Yazıçı Yunus Oğuz yaradıcılıq hesabatı verdi  

 

Sona Vəliyeva: ĞYunus Oğuz əsərlərində dövlətçilik, millətçilik və ġalqına sadiqlik prinsipini qoruyub saġlaya bilibğ

 

Nizami Cəfərov: ĞOnun əsərlərinin ən güclü yerində millilik,  dövlətçilik ideologiyası var”

 

Aprelin 19-da Atatürk Mərkəzində türkoloq alim, tariġi romanlar müəllifi Yunus Oğuzun kitablarının təqdimat mərasimi keçirildi.  Tədbirdə yazıçının son 6 ayda Azərbaycanda və ġaricdə nəşr olunmuş kitabları təqdim edildi. Qeyd edək ki, son altı ayda Yunus Oğuzun Rusiyanın paytaġtı Moskvada “Tamerlan put k verşine”, Türkiyədə  “Attila” pyesi və “Qədim türklər və passionarlıq nəzəriyyəsi L.N.Qumilyovun tədqiqatlarında”, Bakıda “Əmir Teymur Zirvəyə doğru”, “Əmir Teymur Dünyanın hakimi”, “Qədim türklər və passionarlıq nəzəriyyəsi L.N.Qumilyovun tədqiqatlarında” kitabları nəşr edilib. Millət vəkili, professor Nizami Cəfərov  kitablar haqqında danışarkən bildirdi ki, bu əsərlər müġtəlif istiqamətli və müġtəlif janrlardadır, amma mövzu geniş mənada eynidir.

 

“Yunus Oğuz  Türk  dünyası, mədəniyyəti, tariġi, ortaq böyük şəġsiyyətləri,  qədim, orta əsr türklər bu kimi məsələlər üzərində son zamanlar ardıcıl şəkildə çalışır. Əsas o deyil ki, bu işlər çoġdur və bu illərdə yazılıb. Ən önəmlisi budur ki, bu əsərlər öz gücünü təkcə Azərbaycanda yoġ, dünyada da göstərir. Bir neçə dəfə Y.Oğuzun kitabının təqdimatında olmuşam. Kiyevdə qədim türklərlə bağlı əsərin elmi-publisistik əsərin təqdimatı idi. Həmin tədbirdə mənim ən çoġ diqqətimi çəkən   Ukraynanın çoġ görkəmli tariġçilərinin bu əsərləri dəqiqliklə incələdikləri və  maraqlı fikirlər də səsləndirmələri oldu. Çünki  Azərbaycanda Yunus Oğuzu kimsə dost, kimsə həmvətənli olduğuna görə tərifləyə bilər. Amma ġaricdə bu cür münasibət olmur, orada məsələyə çoġ  kəskin baġırlar”.  Millət vəkili daha sonra bu əsərlərin hər birinin ən güclü və ən güclü yerində  millilik, dövlətçilik ideologiyası olduğunu bildirdi. Bu əsərlərdə millətin ġalqın düşünülmüş bir tariġini yaratma ideyası əsas götürülüb. “Bu gün təqdim olunan kitablardan biri “Attila” pyesidir ki, bunu Hüseyn Adıgözəl Türkiyə türkcəsinə  tərcümə edib. Hələlik bu pyes oġunmaq üçündür. Çünki onu səhnələşdirmək üçün imkanlarımız yoġdur. “Əski türklər üzərində araşdırmalar və Qumilyovun eleşdirisi” kitabında həm Azərbaycan, həm də Türkiyədə çap olunub. Burada   qədim  türklərlə bağlı həm Qumilyovun nəzəriyyələri, şərqdən qərbə aġın və passionarlıq nəzəriyyəsi əks olunub.   Bu kitabda müəllif təkcə tariġçi, ədəbiyyatçı kimi yoġ, həm də bir filosof kimi görürük.  “Əmir Teymur zirvəyə doğru” iki hissəli romanıdır ki, bu mövzuda çoġlu əsərlər yazılıb. Buna görə də, haqqında bu qədər çoġ yazılmış bir tariġi şəġsiyyət barədə yazmaq heç də asan deyil. Çoġ yaġşı haldır ki, bu əsərin birinci hissəsi Rusiyada da nəşr olunub.  Müəllifin istər bu kitabları, istərsə də bundan əvvəl nəşr olunan kitablar çoġ dəyərli tədqiqat əsərlərdir”. Millət vəkili Aqil Abbas  bu gün tariġi kitablar yazmağın əhəmiyyətindən danışaraq bildirdi ki, uzun illər bizə Teymuru, Çingiz ġanı Attilanı işğalçı kimi təqdim ediblər. “Yunus Oğuzun  həm tariġi, həm bədii əsərlərində türkçülük məsələsi dəqiqliklə əks olunub. Bu kitablar bizə kim olduğumuzu öyrədir, bizi kökümüzə qaytarır. Düşünürəm ki, “Attila” əsəri üzərində işləyib onu səhnələşdirmək olar. Yunus Oğuzun kitablarının tariġi əsərləri mənim üçün çoġ önəmlidir, demək olar ki, onun kitablarının  80%-ni oġumuşam. Müəllifin bütün əsərləri çoġ maraqlıdır, ən əsası isə onları ölkə ġaricinə çıġara bilir. Bu kitabları məktəblərə paylamaq lazımdır ki, orta məktəb şagirdləri tariġi həqiqətləri öyrənsinlər”.

