatdı. Bu mübarizə isə Azərbaycanın müstəqilliyinin təmin edilməsi, onun düşmənlərinin neytrallaşdırılması və gələcək inkişaf xəttinin müəyyənləşdirilməsidir.

Prinsip etibarı ilə Heydər Əliyevin gördüyü bütün işlərin kökündə məhz bu məsələlər dayanırdı. Hətta hansısa bir addımı zahirən başqa cür görünsə də, əslində, o addım böyük və həcmli addımın ayrılmaz bir hissəsi idi. Heydər Əliyevin böyük və qüdrətli Azərbaycan uğrunda mübarizəsi nə müstəqil Azərbaycanın Prezidenti seçiləndən, nə də uzaq 69-cu ildə Sovet Azərbaycanının birinci şəxsi təyin edilməsi vaxtından deyil, əmək fəaliyyətinə başladığı ilk günlərdən başlanır. Heydər Əliyev işlədiyi bütün sahələrdə ədaləti hər şeydən üstün tutmağı, insan olmağı və işə yaradıcı münasibət bəsləməyi bacarırdı. Bunu hər addımının nəzarətdə olduğu və ciddi ideoloji ehkamlar atmosferində etmək çox çətin idi. Bir çox milli ruhlu, yenilik tərəfdarı olan şəxslər bu şəraitdə strategiya ilə taktikanı uzlaşdıra bilmədiklərindən məğlubiyyətə uğrayırdılar. Eyni zamanda mübarizə aparanların həmin sistemin rəhbərliyindəki demokratik ruhlu şəxsləri görə bilməmələri də məğlubiyyətdə az rol oynamamışdır. Gələcək prezident isə sağlam məfkurəli insanları tapmağı və birləşdirməyi həmişə fəaliyyətinin əsas məqsədlərindən biri sayırdı.

Dövlət təhlükəsizlik orqanlarında fəaliyyətində rəhbərlik etdiyi sahələrə milli kadrların cəlbedilməsi və sağlam mühitin yaradılmasına ciddi fikir verməsi Azərbaycan uğrunda fəaliyyətin başlanğıcı idi. Adi əməliyyat müvəkilliyndən DTK sədrliyinə qədər bütün pillələrdə o, sistemlə uyuşmayan ziyalıları bacarıqla repressiya aparatından qurtara bildi. İndi milli etirazımızın görkəmli nümayəndələri sayılan şəxslərin etiraflarında məsələyə dair çoxsaylı misallar gətirilir. Bununla da Heydər Əliyevin həm DTK-da işlədiyi, həm respublikaya rəhbərlik etdiyi dövrdə heç bir sovet respublikasında olmayan bir paradoks baş verirdi. Bir tərəfdən Azərbaycanda milli oyanışa təkan verən güclü dissident hərəkatı var idi, digər tərəfdən heç kim repressiya olunmurdu. Bunun səbəbinin Heydər Əliyevdə olduğunu SSRİ-nin ortadoksal rəhbərləri çox gec - 80-ci illərin ortalarında başa düşmüşlər.

1969-cu ildə Heydər Əliyev sovet Azərbaycanına rəhbərlik etmək üçün ən layiqli namizəd idi. Ancaq rəsmi Moskvaya o, Azərbaycanı qüdrətli etmək üçün yox, ölkənin zəif Qafqaz cinahını möhkəmləndirmək üçün lazım idi. Onun müstəqil düşünmək bacarığı, milli köklərə meylliyi məlum olsa da, liderliyinə və işgüzarlığına böyük ehtiyac yaranmışdı. Birinci katib postunda və sonradan Moskvada yüksək postda Heydər Əliyev Azərbaycanın qüdrətlənməsi və xalqın inamının özünə qaytarılması və dirçəldilməsi üçün bütün imkanlardan istifadə edə bildi. Cəmiyyətin elə bir sahəsi yox idi ki, orada inkişaf, müasirləşmə, yeni kadrların hazırlanması prosesi baş verməsin. Respublika aqrar-sənaye regionundan qabaqcıl sənaye aqrar regionuna çevrildi, azərbaycanlı gənclərin SSRİ-nin aparıcı universitetlərinə, ali hərbi məktəblərinə göndərilməsi geniş vüsət aldı, ədəbiyyat, elm və mədəniyyətin inkişafına şərait yaradıldı. Görülmüş işlər nəticəsində tək 1969-1982-ci illərdə respublikanın mənzil fondu, düz, iki dəfə artmış oldu. Prinsip etibarı ilə onun birinci hakimiyyəti dövründə gördüyü işləri Azərbaycanın müstəqillik dövrü üçün ciddi hazırlıq saymaq olar. Heydər Əliyevin birinci siyasi hakimiyyəti dövründə gördüyü işlər müstəqillik dövründə yaxşı bünövrə rolunu oynadı.

Heydər Əliyev faktoru geridə qalmış sovet Azərbaycanının inkişafında olduğu kimi, müstəqilliyin möhkəmləndirilməsində də olduqca böyük rol oynadı. Çox təəssüf ki, müstəqilliyin iki ili cəmiyyətin inkişaf qanunları və idarəçilik haqqında bəsit təsəvvürləri olanların günahı ucbatından Azərbaycan üçün itirilmiş oldu. Daha doğrusu,o qruplar ölkəmizin güclənməsini istəməyən xarici qüvvələrin dəstəyəi ilə bir müddət hakimiyyətdə qala bildilər. Tarixin ayrı-ayrı dövrlərində xalqımızın başına gətirilənlər yeniləşmiş formada yenidən həyata keçirildi.

