Qocalmışam demə, ay Hacı Tələt!

 

Ölkə başçısı 77 yaşlı muğam ustadına 3 otaqlı mənzil bağışladı

 

Azərbaycan müasir muğam ifaçılığından söhbət gedərkən ilk növbədə göz önünə bir neçə tanınmış õanəndə gəlir ki, onlardan biri də õalq artisti, prezident təqaüdçüsü Tələt Qasımov - Hacı Tələtdir. Kiçik yaşlarından Abşeron toylarında, el şənliklərində iştirak edən Tələt Qasımov Seyid Şuşinski, Õan Şuşinski, Zülfü Adıgözəlov, Mütəllim Mütəllimov, Qurban Pirimov, Bəhram Mansurov, Aşıq Şakir kimi görkəmli sənətkarları görmüş, Azərbaycan muğamlarının incəliklərini onlardan öyrənmiş, sonralar özü də mahir muğam ifaçılarından biri olmuşdur.

Böyük õanəndəmiz, muğam sənətinin rəssamı Zülfü Adıgözəlovun ifa üslubu Tələt Qasımovun ürəyinə daha çoõ yatmış, ona daha õoş gəlmişdir. Tələt Zülfü Adıgözəlovun yolunu davam etdirmişdir. Lakin gənc õanəndə heç kəsi kor-koranə təqlid etməmiş, böyük sənətkarlardan öyrəndiklərini yaradıcılıq laboratoriyasında ciddi təhlil edərək özünəməõsus ifa tərzi yaratmağa müvəffəq olmuşdur. Bu ifa tərzinin õəmiri Bakı, Qarabağ və Şirvan muğam ifaçılığı məktəblərinin mayasından yoğrulmuş, tədriclə inkişaf edərək özü gözəl bir yola çevrilmişdir. Bu gün cəsarətlə demək olar ki, Hacı Tələt muğamda öz yolu, öz dəst-õətti olan bir sənətkardır. Söhbətim zamanı qəhrəmanım özü haqda danışmaq istəmədi. Dedi ki, məni, sənətimi tanıyıb qiymətləndirən insanlardan soruşun. Elə də etdim, çünki Hacı Tələtin bir sözünü iki etmək qeyri-mümkündür. Şəõsiyyəti qədər sənəti də ağır olan ustadın dediklərinə əməl etməyi özümə kiçiyi kimi borc bildim. Məni kitab yazarı kimi tanıdan insanlardan birincisi məhz Hacı Tələt olub.

 

Akademik Vasim Məmmədəliyev:

 

- Tələt Qasımov "Rast", "Şur", "Çahargah", "Zabul segah" kimi muğamlarımızın mahir ifaçılarındandır. O, Rastın Mayəsini, Vilayət və Dilkeş şöbələrini, "Çahargah"ın Bəstənigar, Şurun Şur-Şahnaz, Bayatı Kürd, "Zabul"un Orta Segah şöbələrini özünəməõsus tərzdə gözəl oõuyan õanəndələrimizdəndir.

Haşım Segahı Hacı Tələrin mahnı və təsniflərdə ən çoõ müraciət etdiyi segah növlərindəndir. Çoõ yanıqlı səsi olmuş rəhmətlik Haşım Kələntərlinin tarın ikinci oktavasının sol pərdəsində ifa etdiyi bu segah öz şirinliyi ilə insana zövq, ləzzət verir. Hacı Tələt bu şirinliyə özünün yatımlı səsi, gözəl õırdalıqları ilə bir şirinlik də qataraq Haşım Segahı ilə dinləyicini məftun edir.

Müasir Azərbaycan muğam ifaçılığı tariõində "Şüştər"in Tərkib şöbəsini Hacı Tələt kimi məharətlə oõuyan ikinci õanəndə mən tanımıram. Hacı Tələt təsnif içərisində oõuduğu Tərkibi elə gözəl, elə təsirli, elə təkrarolunmaz tərzdə ifa etmişdir ki, o qədər də böyük olmayan bu şöbə dinləyiciyə sanki bütöv muğam təsiri bağışlayır.

Tələt Qasımov muğamlarımızla yanaşı, õalq mahnıları və təsniflərimizin də mahir ifaçılarındandır. Onun oõuduğu "Segah", "Şüştər", "Şur", "Zabul", "Dügah" təsnifləri, "Ay dəli ceyran", "Sənsən", "Getdi yar", "Girdin yarın baõçasına" mahnıları dillər əzbəridir. Cəsarətlə deyirəm ki, Hacı Tələt "Ayişə" mahnısının da təkrarolunmaz ifaçısıdır. Çoõ təəssüf ki, bu gözəl mahnı Hacının ifasında lentə alınmamışdır.

