TQDK-nın gözdən salma kampaniyası nəyə xidmət edir?

Cəmiyyət inkişaf edir, təhsil yox?

Azərbaycan dövlət müstəqilliyini elan etdiyi vaxtdan onun bir dövlət kimi inkişafı, dünyada öz yerini və mövqeyini müəyyən etməsi prosesi yüksələn xətlə inkişaf etməkdədir. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri, görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin böyük dövlətçilik təcrübəsi və zəkası sayəsində müstəqilliyin bütün atributlarının yaranması və davamlı inkişafı cəmiyyətin bütün sahələrinə, o cümlədən də, təhsilə ciddi təsir göstərib.

Məhz ümummilli liderin rəhbərliyi altında hazırlanmış və həyata keçirilmiş təhsil islahatı Azərbaycan təhsilinin prioritet sahəyə çevrilməsində və davamlı inkişaf strategiyası əsasında inkişaf etməsində mühüm rol oynadı. Ümummilli lider təhsil sahəsinə önəm verir, onun inkişafını prioritet hesab edirdi: “... təhsil sahəsi nə sənayedir, nə kənd təsərrüfatıdır, nə ticarətdir. Bu, cəmiyyətin xüsusi, intellektual cəhətini əks etdirən bir sahədir. Belə halda təhsil sisteminə çox diqqətli yanaşmaq lazımdır və bu sistemə münasibət çox həssas olmalıdır. Hesab edirəm ki, bu tələblər hər ölkədə var. Amma keçid dövrünü yaşayan ölkələr, bir ictimai-siyasi sistemdən başqasına keçən ölkələr bu işə daha da diqqətli olmalı, daha da ciddi və həssas yanaşmalıdırlar.” (17 mart 1999-cu il, Azərbaycan Respublikasında təhsil sahəsində islahatlar üzrə dövlət komissiyasının iclasında söylədiyi yekun nitqdən)

Müstəqil təhsil sisteminin qurulması, dünya təhsil sisteminə ardıcıl inteqrasiya, o cümlədən, milli dəyərlərə malik bir sistemin formalaşması bu sahədə çalışan insanların – müəllimlərin fədakar əməyinin nəticəsidir. Son illər Azərbaycan təhsili ciddi uğurlar əldə edib. Eyni zamanda Azərbaycan təhsilinin “tənqidçiləri” meydana çıxıb. Hər növ inkişaf özünün opponentlərini yetişdirdiyi kimi, Azərbaycan təhsilinin inkişafı da özünün ardıcıl, hətta deyərdim ki, bəzən amansız tənqidçilərini də yetişdirib. Ötən müddət ərzində cəmiyyətin və dövlətin inkişafını inkar edə bilməyənlər indi öz güclərini təhsilin tənqidinə yönəltməklə əslində özlərinin gizli niyyətlərini ortaya qoymuş olurlar. Bu gün təhsil sistemi sağdan və soldan, yuxarıdan və aşağıdan tənqidlərə məruz qalır. Bu isə paradoks yaradır, cəmiyyətdə yanlış fikirlər doğurur. Azərbaycan son 20 ildə ciddi inkişaf yolu keçib. Ümummilli lider Heydər Əliyevin başçılığı ilə cəmiyyətin bütün sahələrində islahatlar aparılıb, dövlət qurulub, iqtisadiyyat, ordu möhkəmləndirilib, səhiyyə, təhsil sahələrində islahatlara aparılıb, güclü inkişafa nail olunub. Təhsil sahəsinin tənqidçilərinin məntiqincə, “bütün sahələr inkişaf edib, təhsildən başqa?”. Göründüyü kimi absurd iddialardır. Əgər cəmiyyət bütövlükdə inkişaf edibsə, təhsilin inkişaf etməməsi absurd fikirdən başqa bir şey deyil. Ulu öndərimiz Heydər Əliyev dəfələrlə öz çıxışlarında qeyd edib ki “... Təhsil hər bir dövlətin, ölkənin, cəmiyyətin həyatının, fəaliyyətinin mühüm bir sahəsidir. Cəmiyyət təhsilsiz inkişaf edə bilməz”. Təhsil tənqidçilərinin mövqeyindən belə anlaşılır ki, təhsil geriyə getdiyi halda cəmiyyət inkişaf edib. Bu cür cəfəng fikirlərlə cəmiyyəti çaşdıran, milli təhsilimiz haqqında mənfi rəy yaradanlar böyük müəllim ordusunun əməyini yerə vurduqlarının, təhsili cəmiyyətin gözündən saldıqlarının fərqində deyillər. Təhsil sistemi haqqında tənqidi fikirləri səsləndirənlər müxalifət rəhbərləri, müxalifət düşərgəsində olan ekspertlər, bir də son dövrlərdə meydana çıxan, müəyyən istəkləri və tələbləri ödənməyən, amma guya özünü Azərbaycan təhsilinin xeyirxahı kimi təqdim edən “təhsil ekspertləri”dir. Məktəb həyatını bilməyən, təhsil prosesinin içində olmayan belə ekspertlər hər cür yeniliyi qəbul edə bilmir, hər cür köhnəliyi də inkar edirlər. Bu adamlar bəzən işlərini faktlara, rəqəmlərə, sağlam yanaşmaya söykənməyən qərəzli tənqidlə bitmiş hesab edir, konkret bir yol göstərmək əvəzinə, hər şeyi qara rəngdə verməyə üstün tuturlar. Ən acınacaqlısı isə odur ki, məktəbi, müəllimi məsxərə obyektinə çevirənlər özlərini millət fədaisi kimi qələmə verdikləri halda, millətə və onun gələcəyinə hansı zərbəni vurduqlarını dərk etmək istəmirlər.

