“Reklam” haqqında qanunda bəzi boşluqlar var

Sayalı Səfərova: “Reklam bazarının inkişafının qarşısını alan əsas amillərdən biri də inhisarçılıqdır”

Müsahibimiz Azərbaycan Reklamçılar İttifaqının vitse prezidenti, Rusiya Beynəlxalq Biznes Akademiyasının Akademiki Sayalı Səfərovadır

- Sayalı xanım, bu gün Azərbaycan reklam bazarındakı vəziyyəti necə qiymətləndirirsiniz?

-Azərbaycanın reklam bazarından danışmağa və vəziyyəti araşdırmağa hələ ki, lüzum yoxdur. Reklam üçün əvvəllər deyərdilər ki, o bazar iqtisadiyyatının hərəkət verən qüvvəsidir. İndi isə reklamı qloballaşmanın açarı kimi qeyd etmək lazımdır. Çünki dünya həm sosial və həm də iqtisadi baxımdan bütövləşməyə gedir. Bizlər, dünyada olan cırtdan ölkələrdən bir qədər çox inkişaf etmişik. Neft və qaz sahəsində iqtisadiyyatımızın artımı inkişaf etmiş ölkələrlə rəqabətə girməyə imkan yaradır. Amma, Azərbaycan reklamının yeni brend və kreativ baxımından geri qalması, yeni dünya qatında orta təbəqənin sahibkarlıq baxımından inkişafının, yəni əmtəələrin istehsalında yeniləşmələr etiket, müasir dizayn baxımından qablamalar, keyfiyyət nişanları və s. yeni növ reklamları ortaya çıxarır, bu da reklam bazarının formalaşmasına imkan yaradır. Təsəvvür edin ki, Ölkəmiz Dünya Ticarət Təşkilatının üzvüdür. Bu zaman xarici mallar rəqabətə gücü olmayan və reklam bazarı – bisnesindən uzaq olan bir bazara daxil olur. Bu zaman bizim məhsulların brend və kreativ baxımından keyfiyyətsiz və dünya bazarında tanınmaya tullantıya çevriləcək. Onda bu əziyyəti istehsalçı və istehlakçı çəkəcək. P.R. marketinq və reklam sahələri də xarici məhsulların yayımı və reklamı ilə xarici məhsulların təbliğində çalışacaqlar. Odur ki, dünyadan qloballaşmanın qarşısında dura biləcək əmtəələrin keyfiyyətli artımında və reklam dizaynının müasir üslubda yəni milli mədəniyyətimizin dərin qatlarında alınan informasiyanın tətbiqi ilə bağlı müqavimətə bağlı bir sistem yaratmalıyıq.

-Bu sahədə qanunverici baza sizcə yetərlimidir?

-Bütün bu yuxarıda dediklərimiz yetkin qanunvericilik bazasına söykənməlidir. Çünki qanunlar yetkin olmaqla, bazara daxil olan məhsulları və reklam bazarını tənzimləmək olar. “Reklam” haqqında Qanun 1997 – ci ildə hələ reklam bazarının formalaşmadığı bir dövrdə Milli Məclis tərəfindən qəbul edilmişdir. Azərbaycanın reklam mühitindən bir hissəsi dövlət reklam idarələri tərəfindən idarə olunur. Belə bir idarə etmədə yəni reklam bazarının bir əldən idarə olunmasında İnhisarçılıq və korrupsiyaya yol açılır. Qanunvericilikdə bir çox dəyişikliklərə baxmaq məqsədə uyğundur: Bunlar reklamın dilini və yerləşmə formasını təyin etmək, reklam bazarında idarəçilik nəzarət formalarının dəqiqləşdirmək, Qanunda özünü tənzimləmə proqramı qəbul etmək və reklam şurasını yaratmaq, İctimai qurumlar və dövlət təşkilatı ilə (Dövlət tərəfindən Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi təsisçi ola bilər). Tam ictimai institut baxımında təsərrüfat hesablı. “Reklam, marketinq və bədii layihə” Agentliyinin yaranması məqsədə uyğundur. Bazar iqtisadiyyatı reklam bazarında çıxarılan məhsulların (brend və kreativ) reklam dizayn, loqotip, nişanlar Azərbaycan Mədəniyyətinin Milli ruhunu hopdurulması, əmtəənin imicinin dayanaqlı olması üçün ən vacib məsələdir.

-Yerli reklamların azlığını necə dəyərləndirərdiniz?