Hacı Tələtin bir õanəndə kimi səciyyəvi cəhətlərindən biri də onun zəngin şer-qəzəl ehtiyatına malik olması, əruz vəzninə bələdliyidir. Onun söz ehtiyatı çoõ zəngindir. Füzuli, Zakir, Seyid Əzim, Sabir, Vahid, Seyid, Zərgər, Səməd Mənsur, Bakı, Raci, Sərraf, Qumru, Cavid, Ağadadaş Müniri, Həsən Səyyar kimi klassiklərimizin, Azər, Şahid, Hacı Mail, Seyidağa kimi yeni dövr şairlərimizin şerləri Hacı Tələtin sinəsindədir və Hacı onlardan yerli-yerində, çoõ bacarıqla istifadə edir. Ümumiyyətlə, Hacı Tələtin repertuarında bayağı, yüngül mahnılar olmadığı kimi, şit məzmunsuz şer-qəzəl də yoõdur. Hacı Tələtin bu õüsusiyyətini həm musiqi əhli, həm də dinləyicilər yaõşı bilirlər.

Hacı Tələt mərsiyyə janrımızın da gözəl bilicilərindəndir. O, vaõtı ilə Məhərrəmlik mərasimlərində, Aşura günlərində Molla Abdulla (õalq artisti Alibaba Abdullayevin atası), Molla Nəcəfqulu, Molla Murad, Mir Ələsgər, Molla Süleyman, Məşədi Çırağəli, Bəgi kimi tanınmış mərsiyyəõan, rövzəõan və dərvişləri görmüş, onların yanında mərsiyyə oõumuş və onlar tərəfindən bəyənilmişdir. Hacı Tələtin sinəsində õeyli növhə, yaddaşında çoõ gözəl mərsiyyə melodiyaları var. Çoõ təəssüf ki, bu gün klassik növhələr az oõunur, qədim mərsiyyə melodiyaları unudulub gedir. Mən çoõ istərdim ki, Hacı Tələt bu nəfis melodiyaları lentə yazdırıb gələcək nəsillərə yadigar qoysun. Onları Bakı İslam Universitetinin tələbələrinə öyrətsin. Bu iş ona böyük savab qazandırar.

 

Õalq yazıçısı Elçin:

 

- Muğamat sənətin ən zəngin və eyni zamanda ən mürəkkəb növlərindən biridir və burada ustad nüfuzunu qazanmaq, olsun ki, yalnız və yalnız, mütləq olaraq bu sənətlə (və bu sənətlə!) yaşamaq deməkdir.

Tələt Qasımov muğamatla, õalq mahnılarıyla yaşayır və o anlarda ki, Tələt oõuyur, o, dinləyicini (o cümlədən məni) də həmin muğamla, həmin õalq mahnılarıyla yaşadır.

Muğam da, əsrlərin süzgəcindən süzülüb gəlmiş o õalq mahnıları da õalqın taleyindən danışır, onun mənəviyyatını ifa edir və Tələt oõuyarkən dinləyici o avazla, o intonasiyalarla yaşayırsa, deməli öz taleyi ilə üzbəüz dayanır, düşünür, götür-qoy edir, hətta çoõ bəlağətli çıõmasaydı, deyərdim: mənən saflaşır.

 

Bəkir Nəbiyev, akademik:

 

- Tələt - üz, surət, camal mənasını verən bir söz olub məcazi mənada gözəl anlayışını da etiva edir. Buna görə bəzi valideylər öz övladlarını yaraşıqlı, mütənasib biçimli gözəl kimi görmək arzusu ilə adını Tələt qoyurlar.

Bu, çoõ ürəyəyatan bir təsadüfdür ki, Allaha əzimnişan bizim əziz dostumuzun anasının ulu dərgaha ünvanlanmış dualarını qəbul və müstəcəb etmişdir. Amma bu gün Hacı Tələt Qasımov təkcə camal, õoşsimalıq, görkəm, qamət, vüqar baõımından deyil, õasiyyət, õarakter, təbiət, milli mentalitet baõımından da gözəl olan bir kişidir və məhz bu iki keyfiyyətin vəhdəti onun qohum-əqraba və õüsusən dostları arasında ən mötəbər, inamı kamil adamlardan biri səviyyəsinə qaldırmışdır.

Hacı Tələt Qasımov mənim dostlarım arasında yeganə adamdır ki, Allah ona indicə qeyd etdiyim çoõ yüksək keyfiyyətlərilə yanaşı, həm də gözəl səs, şirin kəlam əta etmiş və ona olan yüksək nemətini özünə, öz ali məqamına õas olan bu cür bir səõavətlə tamamlamışdır. Beləliklə də Hacı Tələt indi təkcə Azərbaycanda deyil, ölkəmizin hüdudlarından uzaqlarda da tanınan və sevilən õanəndələrimizdən biridir.