Və nəhayət, üçüncü tənqidçi qrupu isə bilavasitə təhsil prosesinə dəxli olan, onun inkişafına cavabdeh olan qurumlardakı bəzi məmurlardır. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, həmin məmurlar Azərbaycan təhsilindəki inkişaf tendensiyasını görmək istəmir və dolayısı ilə bütünlükdə cəmiyyətin inkişafını inkar edirlər. Halbuki həmin adamlar cəmiyyətin inkişafı ilə təhsilin inkişafı arasındakı vəhdəti və harmoniyanı yaxşı bilirlər.

Azərbaycan təhsilinin tənqidçiləri arasında Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının sədri Məleykə Abbaszadə də var. TQDK sədri vaxtaşırı təhsil sistemini, təhsil işçiləri, nazirliyi, müəllimləri hədəfə alır, ən kiçik nöqsanları belə şişirdərək Azərbaycan təhsili haqqında mənfi rəy yaratmağa çalışır.

TQDK sədri gah dərslikləri, gah abituriyentlərin balları ilə bağlı məsələni gündəliyə gətirir, rəhbərlik etdiyi qurumu kənarda tutur, bütün suçu Təhsil Nazirliyinin, müəllimlərin üzərinə atır. O bir tərəfdən Azərbaycanda hərtərəfli inkişafdan danışır, bu inkişafın həyatın bütün sahələrini əhatə etdiyini deyir. Əgər belədirsə, təhsil də bu sahələrdən biri deyilmi? Yox, əgər təhsil inkişaf etməyib daha da geriləyibsə, onda bu inkişaf hansı möcüzə əsasında baş vermişdir? Digər qism təhsil tənqidçilərinin yanaşma tərzi də, tənqid obyektləri də bircə istiqamət üzrədir. Onlar ancaq və ancaq ali məktəblərə tələbə qəbulunu özlərinin arşını ilə ölçüb təhlil etməyi sevirlər. Təhsilin keyfiyyət göstəricilərini ali məktəblərə qəbul statistikası ilə ölçən TQDK rəsmiləri öz statistikalarına baxsınlar. Onlar bilsinlər ki, təhsil təkcə elmi bilikləri əzbərləmək, test suallarına cavab verməkdən ibarət deyil, həm də vətənpərvər, milli ideologiyanı mənimsəmiş gənc nəsil deməkdir. Tərbiyəni təhsildən ayrı tutanlar bilməlidirlər ki, bu gün eninə-uzununa tənqid etdikləri Azərbaycan məktəbi həm də mübarizlər, fəridlər tərbiyə edir və etməkdədir. Məgər təhsilin keyfiyyəti təkcə universitetlərə daxil olanların sayı ilə ölçülür? Bu cür ölçüyə qalsa, gərək ali məktəblərə qəbul planı ən azından üç dəfə artırılsın.

Hər il ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinə tələbə qəbulu başa çatan kimi TQDK sədri Məleykə Abbaszadə özünün ənənəvi “Təhsil sistemini hallandırma” kampaniyasına start verir. Bu kampaniyada məqsəd “tələbə qəbulunun nəticələrinin elçi-statistik təhlilinin ictimaiyyətə çatdırılması” adı altında ölkədə təhsilin keyfiyyət səviyyəsinin ildən-ilə aşağı düşdüyünü xalqa təlqin etmək, bununla da 160 minə yaxın təhsil işçisinin fədakar əməyinə kölgə salmaqla ictimaiyyət arasında onların işgüzar nüfuzuna xələl gətirmək, dövlət qarşısında və xalq arasında dili qısa etmək, dolayı yolla onların normal əməkhaqqı istəyi üçün mənəvi haqlarının olmamasına eyham vurmaqdan ibarət olur.

