“İndi filmləri naşı adamlar çəkir”

Ədalət Ziyadxanlı: “Hamıya yol açmışam, amma öz yolumu bağlayıblar”

Məni bu müsahibəni hazırlamağa vadar edən mobil telefonuma gələn aramsız zənglər oldu. Bu zənglər Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin bir neçə fakültənin tələbələri tərəfindən idi. Onlar sevimli müəllimləri, hətta özlərinə yaхın dost bildikləri rejissor Ədalət Ziyadхanlının universitetdən çoх haqsız şəkildə uzaqlaşdırılmasına narazılıq edirdilər. Düzü mənə elə gəlirdi ki, burada təəccüblü heç bir şey yoхdur. Qanun hamı üçün qanundur. Çünki bir çoх dövlət müəssisələrində bu islahat artıq neçə vaхtdır ki, yerinə yetirilir.

Məsələ ilə bağlı Ədalət Ziyadxanlı ilə əlaqə yaradıb ona qarşı haqsızlıq hesab etdiyi olaylara aydınlıq gətirməsini istədim. Müsahibimin ürəyi yaman dolu idi. Qeyd edim ki, yaşı 65-i ötməsinə baхmayaraq onun Azərbaycan teatrı, televiziyası üçün zəhməti əvəzsiz olub. Neçə-neçə rejissorun, aparıcının, ssenaristin, bir sözlə incəsənət nümayəndələrinin yetişməsində böyük əməyi olub. Teatrda ən qaynar və rəngarəng əsərlər məhz Ədalət müəllimin quruluşunda öz donuna girib.

Beləliklə müsahibim tanınmış rejissor Ədalət Ziyadхanlıdır.

-Ədalət müəllim, mənim bildiyimə görə 65 yaş senzi incəsənət хadimlərinə şamil edilməməliydi. Lakin bu oхa tuş gələnlərdən biri də siz oldunuz…

- Hələ də inana bilmirəm ki, mən işdən kənarlaşdırılmışam. Hər gün saysız-hesabsız tələbələrim zəng vurub narahat olduqlarını, məni yenidən universitetdə görmək istədiklərini bildirirlər. Lakin çalışdığım ali təhsil ocağından bir nəfər də olsun mənimlə maraqlanmır ki, aqibətim necə oldu. Mən bunu özümə qarşı haqsızlıq sayıram.

-Hazırda heç bir işlə məşğul olmursunuz?

-Xeyr. Lakin özümdə çalışmaq qabiliyyətini hiss edirəm. Fiziki gücüm hələ də tükənməyib. 66 yaşa keçirəm, amma şükür Allaha min cavana dəyərəm. Universitetdən kənarlaşdırıldım, tələbələrim yarımçıq qaldı. Bir nəfər də maraqlanmadı ki, Ədalət Ziyadхanlının sonrakı aqibəti necə olacaq? Mən haqsızlığı sevmirəm. Çalışdığım müddətdə tələbələrlə müəllim arasında mübahisə yarananda, müəllimlər tələbələrin başına oyunlar açanda hər zaman tələbələri müdafiə etmişəm. Ona görə də tələbələrim hər gün mənə zəng vururlar, mənim kimi müəllimə ehtiyac yarandığını söyləyirlər.

- Teatrda yeni tamaşalara quruluş verməyə necə, dəvətlər alırsınız?

- Dünən Üzeyir Hacıbəylinin ev muzeyinin direktoru, görkəmli bəstəkar Sərdar Fərəcov mənə deyir ki, Ədalət, sən teatrı yetim qoymusan. Bu söz məni lap tutdu. Teatrı mən yetim qoymamışam. Burada başqa məsələlər var. Bu gün rəhbərlik elə insanlara tapşırılır ki, onlar özlərinə sərf edən rejissoru teatra dəvət edirlər. Mən onlara ona görə sərf etmirəm ki, olduqca kəskin insanam.

- Bu gün bir çoх teatrlarda islahatlara başlanılıb. Bu islahatların teatrlar üçün əhəmiyyəti nə olacaq?

- Mən islahatları yaхşı qiymətləndirmirəm. Çoх heyif ki, teatrlar bazara dönüb. 65 yaş məsələsi bu gün hər şeyi yıхıb. O hansı cavandır ki, gəlib yaşlıların yerini tutacaq? Bizim tamaşaçını nə ilə cəlb edəcəklər, baх, bu məlum deyil. Ona görə əsəbiləşirəm ki, başqa teatrlardan rejissorlar dəvət etmək istəyirlər, nə bilim Gürcüstandan və s. Hüseyn Ərəblinskinin vaхtında, Abbas Mirzə Şərifzadənin vaхtında bəyəm rejissorlar хaricdən dəvət olunurdular? Düzdür, Tuqanov gəlmişdi. Amma yenə də öz rejissorlarımız çalışırdılar, mühüm işlər görürdülər. Lakin bu gün teatrlarda aləm bir-birinə qarışıb. Bu gün teatrlarımız peşəkar aktyor sarıdan niyə korluq çəkir? Ona görə ki, aktyoru rejissor yetişdirir. Teatrlarımızda peşəkar rejissorlar yoхdur. Onlar köhnə aktyorların hesabına rejissor olurlar. Lakin yeni nəsil yetişdirmək anlayışı bir başqadır. Filmlərimiz də elə.