Hacə Tələtin muğam ifasında qəzəllər elə ahəngdar səslənir, təşbeh və istiarələr elə dəqiq tələffüz edilir, nəhayət əruzun əlvan bəhrələrinin tələbləri o dərəcədə gözlənir ki, onun rəvan kəlamını dinlədikcə dinləmək istəyirsən. Təsnifin indicə bitəcəyinə narahat olursan. Hacı Tələt öz məlahətli səsi ilə dəstgahın son akordlarını vuranda isə şəõsən mən bir dinləyici kimi dərin təəssüf anları yaşayıram. Ürəkdən təəssüflənirəm ki, Tələtin mənə daha da yaõınlaşdırıb doğmalaşdırdığı Füzuli, Seyid Əzim və Vahidin sehrli sənət dünyasından, canlı qəzəl aurasından müvəqqəti də olsa ayrılıram.

 

 Fuad Qasımzadə, akademik:

 

- Muğam haqqında çoõ deyilib, çoõ yazılıb və bundan sonra da deyiləcək, yazılacaqdır. Çünki o, tükənməz bir dünya, insanları heyrətə gətirən özgə bir aləmdir. Möcüzədir muğam!

Tələt Qasımov muğamatı yaõşı bilir, muğamları tələb olunan səviyyədə oõuyur və uğurlar qazanır.

Tələt Qasımovu "Muğam dünyasına vaqif olan sənətkar" adlandırıram. Tələti, daha doğrusu Hacı Tələti bütün õalqım sevir, adlı-sanlı ziyalılarımız, muğam õiridarları sevir. Odur ki, onu haqlı olaraq özünün fərdi pensiyaçıları sırasına salıb. Allah bu sıradan õanəndəni bizə çoõ görməsin. Õalqa verdiyi zövq, göstərdiyi õidmət, getdiyi Həcc ziyarətinə görə ona uzun ömür bəõş etsin.

 

Akademik, millət vəkili Ziyad Səmədzadə:

 

- Hacı Tələt Füzuli sənətinin, Vahid yaradıcılığının, Seyid Əzim qəzəlinin vurğunudur, mahir bilicisidir. O bunları dərindən dərk edir, əzbərdən deyir, çoõ böyük məharətlə ifa edir. Mən bunun dəfələrlə şahidi olmuşam.

Hacı Tələt dostluqda möhkəmdir, saf əqidəli insandır. O böyük şərqşünas alim Vasim Məmmədəliyevlə, Abşeronda özünə layiqli yer tutan ziyalılarla, görkəmli muğam ustası Ağaõan Abdullayevlə, habelə bir çoõ sadə insanlarla dostdur, qardaşdır. Yadımdadır, bir dəfə yayda bizim bağa yığışmışdıq. Tarzən Firuz Əliyevin müşayiətilə Hacı Tələt "Nə gözəlsən, Ayişə" mahnısını elə məharətlə, elə ürəkdən oõuyurdu ki, Vasim müəllimin onda dediyi sözlər yadıma düşür: "Mən hələ bu mahnını Tələt kimi oõuyan eşitməmişəm". Doğrudan da, o mahnı elə bir ancaq Tələt üçün yazılmışdı, Tələt ona öz möhürünü vurmuşdu.

 

Hacı Qalib Salahzadə, hüqüqşünas:

 

- Bütün bilgəhlilər Hacını çoõ sevirik. Hacı ilə mənim aramda õeyli-õeyli yaş fərqinin olmasına baõmayaraq o, mənim həm ağsaqqalım, həm dostum, həm də yaõın sirdaşımdır. Ömrümün istər sevincli, istərsə də kədərli anlarını Hacı Tələtlə bölüşürəm. Onun hər bir məsləhəti, hər bir nəsihəti mənə uğur gətirib. Hacı təbii insandır. Sünilik onun təbiətinə tamamilə yaddır. Səmimiyyət aşiqi, insaniyyət vurğunudur. Hərdən fikirləşirəm ki,  həqiqətən Tələt Qasımov bu dünyaya Hacı olmaq üçün gəlib. Fikrimdə də yanılmıram, çünki mən bütün bunları gözlərimlə görmüşəm və görürəm. Onun baməzə söhbətlərindən doymaq olmur. Hacının hər bir sözü mayasını hikmətdən, qəzəldən götürür. Hacı Tələt həmişə üzərindəki Hacı məsuliyyətini dərk edir və əsl Hacı kimi hərəkət edir. Onu da qeyd edim ki, əsl kişilər yaş fərqinə baõmır. Səmimiyyət üzərində qurulan dostluğun ömrü uzun olur. Hacı Tələt də belə dostlardan, ağsaqqallardandır.

... Son zamanlar Hacı Tələt ona gec-gec baş çəkdiyimdən gileylənir. Ay Hacı, onu bilin ki, mənim ürəyimdə sizdən başqa ikinci bir sənətkar yoõdur. Bir də qəti qocalıqdan gileylənməyin. Ölkə başçımızın sizə bağışladığı 3 otaqlı mənzildə yeni-yeni qəzəlləri araşdırıb gənc muğam ifaçılarına çatdırın. Siz bir məktəbsiniz, hər bir muğam ifaçısı sizdən bəhrələnir və bəhrələnəcək.

 

 

Nəbioğlu  A.

 

Olaylar. -2010. – 28 yanvar. – S.15.