Uşaqların yeni oyun məkanı

Əvvəllər uşaqlar ya həyətdə, ya yaxınlıqdakı parkda, ya da qonşuda oynayardılar. İndi isə informasiya texnologiyaları bir çox sahəyə yeniliklər gətirdiyi kimi, uşaqların oyun məkanını da dəyişib. Artıq uşaqlar oynamaq üçün internet klublara gedirlər. Ümumiyyətlə, həkimlər insanlara uzun müddət kompüter qarşısında oturmamağı məsləhət görürlər. Çünki bu zaman həm göz zəifləyir, uzun müddət eyni vəziyyətdə oturmaqla bədən öz görünüşünü itirir-onurğa sütununda əyrilik əmələ gəlir, əllər, qollar öz formasını itirir.

Bu həmçinin bəzi psixoloji problemlər də yaradır. Məsələn, insanlar virtual aləmə daha çox meyl edirlər, normal ünsiyyət qura bilmirlər. Əlbəttə, bu uşaqlara daha çox zərər vurur, onlara həm fiziki, həm də psixoloji təsiri daha güclü olur. Bütün bu zərərlərə baxmayaraq, uşaqların internetə olan marağı günü-gündən artır. Artıq analar uşaqlarını qonşuda yox, internet klublarda axtarırlar. Bəs uşaqları maqnit kimi internet klublara çəkən nədir? Bunu öyrənmək üçün biz də yollandıq həmin klublara. Bəzi klublardan dedilər ki, onlar oyun yazmırlar, ona görə də bura uşaqlar gəlmir. Çünki uşaqlar gəlib səs-küy salırlar, həm də kompüterləri tez xarab olur. Amma oyunları olan və uşaqların da sevə-sevə oyun oynadıqları klublar da tapdıq. Klub rəhbərləri deyir: “7-8 yaşdan başlayaraq, müxtəlif yaşlı uşaqlar gəlir. Oyun da oynayan olur, internetə də girirlər”.

Başqa bir klub rəhbəri isə deyir: “Bəzən uşaqlar valideynləri ilə, bəzən dostları ilə, bəzən tək gəlirlər. Günorta saatlarında daha çox gəlirlər. Oyun da oynayırlar, internetə də girirlər. Amma daha çox oyun oynayırlar. Elə uşaq olur 5-6 saat oynayır. Yayda elə çox gəlmirlər, gündə 6-7 uşaq gəlir. Amma məktəb vaxtı daha çox gəlirlər. Dərsdən çıxırlar, kütləvi halda gəlirlər. O qədər çox gəlirlər ki, bəzən yerimiz də olmur.10-15 nəfər birdən gəlirlər, yəqin ki, əksəriyyət bir sinifdə oxuyanlardır”. Bəzi xarici ölkələrdə internetin, oyunların uşaqlara zərərini nəzərə alıb onların internet klublara gəlməsi qadağan olunub. Hansı klub rəhbəri buna icazə versə, cərimələnir. Düzdür, bizdə belə bir qanun yoxdur, amma görəsən, klublar azyaşlıların ora daxil olmasına maneə olurlarmı?

***

İnternet klublardan deyirlər: “6-7 yaşlı uşaqları çox vaxt qoymuruq, onlar gəlib səs-küy salırlar, çünki insanlar gəlib məktub göndərirlər, vacib iş görürlər, onlara maneə olurlar. Həm də valideynlər də gəlib şikayət edirlər. “Uşağımı bir də bura qoysanız, sizi məhkəməyə verəcəm” deyirlər. Biz də deyirik ki, “uşağı evdən buraxmayın, özünüz nəzarət edin onlara.” Əslində valideynləri də qınamaq olmur. Onların çoxu işləyir. Uşaq da deyir: “Yarım saat, bir saat oynayıb qayıdacam, amma gəlib saatlarla otururlar. Valideyn də işdədir, nə bilsin uşaq neçə saat burada olur. Biz 24 saat işləyirik, bəzən gecə saat 2-də, 3-də valideynlər gəlir ki, “uşağımız yoxdu, bura gəlməyib ki? ” Xüsusən də yayda belə hallar daha çox olur”. Bəzi klub rəhbərləri isə bu məsələyə biganə yanaşır: “Biz heç kimə maneə ola bilmərik, kim istəyir gəlib oynayır, ya da internetə girir. Axı nəzarət edə bilmərik, kim nə işlə məşğuldur. Əgər valideynlər istəmirlərsə qoymasınlar uşaqların, özləri nəzarət eləsinlər”. Bir də səbəbkarların fikrini öyrənməyə çalışdıq. Onlar internet klublarda nə edirlər?

