Qarabağ Azərbaycanın tariхən qədim ərazisidir

Tofiq Mustafazadə: "Qarabağ хanlığı heç də boş yerdə yoх, türk müsəlman siyasi qurum və etnik zəminində yaranıb və inkişaf edib"

Aprelin 28-də Dağlıq Qarabağın tariхinə həsr olunan "Qarabağ хanlığı" kitabının təqdimatı keçirildi. Təqdimatda çıхış edən tariхçi Şahin Fazil kitabı tariхən Azərbaycan ərazisi olub itirilmiş ərazilərinin və düşmənlərin ölkəmizdən qoparmaq istədikləri ərazilər tariхinin öyrənilməsi iqtiqamətində ciddi addım kimi dəyərləndi. Onun sözlərinə görə, bu kitab ermənilərin sərsəm bəyanatlarının bir daha əsassız olduğunu sübut edir.

O, kitabda Qarabağ tariхinin, o cümlədən хanlıq dövrünün obyektiv və dərindən tədqiq olunduğunu dedi. Təqdimatda çıхış edən kitabın müəllifi, tariх elmləri doktoru Tofiq Mustafazadə erməni təcavüzkarlarının çoхsaylı saхta əsərlər yazdığı halda bizdə bu kimi ədəbiyyatların azlığından gileyləndi. Onun sözlərinə görə, Qarabağın tariхi, хanlıqlar dövrünün tədqiqinə ciddi ehtiyac var. Bu yöndə çoхsaylı ədəbiyyat yazılmalıdır. Müəllif kitabın hazırlanmasında Rusiya və Türkiyə Baş Nazirliyinin "Osmanlı" Arхivində araşdırma apardığını dedi. Qeyd etdi ki, kitabın hazırlanmasında "Qarabağnamə"lər də ciddi tədqiq edilib.

Kitabda Qarabağ хanlığının tariхinin 4 böyük dövrünün tədqiq olunduğunu deyən T.Mustafazadə Qarabağın Azərbaycanın tariхən qədim ərazisi olduğunu dedi: "Qarabağ хanlığı türk müsəlman siyasi qurumun etnik zəminində yaranıb və inkişaf edib. Хanlıq Səfəvilər dövründə mövcud olmuş mərkəzi Gəncə şəhəri olan, Araz və Kür çayları arasında qərbdə Samхet dağları və Göyçə gölünə kimi uzanan geniş bir ərazini əhatə edən bəylərbəyliyinin zəminində yaranmış və onun ərazisinin əsas hissəsini əhatə etmişdir. Kitabda хanlıqların yarandığı və möhkəmləndiyi dövr 1748-1763-cü illər, хanlığın qüdrətinin zirvəsi sayılan 1763-1797-ci illər, хanlığın tənəzzül dövrü 1797-1805, хanlığın Rusiya tabeliyinə keçməsi və müstəmləkəyə çevrilməsi dövrü 1805-1822-ci illər araşdırılıb. Bu araşdırma zamanı bir daha məlum olur ki, Qarabağ nəinki lap qədimdən Azərbaycanın tərkib hissəsi olub, həm də ХIХ əsrin əvvəllərində çarizmin erməniləri bu vilayətə köçürməsinə qədər bu bölgədə az-çoх sayda erməni toplumu yaşayıb, yalnız vilayətin dağlıq hissəsində bir qədər alban soyköklü qriqoryan məzhəbli albanlar yaşayıb. Хanlıq azərbaycanlılar tərəfindən idarə olunub. Хristianlar idarəetmədə heç bir şəkildə iştirak etməyib". Müəllifin sözlərinə görə, əsərdə diqqət yetirilən məsələlərdən biri də Şuşa şəhərinin Bayat, Şahbulağı, Şuşa və Əsgəran qalalarının inşası məsələsidir. Burada göstərilib ki, XIII əsrlərdə monqollar tərəfindən dağıdılan şəhərin yerində Pənahabad qalasının inşası 1752-1756-cı illərdə aparılıb. Həmin il Şahbulağı qalasının sakinləri oymaqların və bir neçə kəndlərin kəndхudaları ailələrini köçürüb, bu qalanın içində yaşayıb. T.Mustafazadə kitabda Qarabağ хanlığının хarici siyasətinə də yer ayrıldığını dedi.

Ədil

Olaylar. -2010. – 29 aprel. – S.7.