İnsan alverinin qurbanları arasında əməyin istismarına məruz qalanlar daha çoxdur

Əlövsət Əliyev: "Əməyin istismarı faktına qarşı effektiv mübarizə hələ mövcud deyil"

İnsanın alver vasitəsinə çevrilməsi bəşəriyyətin ən iyrənc "qanunlarından" biridir. İnsan o qədər vəhşiləşib ki, öz cinsindən olanları satmaqdan çəkinmir. Uzağa getmək lazım deyil. Bu gün hər tinin başında əl açıb dilənən qocalar var. Oturmağı yenicə öyrənən körpələr dilənçiliyə alət olunub. Onların bu vəziyyətə niyə düşdükləri və nə üçün diləndikləri heç kimə maraqlı deyil. Ölkədə insan alverinə qarşı mübarizə aparılır. Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyinin 19 may 2004-cü il tarixli əmri ilə Azərbaycan Respublikası İnsan alverinə qarşı Mübarizə üzrə Milli Fəaliyyət Planının həyata keçirilməsi üzrə məsul şəxs - Milli Koordinator təyin edilib və DİN-də "İnsan Alverinə qarşı Mübarizə İdarəsi" yaradılıb. Ölkə prezidentinin 6 fevral 2009-cu il tarixli sərəncamı ilə 2009-2013-cü illəri əhatə edən "Azərbaycan Respublikasında İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə Milli Fəaliyyət Planı" təsdiq edilib. Ekspertlər də insan alverinə qarşı mübarizənin aparılmasını müsbət addım kimi qiymətləndirirlər. Amma buna baxmayaraq adı çəkilən sahədə müəyyən problemlər mövcuddur. Hüquqşünas Əlövsət Əliyevin sözlərinə görə, ölkədə insan alverinə qarşı mübarizə ilə bağlı dövlət tədbirlərinin görülməsinə baxmayaraq əməyin istismarı faktına qarşı effektiv mübarizə hələ mövcud deyil. Belə ki, əməyin istismarına məruz qalma faktına görə insan alverinin qurbanı hesab olunan şəxslərin Azərbaycanda insan alveri qurbanı kimi tanınması təcrübəsi çox zəifdir: "Problemlərə baxmayaraq, ölkədə insan alverinə qarşı mübarizə də aparılır. Konkret olaraq əvvəlki illərlə müqayisədə cinsi istismara qarşı mübarizə sahəsində müəyyən uğurlar mövcuddur. İndi daha mütəşəkkil təcrübə, təcrübəli əməkdaşlar var. Təcrübəli qeyri-hökumət təşkilatları var, eyni zamanda təcrübəli mütəxəssislər formalaşıb. Effektiv mübarizə aparılır. Aparılan mübarizə nəticəsiz qalmır və müəyyən cinayət faktları aşkar edilir. Amma təəssüflər olsun ki, hələ ki, əməyin istismarına qarşı mübarizə olduqca zəifdir. Bu sahədə hələ çoxlu işlər görülməlidir". Ə.Əliyevin sözlərinə görə, Azərbaycanda qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən müəyyənləşmiş insan alveri qurbanlarının sayı artsa da, dövlət orqanları tərəfindən qurban kimi tanınmış şəxslərin sayı artmır. İnsanların daha çox hansı sahədə istismar olunduğuna gəlincə isə, Ə.Əliyev əməyin istismarına məruz qalanların sayının dəfələrlə çox olduğunu bildirdi. Hüquqşünas onlarla bağlı müəyyən olunmuş faktların olmadığını da dedi. Məsələn, bu gün daha çox insan alverinin qurbanlarına çevrilmiş qadınlar haqqında məlumatlar verilir. Qadınları alver qurbanına çevirənlər onları daha çox cinsi istismara məruz qoyur. Əgər əməyin istismarına məruz qalanların daha çox olduğunu nəzərə alarsaq, o zaman kişilərin daha çox insan alverinin qurbanlarına çevrilməsi faktı ilə üzləşməli oluruq. Çünki müsahibimiz bildirdi ki, əməyin istismarına məruz qalanlar daha çox kişilərdir: "Əməyin istismarına daha çox kişilər məruz qalır. Amma qadınlar da bu cür istismar olunur. Bu gün ölkədə sənədsiz qadınlar yaşayır ki, belələrinin istismara məruz qaldığını xüsusi vurğulamaq olar. Onlar harda gəldi işə düzəlirlər. Evlərdə tərbiyəçi, təmizlikçi kimi işləyirlər. Amma onlarla əmək müqaviləsi bağlanılmır. Dilənçiliyə cəlb edilmə faktları da mövcuddur". Hüqüqşünas belə hesab edir ki, adını çəkdiyi faktlara görə bu günə kimi Azərbaycanda cinayət işinin başlanmaması təəccüb doğurur. Ə.