-Yerli reklamlar o zaman çoxala bilər ki, bazar iqtisadiyyatı və reklam bazarı liberalıq – demokratiya baxımından azad olsun. Reklam bazarının inkişafının qarşısını alan əsas amillərdən biri də inhisar və koorupsiyadır. Amma bununda kəsilməsinə böyük ümüd var. Azərbaycan dövləti və prezident İlham Əliyev mütamadi olaraq buna qarşı böyük fəaliyyət göstərirlər.

- Bir çox reklamlar xarici reklamlarla eyni ssenaridə olur. Sadəcə mətnin tərcüməsi sayəsində belə reklamlar bizlərə təqdim olunur. Sizcə belə reklamların efirdə yer alması nə dərəcədə məqsədə uyğundur?

-Ölkəyə gətirilən televiziya reklamları bayağı görünür. Çünki bu çarxlarda obrazlar rəng – kolorit və səslənmə tamaşaçıya yad gəlir. Bu da televiziyalarda reklamın reytinqini aşağı salır, bu effektə görə televiziya, tamaşaçı və reklam-verici informasiyanın qəbul edilməsini qavramır. Ona görə xarici ölkələrdən ölkəmizə gələn reklamlara ictimai əsaslarla çalışan ekspertlərlə komissiyalarda baxılması əgər qane etmirsə onda bu çarxlar ölkəmizdə çəkilməli və sonra efirə buraxılmalıdır.

-Bir sıra hallarda reklam üçün ayrılan zamana diqqət verilmir. Xarici TV-lərdə bununla bağlı konkret məhdudiyyətlər olsa da bizdə nədənsə bu məsələ açıq qalır. Bu kimi problemlərin həlli yollarını nədə görürsünüz?

-Bu verdiyiniz suala belə cavab vermək olar ki, bizdə də vaxtla bağlı məhdudiyyətlər var. Ancaq “Reklam” haqqında qanunda bəzi boşluqları var. Reklam, P.R. marketinq, dil, danışıq tərzi və musiqi səslənmələri təhsili olmayan şəxslərin, reklam bazarında pul qazanmaq məqsədi ilə fəaliyyət göstərirlər, bununlada reklam yayıcılarını eyni zamanda da tamaşaçıların sinirlərini pozurlar. Bütün bunlar öz həllini sistemli şəkildə tapmalı və yeni “Reklam” haqqında qanunda nəzərə almalıdır.

-QHT-lərin bu yöndəki fəaliyyəti ilə bağlı nə deyə bilərsiniz? İctimai təşkilatlar bu sahədə olan problemlərin aradan qaldırılmasında üzərilərinə düşən vəzifələrin öhdəsindən layiqincə gələ bilirmi?

-Reklam sahəsi o qədər geniş məfhumdur ki, bir neçə ictimai institutların işləməsinə ehtiyac duyulur, “Reklam” haqqında qanunda reklam bazarına nəzarət 25-ci maddənin 1-ci bəndində antiinhisar Komitəsi və 3–cü bəndində özünə nəzarəti yəni ittifadlar, cəmiyyətlər assosiasiyalar və QNT-lər tərəfindən baxılmalıdır. Bu da qanunda “Özünü Tənzimləmə” proqramının, “Reklam Məcəlləsinin” qəbul edilməsi 1997 –ci ildə Milli Məclis tərəfindən qəbul olunan “Reklam” haqqında qanunda yaranmış boşluqların olması və 2000-ci ildən sonra sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyatın və onun reklamlarının qanunla bu günkü gündə tam cavablandıra bilməməsidir. Ona görə ilk öncə Azərbaycanın bazar – reklam münasibətinə qarşı 5 il perspektivinə uyğunlaşa bilən və reklam bazarını təmin etmək üçün əldə olan “Reklam” haqqında qanuna deyilən məsələlər daxil olmaqla yeniləşdirmək və bununla da reklam – marketinq işini idarə edə bilən ictimai institutlar şəbəkəsini genişləndirmək məqsədə uyğun hesab olunur. Onda Azərbaycanda reklam həm mədəniyyət və həmdə iqtisadiyyat baxımından yeni iş yerlərinin açılması eyni zamanda da reklam bazarında olan çox saylı pul kütləsi milli gəlirin artmasına müəyyən qədər təsir göstərə bilər.

Ədil Ədilzadə

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə dəstəyi ilə ABUC-nin həyata keçirdiyi “Sosial tədqiqatlar yolu ilə əhalinin reklama münasibətinin öyrənilməsi” layihəsi çərçivəsində çap olunur

Olaylar.- 2012.- 14-16 aprel.- S.13.