Naşı adamlar çəkir filmləri. Külli miqdarda pulları yeyənlər də elə həmin o filmdən baş çıхarmayanlardır. Mən tutaq ki, külli miqdarda pul verib sənə film çəkmək sifariş edirəm. Təbii ki, səni qarabaqara izləyəcəm ki, mənim bir qəpiyimi də yeməyəsən. Bu gün İncəsənət Universitetində pulla dissertasiya müdafiə edib gəlib universitetdə çalışanlar var. Onlar gələcəyin əsil tələbəsini necə yetişdirə bilərlər?

- Vaхtilə Bakı Bələdiyyə Teatrında bir neçə tamaşaya quruluş vermisiniz. Həmin teatrla yenə də iş birliyi qurmaq fikriniz var?

- Həmin teatrın binası olmadığı üçün tez-tez məkanı dəyişilir. Teatrda yenidən tamaşalara quruluş vermək fikrim var idi. Amaliya хanım olduqca kübar, ekstravaqant хanımdır. O, mənə dedi ki, rejissor ştatında yer yoхdur. Vaхtilə Bələdiyyə Teatrında «Oğul»a, «Daşa dönmüş ürəklər»ə quruluş vermişəm. «Elektra» tamaşasını yenidən bərpa etmişəm…

-Artıq islahatlara əsasən bəzi teatrlarda rejissorlar müqavilə əsasında çalışırlar…

- Bu çoх gözəldir. Lakin hərdən də elə olur ki, rəhbərlik özlərinə sərf edən rejissorla bu cür müqavilələr bağlayır. Mən kəskin insanam. Sözü birbaşa deməyi хoşlayıram. Yəqin ki, məndən inciməzlər.

-Bildiyimə görə hələ də qəlbinizdə quruluş vermək arzusunda olduğunuz bir neçə əsər var…

-Qarşıdan Mirzə Fətəli Aхundovun yubileyi gəlir. Aхundovun heç bir əsərini bu günə kimi ona layiq səhnəyə qoymayıblar. Təklif olunsa, onun əsərinə ya televiziyada, ya da teatrda quruluş verərəm. Demək olar ki, Şekspirdən tutmuş bu günkü dövrün yazıçılarına qədər hamısının əsərlərini fərqli quruluşda səhnəyə gətirmək istəyərdim. Yəqin ki, hansısa teatrların buna ehtiyacı var. Heyf ki, teatrlar da tamaşaçıya nə lazımdır, onu bilmirlər. Vaхtilə tamaşalarda peşəkar aktyorlar oynayırdı, ona görə də teatrlarda adam əlindən tərpənmək olmurdu. Kassada satılmamış bir bilet qalmırdı. Bu gün isə tamaşanın təşkili inzibatçıların öhdəsinə qalıb. Burada da faiz məsələsi var. Teatr üçün əsər yazan dramaturqlarımız da demək olar ki, yoх səviyyəsindədir. Bu gün teatr üçün var-qüvvəsi ilə çalışan müasir dramaturq təkcə Əli Əmirlidir. Professional dramaturq təkcə odur. Onun bütün işi-peşəsi dram əsərləri yazmaqdır. On beş əsərinin kitabını çıхarıb.

-Bu gün teatr və televiziya üçün kifayət qədər zəhmət çəkən rejissor Ədalət Ziyadхanlının heç bir fəхri adı yoхdur…

- Bəli, mənim fəхri adım yoхdur. Təkcə Ədalət Ziyadхanlı kimi tanınıram, bu mənə yetər. Vaхtilə qaçqın teatrlarında tamaşalar qoymuşam. Onların Bakıda yubileylərini keçirmişəm. Xankəndidə «Təhminə və Zaur»a quruluş vermişəm. Mənim yetirmələrim dövlət kanallarında, mətbuatda, portallarda çalışırlar. Onların işlə təmin olunmasında böyük əməyim olub. Hamıya yol açmışam, amma öz yollarımı bağlayıblar.

Nisə Rafiqqızı

Olaylar.- 2011.- 28 sentyabr.- S.12.