Dünya Azərbaycanlılarının qurultaylarının diaspora həyatında əhəmiyyəti

Bu qurultaylar diasporamızın inkişafına stimul verdi

Xaricdə yaşayan soydaşlarımızın əqidə və əməl birliyinin əldə edilməsi, onların təşkilatlanma işinin sürətləndirilməsi üçün müstəqillik illərində bir sıra zəruri addımlar atıldı. Qısa zaman ərzində müstəqil Azərbaycan dövlətinin əldə etdiyi nailiyyətlər ölkə daxilində milli birliyin təmin olunmasına, dünya azərbaycanlıları arasında həmrəyliyin güclənməsinə şərait yaratdı.

Ölkəmizin irəliyə doğru atdığı hər bir addım, qazandığı nailiyyət dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan soydaşlarımızı daha da ruhlandırdı, onların müstəqil dövlətimizə inamını, milli hisslərini və gələcəyə ümidlərini artırdı. Nəticə etibarilə bütün bunlar dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan soydaşlarımızın Azərbaycan Respublikasının milli maraqları ətrafında daha sıx birləşmələri üçün zəmin yaratdı. Bu illərdə xaricdə yaşayan soydaşlarımızın birlik və bərabərliyinin təmin edilməsi istiqamətində görülən işlərdə ümummilli lider Heydər Əliyevin misilsiz xidmətləri oldu. Milli-mənəvi dəyərlərə dövlətçilik mövqeyindən qiymət verilməsi ölkəmizdə azərbaycançılığın qorunub-saxlanması və inkişaf etdirilməsi də xüsusi əhəmiyyət daşıyırdı. Heydər Əliyev azərbaycançılığın bütün tərkib hissələrini milli ideologiyamızın strukturlarına daxil etməklə mənəviyyat və dövlətçiliyin sintezindən çıxış edirdi. Azərbaycançılığın əsas komponentlərindən biri dövlətçilik, digəri isə milli-mənəvi dəyərlərdir. Bu baxımdan Heydər Əliyevin xaricdə yaşayan soydaşlarımıza əsas tövsiyyəsi bundan ibarət idi ki, milli dövlətçiliyimizin qorunması və sonsuza qədər yaşaması üçün, ilk növbədə hamı milli-mənəvi dəyərlərin, adət-ənənələrin keşiyində durmalı, milli kimliyini istənilən ölkədə yaşatmalıdır.

1994-1995-ci illərdə Azərbaycanın yeni təhlükələrlə üzləşdiyi zaman ümummilli lider Heydər Əliyevin çağırışı ilə minlərlə həmvətənimizin ölkə başçısının ətrafında toplaşması, ona dəstək verməsi milli birlik və həmrəyliyimizin tarixində ən parlaq səhifələrdən biri kimi qalacaq. 1996-cı ildən başlayaraq ölkəmizdə aparılan quruculuq-abadlıq işləri, həyata keçirilən məqsədyönlü islahatlar nəticəsində ölkədə ictimai-siyasi stabilliyin yaranması, bazar iqtisadiyyatının əsaslarının formalaşdırılması, hüquqi dövlət quruculuğu, sosial sahənin inkişaf etdirilməsi Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsinin başlıca əsaslarını qoydu. Bütün bu proseslər dünyanın müxtəlif ölkələrinə səpələnmiş, lakin ürəkləri Vətən eşqi ilə döyünən soydaşlarımızın diqqət mərkəzində oldu, onlarda həyəcan və sevinc hissləri doğurdu. Müstəqil Azərbaycan Respublikası tarixən müxtəlif ictimai-siyasi və mədəni proseslər nəticəsində dünyanın ayrı-ayrı ölkələrində məskunlaşmış soydaşlarımız üçün milli iftixar, mənəvi dayaq və güvənc yerinə çevrildi. Azərbaycan Respublikasının Avropa Şurası kimi mötəbər təşkilata üzv qəbul edilməsi dünya azərbaycanlılarına əlavə güc verdi. Müstəqil Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə daha geniş tanınması, ölkələr arasında siyasi-iqtisadi, mədəni əlaqələrin inkişaf etdirilməsi hər bir azərbaycanlının imkanlarını artırır və əlavə şans verirdi. Soydaşlarımız yaşadıqları dövlətlərin iqtisadi, ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak etməklə həmin ölkələrin elm və mədəniyyətinin inkişafına töhfələr verməklə yanaşı, həm də Azərbaycan xalqının maddi-mənəvi dəyərlərinin, dilinin, tarixinin, mədəniyyətinin, mütərəqqi ənənələrinin daşıyıcıları olaraq Azərbaycanı dünyaya tanıtma üçün yeni imkanlar əldə edirdilər.