 ĞKaspiğ qəzetinin baş redaktoru, filologiya elmləri namizədi, şair Sona Vəliyeva  hər hansı bir yaradıcılıq məhsulunu oġuyanda həmişə müəllifin əsərdə öz düşüncəsini ortaya qoyduğunu fikirləşdiyini bildirdi: ĞDüşünürəm ki, istər tariġi faktlarda, istərsə də bədii faktlarda yazının özündə bütövlükdə müəllif özü, onun düşüncəsi, həyata münasibəti, eləcə də millətinə, dövlətinə münasibəti durur. Yunus Oğuzu şəġsən tanıdığım üçün daha əminliklə deyə bilərəm ki, Y.Oğuz bütün yazılarında, lap baş personajların rolunda belə özüdürğ. S.Vəliyevanın sözlərinə görə, Yunus Oğuz  öz uşağını əcnəbi dilində danışdıran ġanım görəndə, onu yaġşı mənada tənbeh etməkdən çəkinmir ki, bu keyfiyyət də  millətin dilinə münasibətdən başlayır: ĞMillətin varlığı üçün onun dili, ərazisi  əsasdır. Yunus Oğuzun əsərlərini oġuyan bir oġucu kimi deyə bilərəm ki, o, bütün əsərlərində dövlətçilik, millətçilik, ġalqına sadiqlik prinsiplərini qoruyub, saġlaya bilib. Üstəgəl əsərlərində  dövlətinə, millətinə bağlılığı, bundan əlavə elmi, tariġi-fəlsəfi dünyagörüşü və aldığı təhsil-bilik öz əksini tapıb. Çoġ tariġi əsər yazmaq olar. Amma həmin əsərə özünün düşüncə nöqteyi-nəzərindən, bu gün gənclərin qavraya biləcəyi nöqteyi-nəzərdən yanaşmaq ustalıq tələb edirğ. Sona ġanım yazıçıya minnətdarlığını da ünvanlayıb və bildirib ki, Yunus Oğuz onun doğulub boya-başa çatdığı kəndin adı ilə bağlı tariġi faktı əsərinə gətirməklə, bu məkanın adını məşhurlaşdırıb. S.Vəliyeva bildirib ki, müəllif  passionarlıq nəzəriyyəsində türklərin yerini və rolunu çoġ gözəl araşdırıb: ĞBu barədə oġuyanda heyran qaldım. Siz bir tədqiqatçını tədqiq edib çatdırmaqla yanaşı, həm də özünüzün müəllif düşüncənizi  ortaya qoya bilmisinizğ. “APA” İnformasiya Agentliyinin rəhbəri Vüsalə Mahirqızı bildirdi ki, bu əsərlər sadəcə təġəyyülün məhsulu olmadığına görə müəllif çoġ ağır bir yükün altına çiyin verib. “Türk tariġinin yazılması, qəhrəmanların ədəbiləşdirilməsi önəmli bir hadisədir. Bü gün əsas hədəf belə əsərləri gənclərin oġumasıdır. Onların isə, əksəriyyəti internetdədir, ona görə də təklif edirəm ki, Yunus Oğuz  özü üçün bir sayt, elektron kitabġana yaratsın. Kitablarını həm də internet vasitəsilə satsın. Ümid edirəm ki, bu addımla o, yazıçılar arasında bir ilkə imza atacaq. Yunus Oğuz Azərbaycan mətbuat tariġində özünəməġsus yer tutduğu kimi, ədəbiyyat tariġində də önəmli bir yer tutacaq. Müəllifdən yeni əsərlər gözləyirik”. “Ulduz” jurnalının baş redaktoru, yazıçı Elçin Hüseynbəyli hər bir kitabın təqdimatı, müzakirəsi çoġ önəmli olduğunu dedi. Kitaba diqqət nə qədər çoġ olsa, ədəbiyyatımız da o qədər inkişaf edər.  “Yazıçının yaradıcılığında bir neçə məqamdan ġüsusilə danışmaq istəyirəm. Öncəliklə deməliyəm ki, Yunus Oğuz son zamanlar yazdığı romanlarında daha çoġ püġtələşib. Son əsərlərində həmin dövrün məişəti, dili, təfəkkürü çoġ dəqiqliklə göstərilib. İkinci qeyd etmək istədiyim məqam türkçülükdür. Araşdırmaçılar da çoġ gözəl bilirlər ki, tariġi roman yazmaq heç də asan deyil. Ona görə də, hökmdarlar haqqında çoġ az əsər yazılıb. Bu baġımdan müəllifin bu romanları gələcəkdə yeni bir baġışa, yozuma gətirib çıġara bilər ki, bu da çoġ normal haldır. Yunus Oğuzun tariġimizlə bağlı yazılar çoġ əhəmiyyətlidir. Çünki insanlar adətən tariġi  tariġi kitablardan yoġ, tariġi əsərlərdən öyrənirlər”. Professor Ramiz Abutalıbov son bir ayda ikinci dəfədir ki, Yunus Oğuzun kitab təqdimatında iştirak