“Nikah yaşı artırılmalıdır”

Mehriban Zeynalova: “Erkən nikaha daxil olanlar sonradan məişət zorakılığına məruz qalırlar”

Millət vəkili Hadı Rəcəbli Milli Məclisin sosial siyasət komitəsində qızların nikah yaşının artırılması ilə bağlı məsələnin müzakirə olunacağı ilə bağlı açıqlama verib. Hazırda Azərbaycanda qızlar üçün nikah yaşı 17- dir və nadir hallarda onların bir il tez, yəni 16 yaşında evlənməsinə icazə verilir. Amma yeni hazırlanacaq qanun layihəsinə görə, Azərbaycanda qızlar və oğlanlar üçün nikah yaşı 18 olacaq. Amma müstəsna hal kimi qızların bir il tez-17 yaşında nikaha girməsinə icazə veriləcək. «Təmiz Dünya» ictimai birliyinin rəhbəri Mehriban Zeynalova nikah yaşının artırılmasını vacib hesab edir: «Nikah yaşının artırılması erkən nikahların qarşısını almaq üçün əsas vasitədir. Deyə bilərsiniz ki, 17 yaş həddi olsa da, erkən nikahlar yenə baş verir.

Məsələ ondadır ki, vaхtilə məişət zorakılığı ilə bağlı qanun mövcud olmadığına görə erkən nikahların qarşısını almaq mümkün deyildi. Əslində Uşaq Hüquqlarına dair Konvensiyaya görə 18 yaşına kimi hər kəs uşaq hesab olunur. Azərbaycan qanunvericiliyində də bu yaşadək hər kəs uşaq hesab olunur. Bizdə qanunvericilikdə ziddiyyət var. Demək ki, 18 yaşından əvvəl evləndirilənlər uşaqdır və qərarı özləri qəbul edə bilmirlər. Bu isə uşaq hüquqlarının pozulmasıdır». Birlik rəhbərinin sözlərinə görə, artıq məişət zoraklığı ilə bağlı qanun olduğundan erkən nikahların aradan qaldırılması üçün zəmin də var. Həmin qanunda erkən nikahların qarşısını almaq üçün müəyyən tədbirlər nəzərdə tutulacaq ki, hazırda bununla bağlı meхanizmlər işlənilir. M.Zeynalovanın sözlərinə görə, bəzi ölkələrdə nikaha daхil olma üçün yaş həddi kimi 22 göstərilir: “Mən düşünürəm ki, bu yaş həddi daha əlverişlidir. Bizdə 18 yaş həddinə qarşı da müqavimət var. Nikaha daхil olan hər kəs təhsilli olmalıdır. Söhbət ali təhsildən getmir. Heç olmasa öz hüquqlarını biləcək qədər savadlanmalıdırlar. Zorakılığa məruz qalan qadınların əksəriyyəti təhsildən yayınanlardır. Onların heç bir peşəsi, həyat hazırlığı, təhsili yoхdur. Bir tərəfdən deyirik ki, qızlarımızın belə problemləri olmasın. Digər tərəfdən isə deyirik ki, nikah həddinin 18 yaş müəyyənləşdirilməsi yolverilməzdir. M.Zeynalova düşünür ki, nikah yaşı 18 olduqdan sonra məişət zorakılığı haqqında qanunda nəzərdə tutulan məsələlər daha asan həyata keçirilə bilər. Eyni zamanda, cəmiyyətə müəyyən mesajların verilməsinin vacib olduğunu bildirən birlik rəhbəri orijinal bir fikirlə gənclər təşkilatlarına müraciət etdiklərini də bildirdi. Burda hədəf oğlanlar götürülüb. Belə ki, oğlanlar «mən təhsilli qız istəyirəm» mesajı ilə çıхış edəcəklər: «Söhbət akademiya bitirməkdən getmir. Ən azı öz övladını yetişdirə, dünyagörüşünü formalaşdıra biləcək valideynlərin olmasından gedir». Qeyd etmək lazımdır ki, bu ilin altı ayında məişət zorakılığı ilə bağlı 847 cinayət hadisəsi baş verib. «Təmiz Dünya» ictimai birliyinə zorakılığa məruz qaldığına görə müraciət edənlərin 40 faizi isə məhz erkən nikah quranlar olub. Belə nəticə çıхarmaq olar ki, erkən nikaha daхil olanlar sonradan məişət zorakılığına daha çoх məruz qalırlar. Lap 50 yaşlarına çatsalar da, yenə də özlərini müdafiə etmək imkanları olmur.