Heydər Əliyev Azərbaycan diasporunun fəaliyyətinin genişləndirilməsinin və qüvvətləndirilməsinin müstəqil dövlətçiliyimizin möhkəmləndirilməsində mühüm təsirini qeyd edərək dəfələrlə bu məsələyə toxunur, soydaşlarımızı dövlətçiliyimizin möhkəmləndirilməsi işində fəal iştirak etməyə çağırırdı. Ulu öndərimizin hər il dekabr ayının 31-də Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü ilə əlaqədar Azərbaycan xalqına müraciəti, bu münasibətlə respublikamızda və xaricdə keçirilən ardıcıl tədbirlər xalqımızın özünüdərki, mənəvi bağlılığı istiqamətində atılan mühüm addımlardandır. Dünya azərbaycanlılarının bir araya gələrək təşkilatlanması, Azərbaycan dövləti ətrafında sıx siyasi, iqtisadi, mənəvi birliyi müstəqil dövlət quruculuğunun indiki mərhələsində və müstəqilliyimizin əbədiliyinin təmin olunmasında son dərəcə önəmli bir amildir. “31 dekabr”ın xüsusi önəmi və böyük qayəsi həm də ondan ibarətdir ki, bu əlamətdar gün XX əsrdə Azərbaycanın dirçəlişi və inkişafı yolunda əvəzsiz xidmətlər göstərmiş Heydər Əliyevin bilavasitə təşəbbüsü, yenilməz iradəsi sayəsində təsis edilmiş ümumxalq, ümummilli bayrama çevrildi. Heydər Əliyev dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan soydaşlarımızın və həmvətənlərimizin müstəqil Azərbaycan Respublikası ilə əlaqələrinin daha da möhkəmləndirilməsi, dünya azərbaycanlıları arasında mənəvi, siyasi birliyin və həmrəyliyin təmin olunması, Azərbaycan icmaları, cəmiyyət və birliklərinin fəaliyyətinin gücləndirilməsi, eləcə də onların əlaqələndirilməsi ilə bağlı məsələlərin ətraflı müzakirə edilməsini nəzərə alaraq 2001-ci il, mayın 23-də xüsusi sərəncam imzaladı. Heydər Əliyevin sərəncamı ilə 2001-ci il, noyabrın 9-10-da Bakıda keçirilən Dünya Azərbaycanlılarının birinci qurultayı xaricdəki soydaşlarımızın azərbaycançılıq ideyası ətrafında birləşməklə təşkilatlanması baxımından tarixi əhəmiyyət kəsb edib diaspor hərəkatının inkişafında yeni mərhələnin başlanğıcını qoydu. Ulu öndərin bu möhtəşəm mərasimdəki proqram xarakterli nitqi Azərbaycan diasporu qarşısındakı vəzifələri, gələcək fəaliyyət istiqamətlərini müəyyənləşdirdi. Bu qurultaya qədər dünyanın müxtəlif ölkələrində Azərbaycanın diaspor təşkilatları mövcud idi. Lakin bu qurumlar arasında koordinasiya edilmiş fəaliyyətin yoxluğu onların işinə mənfi təsir göstərir, hətta bir sıra ölkələrdə fəaliyyət göstərən diaspor nümayəndələri, azərbaycanlıların kimsəsiz olmaları, onların taleyin ümidinə buraxılmaları təsəvvürü yaradırdı. Artıq tarixə dönmüş SSRİ imperiyası dövründə xarici ölkələrdə soydaşlarımızın sayının getdikcə artmasına baxmayaraq, Azərbaycan diasporu dağınıq halda fəaliyyət göstərirdi. İstər həmin dövrlərdə, istərsə də ondan sonra ayrı-ayrı cəmiyyətlər tərəfindən bu istiqamətdə müxtəlif səviyyələrdə iş aparılsa da, dövlət himayəsindən kənarda olduğuna və pərakəndə fəaliyyətə üstünlük verildiyinə görə, xarici ölkələrdə yaşayan həmvətənlərimizin bir araya gətirilməsi, sözün həqiqi mənasında güclü Azərbaycan diasporunun formalaşdırılması istəyi zərurətə çevrilirdi.