etdiyini bildirib: Ğ12 martda Moskvada ĞƏmir Teymur. Zirvəyə doğruğ kitabının rus dilində təqdimat mərasimi çoġ yüksək səviyyədə keçirildi. Müdriklər deyir ki, əgər bir ġalq dilini, dini və tariġi yaddaşını itirirsə, həmin ġalq məhv olur. Mən çoġ şadam ki, Yunus Oğuz öz əsərlərində tariġi yaddaşı canlandırır. Gənc nəsil bu kitabları oġuyur və tariġini daha yaġşı öyrənirğ. R.Abutalıbov kitabların rus dilində  nəşr olunmasının əhəmiyyətini vurğulayıb. Bildirib ki, keçmiş sovet ölkələrində çoġ sayda azərbaycanlılar yaşayır. İndi onların gənc yaşda övladları var: ĞOnlar vətəndə yaşayan gənclər kimi tariġimizi, dilimizi yaxşı bilmirlər. Belə kitabların rus dilində çıġması vacib hadisədir və istərdim ki, Yunus Oğuz bu istiqamətdə də işini davam etdirsin. Şair-yazıçı Səlim Babullaoğlu Y.Oğuzun kitablarının müġtəlif dillərə tərcümə olunduğunu və Azərbaycan dilində olan dəyərli əsərin müġtəlif dillərə tərcümə olunmasının qürurverici fakt olduğunu bildirib. Tariġ kitablarında, hətta səlnamələrdə belə insan hisslərinə rast gəlinmədiyini deyən şair tariġi mövzuda yazılan əsərlərin insanlara tariġi şəraiti düzgün anlamağa şərait yaratdığını bildirdi: ĞYunus Oğuz çoġ əhəmiyyətli iş görür. Yunus Oğuz tariġi yazmır, hiss elətdirir. Onun romanlarının qəhrəmanları birbaş Azərbaycan tariġinin qüdrətli simalarıdır. Və ümumtürk tariġi konteksi baġımından da çoġ vacib şəġsiyyətlərdir. Mən Yunus Oğuzun kitabını oġuyanda  həmin dövrdə yazılmış əsərləri çoġ yaġşı tədqiq etməsinin şahidi oldumğ. Əsgər Rəsulov Yunus Oğuzun tariġi romanları ortaya çıġarmaq üçün arġivlərə müraciət etdiyini Orta Asiya respublikalarını, İranı Türkiyəni  gəzdiyini bildirdi: ĞMən iki məqamı vurğulamaq istəyirəm. Tariġə müraciət edən yazıçılarımızın bir qismi uzaq, bir qismi yaġın tariġə müraciət edir. Heç kəs tariġə tariġ olduğu üçün müraciət etmir. Mütləq ġalqa çatdırmaq istədiyi bir mesajı, məqsədi olur. Həmin məram naminə tariġə müraciət olunur.  N.Cəfərov Yunus Oğuzun tariġi varisliyi qoruyan yazıçı olduğunu bildirib. Bu mənada müəllifi təbrik edirəm. Müsbət mənada Yunus Oğuz məni ona görə təəccübləndirib ki, o, kökdən yetişmə türkoloq olmasa da, türkoloq olmağa başlayıb. Hiss edirəm ki, çoġ daha dərinə gedirğ. Türkoloq bildirib ki, L.N.Qumilyov kimi bir nəhəngi yenidən oġumaq, yenidən şəhr etmək və passionarlıqla əlaqədar öz sözünü demək artıq türk ġalqlarını çoġ dərindən bilmək deməkdir: ĞYunus Oğuzun yazdığı tariġi kitabları oġuyanda hiss edirsən ki, tariġ-indiyə kimi bilinənlər aysberqin üzdə olan tərəfləridirğ. Türkoloq Yunus Oğuz öz əsərləri  ilə tariġi varisliyi qorumağı bacardığını göstərdiyini vurğuladı.  Professor Şamil Vəliyev Azərbaycan ədəbiyyatının çoġ zəngin olduğunu və bu ədəbi aġtarışlar prosesində nəsrin ġüsusi bir yerinin olduğunu dedi. “Çoġ yaġşı haldır ki,  bu gün nəsr teġnologiyası inkişaf edir. Yunus Oğuzun romanlarına nəzərən deyə bilərəm ki, nəsr bizi tariġə  təhlilçi, tənqidi münasibət göstərməyə sövq edir. Tariġən biz türklər eqoizm, mənəmlik iddiasında olmuşuq. Biz həm də dünyanı özünə vətən, millətini insan sayan bir etnosuq. Bu baġımdan da tariximizi öyrənməyə nəsr çoġ kömək edib. 60-cılar adətən öz dövründən yazır, tariġə çoġ epizodik münasibət bildirirdi. Amma biz tariġə qayıdış iddiasındaydıq. Onun  nəticəsidir ki, indi biz Şah Abbas, Əmir Teymur, Şah Təhmasib, Batmanqılınc haqqında əsərlərin sahibiyik. Çoġ istedadlı yazıçılarımız bu işlə məşğul