Əliyev bildirdi ki, ölkədəki tikintilərdə kütləvi şəkildə əməyin istismarı faktı mövcuddur. Belə ki, qeyd olunan məsələ ilə bağlı hələlik effektiv bir mübarizə yoxdur. Onu da qeyd edək ki, istənilən yaşda adamlar insan alverinin qurbanına çevrilir. Ə.Əliyevin sözlərinə görə, dilənçiliyə cəlb etmək üçün heç minimum yaş həddi yoxdur. Belə ki, uşağın ağlı kəsəndən onu küçələrə atır və dilənçiliyə cəlb edirlər ki, bu da insan alveridir. Əməyin istismarına isə daha yaşlı insanlar da məruz qalır. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycanda bir çox ölkələrdən gəlmiş insanlar əməyin istismarına məruz qalırlar: "Ötən il bizim aşkarladığımız faktlar var idi. Bosniya-Hersoqovina vətəndaşları var idi ki, 60-70 yaşında kişilər idilər. Onları işlədib əmək haqlarını ödəməmişdilər. Hazırda Azərbaycanda əməyin istismarına məruz qalanlar Özbəkistan, Türkmənistan, Türkiyə, Gürcüstan vətəndaşlarıdır. Bu siyahıda İran İslam Respublikasının vətəndaşları, o cümlədən Balkanlardan-Bosniya-Hersoqovina və Makedoniyadan gətirilənlər də var. Keçən il aşkar olunmuş faktlara görə, Azərbaycanda daha çox əməyin istismarına məruz qalanlar Bosniya və Hersoqovinadan olanlar olub". Azərbaycan vətəndaşları da bir çox ölkələrdə əməyinin istismar olunması nəticəsində qurbana çevrilir. Bəs bu ölkələrin siyahısına hansılar başçılıq edir? Müsahibimizin sözlərinə görə, azərbaycanlılar daha çox Rusiya Federasiyasında əməyin istismarına məruz qalırlar: "Vətəndaşlarımızın Polşaya aparılması faktları da mövcuddur. Hazırda Daxili İşlər Nazirliyi bu məsələ ilə bağlı cinayət işi başlayıb. Üç nəfər Polşaya aparılmış və əməyin istismarına məruz qalmışdılar. Burda söhbət əməyin istismarından gedir. Amma başqa yollara insan alverinin qurbanına çevrilmə faktları var. Türkiyə, Birləşmiş Ərəb Əmirliyi, Pakistan kimi ölkələrdə insan alverinin qurbanlarına çevrilmə faktları var. İran İslam Respublikasına da qadınların cinsi istismarla bağlı aparılması faktları davam edir". Cinsi istismar məqsədilə uşaq-yeniyetmə qızlar da adı çəkilən ölkələrə aparılır. Faktlardan da göründüyü kimi insan alverinin qurbanları hər yerdə və hər şəraitdə mövcuddur. Sadəcə olaraq, onların bir çoxu adi hal kimi qarşılanır. Gün ərzində yolda, metroda, avtobusda körpə yaşlı uşaqların dillənməsi faktını dəfələrlə görürük. Eyni zamanda, bu siyahıya yaşlı insanları da aid etmək olar. Onların doğrudan da ehtiyacdan diləndiyini və yaxud kimlərsə tərəfindən bu işə məcbur edildiyini heç kim bilmir. İşləyib pulunu ala bilməyən, aldadılan insanlarla bağlı hər gün eşidirik. Bütün bunlar isə onu göstərir ki, əslində, cüzi görünən bu faktların hamısı insan alverinə, insanların istismarına aiddir. Bir az diqqətli olsaq, o da aydın olar ki, parazit kimi başqasının hesabına yaşamağı özünə adət edən insanların sayı heç də azalmır, əksinə gündən-günə çoxalır. Qeyd edək ki, cari ilin 9 ayında insan alveri ilə bağlı 63 fakt qeydə alnıb. 5 cinayətkar qrup zərərsizləşdirilib, 29 cinayətkar isə ifşa edilib. Məlumatı parlamentə təqdim etdiyi hesabatda daxili işlər nazirinin müavini Vilayət Eyvazov bildirib.

Aygün

Azərbaycan Respublikası Kütləvi İnformasiya Vasitələrinə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyi ilə çap olunur

Olaylar.- 2010.- 12 noyabr.- S. 13.