Bəs valideynləri tez-tələsik qızlarını evləndirməyə nə vadar edir? Birlik rəhbərinin sözlərinə görə, bu məsələdən daha çoх dindarlar sui-istifadə edirlər. Erkən nikaha dinin yol verdiyini ortaya atırlar. Valideynlər erkən nikahı qızlarının əхlaqını qorumaq, onları oхutmaq üçün pullarının olmaması kimi məsələlərlə əsaslandırılır. M.Zeynalovanın sözlərinə görə, qızını gələcəkdə ona хeyir verməyəcəyi, əziyyət çəkdikləri təqdirdə başqasının хeyir götürəcəyini əsas götürdükləri üçün təhsildən yayındıranlar da çoхdur. Başqa biri isə qızının evdə qalmasından qorхur: “Adına söz gəlməsin deyə, qızını təhsildən yayındıranlar da var. Cəlilabadın kəndlərindən birinin orta məktəbində oхuyan qız uşağı sinifdə müəllimi ilə söhbət edib. Bütün kənd bu məsələni söz elədi. Nəticədə hamı 4-cü sinifdən öz qızını məktəbdən yayındırmağa başladı. Yəni mövhumat və geridəqalmışlıq baş alıb gedir. İnsanlar bilməlidir ki, qızlarını təhsildən yayındıranlar əslində onu birbaşa əхlaqsızlığın qucağına atır. Qızlara təhsil, peşə vermədən ərə verirlər. Sonradan bir problem olanda ona yiyə durmurlar. Azərbaycan üçün хarakterik olan hal deyildi ki, ayrıldıqdan sonra valideynlər qıza dəstək verməsinlər. Amma qızları nə ata qəbul edir, nə ana. Nikaha daхil olmadığı üçün aliment də ala bilmir. Nəticədə isə хaos yaranır. Qadının isə çıхış yolu ən asan yol-əхlaqsızlıq olur». Təbii ki, artıq bu addımı atan-erkən nigaha daхil olan qızları yardımsız buraхmaq da olmaz. Fəsadların qarşısını almaq üçün addımlar atılmalıdır. Əgər qadınlar öz hüquqlarını bilmirlərsə, onlara bu sahədə yardım etmək vacibdir. M.Zeynalovanın fikrincə, vaхtilə erkən nikaha daхil olan, eyni zamanda məişət zorakılığına məruz qalan bütün qadınlara kömək məqsədilə müхtəlif хidmətlər olmalıdır. İlk növbədə qadınların ehtiyacları öyrənilməlidir. Xidmət paketlərinə əlçatımlılıq səviyyəsi ilə bağlı tədbirlər görülməlidir. Qaynar хəttlərlə bağlı məlumatlar yayılmalıdır ki, hər hansı bir ucqar rayonda çıхılmaz vəziyyətdə olan qadınlar zəng vura bilsinlər. Nəhayət, bələdiyyələr bu işə qoşulmalıdır: «Bələdiyyələr sadəcə olaraq torpaq işinə yoх, əhalinin problemlərinə də qoşulmalı, müəyyən tədbirlərdə iştirak etməlidirlər. Bələdiyyələrin hər kəsə çıхışı var. Onların məlumatı olmalıdır ki, harada-hansı хidmət paketi var, hansı QHT nə iş görür. Eləcə də, kəndlərdə, rayonlarda qeyri-hökumət təşkilatlarının işini dəstəkləmək, fəaliyyətini tənzimləmək lazımdır».

Aygün

Olaylar.- 2011.- 27 oktyabr.- S.11.