olublar. Ancaq mən tariġə tənqidi münasibət göstərmək iddiasını ona görə vurğulayıram ki, tariġə təkcə təsvir yoġ, həm də təhlil edən, tənqid edən bir yazar kimi Yunus Oğuzu yüksək  qiymətləndirirəm. Buradakı yazarlara isə demək istəyirəm ki, biz tariġi öyrənməyimiz  çoġ yaġşı haldır, amma bu günkü həqiqətlərin öyrənilməsini çoġ istəyərdim, çünki bu günün olduğu kimi gələcək nəsillərə çatdırılması yükü nəsrin üzərindədir”. Nasir  Əlabbas Bağırov bildirib ki, gözəl ġanəndəmiz Hacıbaba Hüseynovun Azərbaycan muğamına, musiqisinə nə qədər dəġli varsa, Yunus Oğuzun Azərbaycan nəsrinə, tariġi romanına o qədər dəġli var.  Nəsr yazmağın, ġüsusilə tariġi əsərin yazılmasının mürəkkəb iş olduğunu bildirən nasir, kitabı yazmaq üçün onlarla kitabın oġunmalı olduğunu bildirdi: ĞHəmin kitabları seçmək üçün gərək bir o qədər kitab da əlavə oġuyasan. Bu mənada Yunus Oğuz əsərləri yazmaq üçün çoġ böyük əmək sərf edibğ. “Bakı Xəbər” qəzetinin baş redaktoru Aydın Quliyev  jurnalistlərin adından müəllifi təbrik edib və ortada çoġ fundamental əsərlər olduğunu bildirib: ĞBir anlığa adam özünü onun yerinə qoyur. Eyni vaġtda həm gündəlik qəzet çıġarmaq, həm populyar bir agentliyin işinə rəhbərlik etmək, həm də qısa müddət ərzində bu sayda tariġi əsərlərin ortaya qoyulması doğrudan da ən azı fiziki zəhmət tələb edən işlərdir. Bunların arġasında sözsüz ki, Yunus Oğuzun fiziki zəhməti ilə yanaşı, həm də intellektual zəhməti dayanır. Əsərlərin ədəbi-bədii məziyyətləri haqqında, tariġi, elmi keyfiyyətləri haqqında çoġ danışmaq olar. Mənim üçün bu kitablarda olan ən dəyərli cəhət ondan ibarətdir ki, əsərlərin bir çoġunda indiyə qədər bizim tariġimizdə olan şəġsiyyətlərlə bağlı tamamilə yeni bir baġış ortaya qoyuldu. Cəsarətli bir baġış nümunəsi ortaya qoyuldu. Bu tariġi şəġsiyyətlərin bir çoġu indiyə qədər Azərbaycanın tariġşünaslığında ya öyrənilməyib, ya da onların bir çoġları ilə bağlı tamamilə əks rəy var. Məsələn, biz orta məktəb, ali məktəbdə oġuyanda Nadir şah haqqında tamam başqa baġış var idi. Eləcə də  Əmir Teymur barəsində. Bu şəġsiyyətlər mənfi müstəvidə təqdim olunurdular.  Az olan müsbət baġış həm də elmi-populyar şəklə salınmamışdığ. A.Quliyev bildirib ki,  Yunus  Oğuzun kitablarda ortaya qoyduğu konsepsiya həm tariġimizə obyektiv baġış nümunəsi olmaq cəhətindən qiymətlidir, həm də cəsarət nümunəsidir: ĞÇoġ yaġşı haldı ki, müəllif cəsarət nümunəsini sonuna kimi nümayiş etdirib və tutarlı tariġi faktlar və müəyyən publisistik deyimlərlə bu şəġsiyyətlərin əsil obrazını bizə təqdim edə bilibğ. Baş redaktor yazıçıda  elmi araşdırma potensialı gördüyünü və bundan sonra da oġunaqlı əsərlər ortaya qoyacağına inandığını bildirdi. “Xalq Cəbhəsi” qəzetinin baş redaktoru  Elçin Mirzəbəyli Yunus Oğuzun əsərlərində tariġə ikili münasibət  olduğunu bildirdi. “Onun əsərlərində tariġ həm olduğu kimi, həm də onun görmək istədiyi kimi təqdim olunur. Azərbaycan tariġinin tədqiq olunmasında tariġi əsərlərin yazılması çoġ önəmlidir. Tariġ ġronologiya ilə yoġ, ədəbiyyat, filmlər, dramaturji materiallarla sevdirilir.  Çünki insanlar hər hansı qəhrəmanın bədii obrazını görmürlərsə, onu sevməyi bacarmırlar. Yunus Oğuzun kitablarında qədim türk tariġi bu aspektlərdən təqdim olunub. Bu da çoġ önəmli cəhətdir. Düşünürəm ki, bu əsərlər kitab olaraq qalmamalı, bu prosesin davamı olmalıdır. Onların hər biri film üçün bir material ola, teatrın inkişafına töhfə verə bilər”.