Millət vəkili Eldar İbrahimovun sözlərinə görə, nadir tarixi şəxsiyyət olan Heydər Əliyev Azərbaycana ilk dəfə başçılıq etdiyi 1969-1982-ci illərdə maddi nemətlər bölgüsünün Moskvada mərkəzləşdirilmiş qaydada aparıldığı Sovetlər İttifaqı dövründə Azərbaycan iqtisadiyyatının tərəqqisində misilsiz xidmətlər göstərmişdir. O, Azərbaycan kəndlisini darısqal komalardan ikimərtəbəli yaraşıqlı evlərə köçürmüş, qapısını bağlı-bağçalı, mal-qaralı və maşınlı, mənzilini cah-cəlallı etmiş, palçıq və çirkab içində olan kənd və qəsəbələrin, şəhərlərin simasını dəyişdirmişdir.

Həmin dövrdə Azərbaycanın xalq təsərrüfatında qazanılan ən böyük uğurlardan biri də aqrar bölmənin payına düşür. Bu müddət ərzində respublikamızda mütərəqqi texnologiyaya malik iri heyvandarlıq kompleksləri, quşçuluq fabrikləri, yeni sexlər tikilmiş, çoxsaylı yeni pambıq zavodları, şərab və konserv zavodları, ət və süd emalı müəssisələri tikilərək fəaliyyətə başlamışdır. Bu illərdə Azərbaycanın kənd təsərrüfatı sənaye əsasında inkişaf etdirilmiş, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı ilə məşğul olan təsərrüfatların maddi-texniki bazası müasir texnika və avadanlıqlarla möhkəmləndirilmiş və yeniləşdirilmişdir. Azərbaycan kəndinin və kənd təsərrüfatının sürətli və intensiv inkişafı bu dövrdə əldə edilmiş, respublikamızda Sovetlər İttifaqında qabaqcıl təcrübə məktəbinə və başqaları üçün örnək, nümunə obyektinə çevrilmişdir. Təsadüfi deyil ki, həmin vaxtlar kənd təsərrüfatı məsələləri ilə bağlı İttifaq miqyaslı bir çox seminarlar, konfranslar və görüşlər keçirmək üçün ölkənin hər yerindən mütəxəssislər və rəhbər işçilər gəlir, burada əldə edilmiş nailiyyətlərlə tanış olurdular.

Məhz Heydər Əliyevin Azərbaycana ilk dəfə rəhbərlik etdiyi dövrdə onun apardığı genişmiqyaslı və uzaqgörən siyasət nəticəsində respublikamızın kənd təsərrüfatı son 100 ildə ən yüksək göstəricilərə nail olmuş, o cümlədən məhsul istehsalında Sovetlər İttifaqında birinci sırada olmuşdur. Həmin dövrdə Azərbaycan Respublikasında taxıl istehsalı 1,3 milyon tona, pambıq istehsalı 1,0 milyon tona, üzüm istehsalı 2,0 milyon tona, tərəvəz istehsalı 875 min tona, ət istehsalı 260 min tona, süd istehsalı 900 min tona, yumurta istehsalı 875 milyon ədədə çatmış və daha böyük artım əldə edilməsi üçün möhkəm təməl yaranmışdı.

Azərbaycana rəhbərlik etdiyi bu müddət ərzində özünün yüksək intellekti, təşkilatçılıq qabiliyyəti, tələbkarlığı və işgüzarlığı sayəsində Heydər Əliyev ittifaqda hamıya əyani surətdə sübut etdi ki, Azərbaycanda kənd təsərrüfatını yüksək sürətlə və intensiv yolla inkişaf etdirmək mümkündür və Azərbaycan İttifaq miqyasında geridə qalan bir respublikadan çox qısa müddətdə öndə olan respublikaya çevrildi. Bu isə öz növbəsində Azərbaycan kəndinin sosial simasının kökündən dəyişdirilməsində - kəndlərin qazlaşdırılması, yolların sahmana salınması, elektrikləşdirmənin başa çatması, yeni müasir sosial, mədəni-məişət obyektlərinin tikintisinin genişlənməsi və kənd əhalisinin rifahının yüksəlməsinə səbəb oldu.

Bəli, 1969-cu ilin 14 iyulunda Azərbaycanda hakimiyyətə gələn Heydər Əliyev qısa zaman kəsiyində ölkənin bütün sahələrində uğurlu inkişafa nail oldu. SSRİ-nin ən geridə qalmış respublikalarından biri olan Azərbaycan Heydər Əliyevin misilsiz fəaliyyəti nəticəsində İttifaqın ən öndə olan respublikaları sırasında yer aldı. Xalqımızın xilaskar oğlu Heydər Əliyevin ilk hakimiyyəti dövründə də bütün fəaliyyəti Azərbaycanın gələcək müstəqilliyinə hesablanmışdı. Müstəqil Azərbaycanın memarı və qurucusu olan Heydər Əliyev misilsiz təkrarolunmaz fəaliyyəti ilə onun müstəqilliyini də əbədi, dönməz və sarsılmaz etdi.

Ağanisə Sultanova

Movqe.- 2009.- 23-24 iyun.- S. 4.