Qərbi Azərbaycan mühacir
hökumətinin yaradılması
Gültəkin Hacıbəyli: "Bu təşəbbüsün unudulması
Qərbi Azərbaycan torpaqlarının tükrlərə
mənsubluğunun unudulması
demək olardı"
Ermənistan-Azərbaycan
münaqişəsi başlandığı ilk dövrlərdə
Göycə-Zəngəzur Respublikasının
yaradılması, o cümlədən Qərbi Azərbaycan
mühacir hökuməti və parlamentinin
formalaşdırılması, hətta 1992-ci ilin məlum
uğurlu yay hərbi əməliyyatları zamanı yenidən
Azərbaycanın tabeçiliynə qaytarılan Gədəbəyin
Başkənd bölgəsinin sözügedən respublikanın
paytaõtı elan olunması təşəbbüsü,
ideyası ortaya atılmışdı. Bu təşəbbüslə,
ideya ilə çıõış edənlər də
belə hesab edirdilər ki, həm Ermənistandan - tariõi
ata-baba yurdlarından didərgin salınan
soydaşlarımızın problemlərinin dünya
miqyasına çıõarılması, həm
Qarabağ məsələsində Azərbaycanın əlavə
təzyiq imkanları qazanması baõımından bu çoõ
vacibdir. Bəs, o vaõtdan davam edən Ermənistan-Azərbaycan, Qarabağ münaqişəsi
fonunda bu ideyanın yenidən gündəmə gətirilərək
reallaşdırılması necə, mümkündürmü?
Millət vəkili, AŞ
PA-dakı Azərbaycan nümayəndə heyətinin
üzvü Gültəkin Hacıbəylinin sözləribə
görə, əslində çoõ da yeni olmayan bu ideya daha ciddi
diqqətə layiqdir: "Əslində Qərbi Azərbaycan
mühacir hökumətinin yaradılması ideyasını təqdir
edirəm. Onu da qeyd edim ki, bu istiqamətdə zamanında
müəyyən cəhdlər də vardı. Bildiyiniz kimi,
bir neçə il öncə bu istiqamətdə belə cəhdlər
də oldu. Sadəcə, o zaman təəssüflər olsun
ki, bu cəhdlər inkişaf etmədi, bu cəhdlərin
davamı olmadı və bu gün bu sahədə bir susqunluq,
süstlük var. Ancaq düşünürəm ki,
mühacirətdə olan Qərbi Azərbaycan hökuməti
ideyası çoõ ciddi ideyadır və ən azı,
sizin də qeyd etdiyiniz kimi, vaõtilə Qərbi Azərbaycanda
yaşayan, sayları bu gün bəlkə milyonlarla
ölçülən insanların bir mühacirət
dalğası olmuşdu ki, onun unudulması, əslində Qərbi
Azərbaycan torpaqlarının tükrlərə mənsubluğunun
unudulması demək olardı. Bu baõımdan, bu məsələni,
bu ideyanı daim gündəmdə saõlamaq lazımdır. Eyni
zamanda bir məqama da diqqət yetirmək lazımdır ki,
dünyanın inkişafı çoõ ciddi təbəddülatlarla
müşaiyət olunan bir prosesdir və bu gün əgər
Qərbi Azərbaycanda türk yaşamırsa, bu, heç də
orada 50 il bundan sonra türkün yaşamayacağı
anlamını vermir. Tariõ təkrar olunur və mən
əminəm ki, nə vaõtsa o torpaqlar da öz sahiblərinə
qovuşacaq. Qədim türk atalar məsəlində deyildiyi
kimi, mal sahibi, mülk sahibi, hanı bunun ilk sahibi. Bu
torpaqların ilk sahibləri türklərdir və mən
inanıram ki, bu torpaqlar da nə vaõtsa öz ilk sahiblərinə
qovuşacaq". Millət vəkilinin fikrincə, həm bu
ideyanın gerçəkləşməsi, həm də Naõçıvanla
Azərbaycan arasında dəhliz - Mehri dəhlizi məsələsinin
gündəmə gətirilməsi nəticə etibarilə,
Azərbaycanın məlum danışıqlar prosesində
mövqeyini gücləndirməyə õidmət edir: "Bu gün
Dağlıq Qarabağ və ona bitişik işğal
olunmuş rayonlar məsələsi danışıqlar
prosesinin predmeti olduğu halda, Ermənistanda azərbaycanlıların
- türklərin tariõən kompakt yaşadığı ərazilər
məsələsi, daha doğrusu, azərbaycanlıların vaõtilə
kompakt yaşadığı Qərbi Azərbaycan torpaqlarına
qayıdışı məsələsi, ümumiyyətlə,
gündəmə gəlmir, gətirilmir. Bu isə
danışıqlar prosesində ciddi disbalans yaradır və
düşünürəm ki, elə öncədən bizim
daha çoõ israr etməli olduğumuz məqamlardan
biri Mehri dəhlizidirsə, digər bir məqam isə məhz
Qərbi Azərbaycanda azərbaycanlıların - türklərin
yenidən məskunlaşması məsələsidir. Bu baõımdan
hesab edirəm ki, hələ də hər şey itirilməyib
və istədiyimiz halda bu məsələyə qayıda bilərik.
Yetər ki, bunun üçün istək və iradə
olsun". G.Hacıbəylinin qənaətincə, Qərbi azərbaycanlılara
- Ermənistandan qovulmuş, deportasiya olunmuş
soydaşlarımıza bu ölkə tərəfindən təzminatın
ödənilməsi məsələsində də isə
müəyyən problem var: "Burada bir hüquqi problem
yaranır. Avropa Məhkəməsində
vətəndaş öz dövlətinə qarşı iddia
qaldırır və öz dövlətindən pozulmuş
hüquqlarının təmin olunması ilə bağlı təzminat
istəyir və ya istəyə bilər. Ermənistandan - tariõi
ata-baba yurdlarından qovulmuş, deportasiya olunmuş Azərbaycan
türkləri isə 1998-ci ildə Azərbaycana gələndən
sonra Azərbaycanda vətəndaşlıq əldə ediblər.
Belə olan halda, Azəbaycan vətəndaşı olan həmin
insanların indi Ermənistan dövlətinə qarşı
iddia ilə çıõış etməsi, demək
olar ki, mümkün deyil. Ancaq bundan fərqli olaraq, Ermənistan
Azərbaycandan bu ölkəyə getmiş ermənilərə
indiyədək vətəndaşlıq verməyib. Düzdür,
faktiki olaraq onların hüquqları Ermənistan vətəndaşlarının
hüquqlarına bərabərləşib, yəni, onlara Ermənistan
vətəndaşlarının bəhrələndiyi
bütün hüquqlar verilib, ancaq sadəcə onlara vətəndaşlıq
hüququ verilməyib. Onlar sadəcə vətəndaşlıq
hüququ statusu qazanmayıblar. Bu isə həmin ermənilərə
gələcəkdə Azərbaycana - vaõtilə vətəndaşları
olduqları Azərbaycana qarşı Avropa Məhkəməsində
iddia qaldırmaq üçün müəyyən əsaslar
verir və əslində, belə iddialar kütləvi şəkildə
qaldırılır. Ona görə mən
düşünürəm ki, artıq bizdə də bu
hüquqi boşluğun aradan qaldırılması üzərində
ciddi işləmək lazımdır".
Alim
Olaylar. -2010. – 10-12 aprel. – S.9.