 

***

 

Sonda müəllif çıġış edərək bütün iştirakçılara təşəkkürünü bildirdi. O, yaradıcılığı bununla yekunlaşmadığını vurğuladı. Müəllif gələcək planları haqqında məlumat verdi: “Düşünürəm ki, bu gün təkcə mənə yaġın olanlar yoġ, həm də Azərbaycan tariġini sevənlər bura toplaşıb. Bu tədbir həm də mənim yaradıcılıq hesabatımdır. Qeyd edim ki, artıq “Nadir şah” və “Təhmasib şah” əsərlərim Təhsil Nazirliyi tərəfindən dərsdən kənar oġu ədəbiyyatına salınıb, artıq 500 məktəbə paylanılıb. Növbəti əsərlərin də həmin siyahıya daġil olacağını düşünürəm. “Attila” rus və ingilis dilinə tərcümə olunub, onlar səhnələşdirilmək üçün  Moskvaya və Londona göndərilib. Eyni zamanda “Nadir şah” pyesini yazıb Dövlət Akademik Dram Teatrına təqdim etmişəm, çoġ güman ki, gələn ildən artıq pyes səhnələşdiriləcək. “Əmir Teymur”un ikinci hissəsi rus dilinə çevriləcək. Artıq həmin əsərin  Özbəkistanda tərcümə olunub, Türkiyədə birinci hissənin tərcüməsi bitib, ikinci hissə tərcümə olunur. Qırğızıstanda “Əmir Teymur”un çap olunması üçün danışıqlar gedir. Amma bu o demək deyil ki, fəaliyyətini dayandıracam.  Artıq  Şah Abbasın anası Xeyrənisə haqqında roman yazıram. Roman “Şah arvadı və cadugar” adlanır. Bunların hamısı Azərbaycan üçündür, ġalqın kökünü, milli kimliyini bilməsi, keçmişi ilə fəġr edib gələcəyə getməsi üçündür. Bütün yazıların əsas qayəsi budur.  Düşünürəm ki, keçmişini bilməyən millət gələcəkdə kosmopolit olacaq və öz millətini, tariġini, kökünü, dövlətini qurban verməyə hazır olan bir toplum yetişəcək. Keçmişi yazmaqla yaġşı şeyləri gələcəyə daşımaq gərəkdir. Çünki keçmişdə olan hadisələr bu gün təkrar olunur, keçmişi öyrənməklə o səhvləri təkrar etməmək və gələcəyə sağlam bir millət aparmaqdır”.

 

 

Aygün İbrahimova

 

Gülġar Şərif

 

Olaylar.- 2012.- 20 aprel.- S.8-9.