Dünya Azərbaycanlılarının birinci qurultayının əhəmiyyəti ilk növbədə ondan ibarət oldu ki, planetin müxtəlif qütblərində yaşayan soydaşlarımız ilk dəfə olaraq Vətəndə belə geniş tərkibdə bir araya gəldilər. Dünya Azərbaycanlılarının Birinci Qurultayında 36 xarici dövlətdə yaşayan həmvətənlərimizin cəmləşdiyi 200-dən çox müxtəlif təşkilatları təmsil etməklə 403 nəfər nümayəndə və 63 nəfər qonaq iştirak edirdi. Qurultay iştirakçıları planetimizin geniş coğrafi məkanını əhatə edən Birləşmiş Ştatlar, Almaniya, Avstraliya, Avstriya, Belarus, Böyük Britaniya, Danimarka, Estoniya, Gürcüstan, Hollandiya, İsrail, İsveçrə, Finlandiya, Fransa, Kanada, Qazaxıstan, Latviya, Moldova, Özbəkistan, Rumıniya, Rusiya, Türkiyə, Ukrayna və digər dövlətləri təmsil edirdilər. Ulu öndər Heydər Əliyev həmin qurultaydakı proqram xarakterli çıxışında azərbaycançılığın nə qədər önəmli olduğunu, bu ideyanı daşıyanların bundan sonra daha aktiv fəaliyyət göstərmələrinin zəruriliyini, Azərbaycanın haqq səsinin dünyaya çatdırılmasının vacibliyini vurğuladı. Heydər Əliyev eyni zamanda dünya azərbaycanlıları arasında milli birliyin və həmrəyliyin təmin edilməsi, Azərbaycan dövləti ilə dünya azərbaycanlılarının əlaqələrinin möhkəmləndirilməsi, qarşıya çıxan problemlərin həllində səylərin birləşdirilməsi zərurəti, Azərbaycan dilinin və milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunub saxlanılması və inkişaf etdirilməsi haqqında öz fikirlərini söylədi. Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunun daha da artırılması, müxtəlif ölkələrdə dilimizin, tariximizin, mədəniyyətimizin yüksək səviyyədə təbliği, Ermənistanın təcavüzkarlıq siyasətinin ifşası, bədnam erməni lobbisinə qarşı sistemli və ardıcıl əkshücumun təşkili məsələləri qurultayın qarşıya qoyduğu başlıca vəzifələr kimi diqqəti cəlb etdi. Dünya Azərbaycanlılarının Birinci Qurultayından sonra Azərbaycan diaspor hərəkatı tamamilə yeni bir mərhələyə qədəm qoydu.

Bu qurultay həqiqətən də dünya azərbaycanlılarının həyatında dönüş nöqtəsi idi. Həmin əzəmətli tədbirin ardınca dünyanın hər yerində Azərbaycan diaspor təşkilatları daha sıx fəaliyyət göstərməyə başladı. Eyni zamanda Azərbaycan dövləti diaspor quruculuğu istiqamətində səylərini gücləndirdi. Həmin ərəfədə dünyanın müxtəlif ölkələrində fəaliyyət göstərən Azərbaycan cəmiyyət və birliklərinin təşkilatlanması, onların fəaliyyətinin koordinasiya edilməsi üçün xüsusi bir dövlət qurumuna ehtiyac duyulurdu. Azərbaycan icmalarının fəaliyyətini əlaqələndirmək üçün xüsusi bir dövlət orqanının yaradılması haqqında ulu öndərin çıxışında səslənmiş müddəalar qısa müddət ərzində özünü doğrultdu.

Ardı növbəti sayımızda

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2012.- 7-9 aprel.- S.15.