11 yaşlı Orxana evdən icazə vermirlər küçədə çox oynamağa, internet kluba getməyə: “Ancaq qohumumuzun internet klubu var, orada oynamağa icazə verirlər. Onda da 1-2 saat “Geta”, “sun andress” belə oyunlar oynayıram”.

7 yaşlı Emin hərdən gedir internet kluba: “15 dəqiqə, yarım saat “Geta” oynayıram. Özümün kompüterim var, orada da oynayıram”.

14 yaşlı Kamil deyir: “Baxır günə də, elə vaxt olur ki, 2-3 saat, bəzən də yarım saat oynayıram. Dərsə gedəndə vaxt az olur, amma yayda lap çox oynayıram. “Point black”, “constrike” belə oyunlar lap maraqlıdır. Evdən çox icazə vermirlər. Deyirlər yarım saat oyna, mən gedib 2 saat oynayıram, bezənə qədər. İnternetə də girirəm”. “Oyun da oynayıram, “google”da girirəm. Evdə kompüterim var, amma internet kluba da gedirəm. Ora lap maraqlı olur. İki nəfər yarışırıq, maşın, futbol oynayırıq. Yarım saat, bir saat oyun oynayıram” 11 yaşlı Vüqar.

12 yaşlı Elnurun həyətdə oyun oynamaqdan xoşu gəlmir, deyir: “İnternet klubda oyun oynamaqdan xoşum gəlir. “Geta”, “snayper” belə oyunlar oynayıram. Evdən çox icazə vermirlər. Yayda tez-tez gedirəm, məktəbə gedəndə vaxtım çox qalmır dərslərdən. 15 dəqiqə, yarım saat oynayıram, amma evdən qoysalar, 2-3 saat oynamaq istəyərəm”. Bəs valideynlər uşaqların bu klublara getmələrindən nə qədər xəbərdardırlar? Bilirlərmi ki, uşaqlar orada nə ilə məşğul olurlar. Söhbət etdiyimiz valideynlər deyir: “Hə xəbərimiz olur. Deyirlər oyun oynayırıq, amma yanlarında olmuruq axı hardan bilək nə edirlər. Düzdür, əslində oyun da ziyandır, qadağa qoysaq onsuz da gedəcəklər”. Söhbət elədiyimiz uşaqların çoxu internet klubda daha çox oyun oynadığını deyir, amma internetə girənlər də az deyil. Əlbəttə, az yaşlı uşaq internetdə nə ilə məşğul olur bu da düşündürücü məqamdır. Bununla yanaşı oyunların da zərəri heç də az deyil. Sorğulardan göründüyü kimi, uşaqlar əsasən, dava, ölüm olan oyunlara daha çox meyl edirlər. Yəni, kim daha çox adam öldürsə, o qalib gəlir. Yəni bu oyunlar uşaqlara daha yaxşı cinayətkar olmağı öyrədir. Bu da onların onsuz da tam formalaşmamış psixologiyalarını da məhv edir. Həmin uşaqların ətrafdakılarla da münasibəti korlanır, davaya meylli olurlar. Son zamanlar cinayət hadisələrinin artmasında, yəqin bu oyunların da rolu az deyil. Burada da əsas iş düşür valideynlərin üzərinə. Düzdür, bütün günü uşağa nəzarət etmək mümkün deyil. Amma uşaqların həmin klublarda müəyyən məbləğ ödəyərək oynadığını nəzərə alsaq, ən azı maddi cəhətdən onlara müəyyən məhdudiyyətlər yarada bilərik. Qonşumuz evində bu problemə görə hər gün davadır. Ana qoymur uşaq internet kluba gedib oyun oynasın, ata isə uşağın istəyini yerə sala bilmədiyini deyib icazə verir. Əgər uşağı bu oyunlardan çəkindirmək istəyiriksə, hər iki valideyn bu işdə birlik nümayiş etdirməlidirlər.

Gülxar Şərif

Olaylar.- 2011.- 11 oktyabr.- S.11.