TQDK-nın rəsmi statistikası ittihamları təkzib edir

Təhsil işçilərinin kütləvi narazılığına səbəb olan və onları ruhdan salan bu kampaniyanın əsas arqumentinin – “təhsilin keyfiyyət səviyyəsinin ildən-ilə aşağı düşməsi” iddiasının TQDK-nin rəsmi statistikası əsasında araşdırmağa çalışdıq.

Təhsilin keyfiyyət səviyyəsi (Məleykə xanımın təbirincə, təhsilin səviyyəsi) özündə hansı göstəricilər sisteminin səviyyələrini ehtiva edir? Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununa müraciət edək. “Təhsilin keyfiyyət səviyyəsi” adlı 9-cu maddənin 1-ci bəndində deyildiyi kimi, “- Təhsilin keyfiyyət səviyyəsi aşağıdakı keyfiyyət göstəriciləri sisteminə uyğun olaraq müəyyən edilir:

1. Təhsil proqramları;

2. Abituriyentlərin hazırlıq səviyyəsi;

3. Maddi-texniki baza;

4. İnfrastruktur;

5. İnformasiya resursları;

6. Təhsilverənlərin peşəkarlığı və elmi-pedaqoji səviyyəsi;

7. Mütərəqqi tədris texnologiyaları və s.”

Bu yeddi komponentə diqqət yetirsək, görərik ki, TQDK-nın bunlardan yalnız birinin səviyyəsini qiymətləndirməyə imkanı və səlahiyyəti var. Bu da abituriyentlərin hazırlıq səviyyəsidir. Göründüyü kimi, təhsilin səviyyəsi dedikdə abituriyentlərin hazırlıq səviyyəsi nəzərdə tutulub. Bu göstəricinin dinamikasını izləyək. Bəllidir ki, təlimdə keyfiyyət faizi 5 ballıq sistemdə “4” və “5” qiymətlərinin neçə faiz təşkil etməsi deməkdir. TQDK-ya məxsus analogiyada [0; 200) bal – “2”, [200; 300) bal – “3”, [300; 500) bal – “4”, [500; 700] bal – “5” qiymətini əks etdirir (“Abituriyent” jurnalı № 12, dekabr, 2010-cu il, səh.34). Daha anlaşıqlı olması üçün izahımızı 5 ballıq sistemdə aparaq.

Ayrı-ayrı ali məktəblərə qəbul olanların orta balının dinamikası

1998-ci ilin tələbə qəbulunun nəticələrini diaqnostik qiymətləndirək. Həmin ildə respublikanın 30 ali məktəbindən yalnız 5-nə qəbul olunmuş abituriyentlərin orta balı 300-dən yuxarı olub ki, bu da “4” və “5” qiymətlərə uyğundur. Yəni abituriyent hazırlığının səviyyəsi elə idi ki, yalnız 5 ali məktəbə keyfiyyətli tələbə qəbuluna imkan verirdi. 14 ali məktəbə qəbul olanların orta qiyməti “3”, 11 ali məktəbə isə qəbul olanların orta qiyməti “2” olmuşdu. Respublika üzrə keyfiyyətli qəbul aparılmış ali məktəblər bütün ali məktəblərin 16.66%-ini təşkil edirdi (“Abituriyent” jurnalı, №11-12, dekabr, 2007, səh.173, cədvəl 4.18).

10 illik dinamikanı müəyyən etmək üçün 2008-ci ildə ali məktəblərə qəbul olan abituriyentlərin orta bal göstəricilərinə nəzər salaq.

37 ali məktəbin ayrı-ayrılıqda hər birinə qəbul olan abituriyentlərin orta balı 300-dən yuxarıdır (“Abituriyent” jurnalı, №11-12, dekabr, 2008, səh.166, cədvəl 4.17). Yəni orta qiymət “4” və “5”-dir. Göründüyü kimi, abituriyent hazırlığının səviyyəsi 37 ali məktəbin hamısına keyfiyyətli qəbul aparmağa imkan verib. Dinamika göz qabağındadır, 10 ildə keyfiyyətli tələbə qəbulu aparılmış ali məktəblərin sayı 5-dən 37-yə yüksəlmişdir. Artım 7,4 dəfə və ya 640%-dir. Təhlil etdiyimiz 10 il müddətində qəbul planının artımını da nəzərə alsaq, tələbə qəbulunun keyfiyyətinin təxminən 800% artmasının şahidi olarıq.

Nümunə üçün 1998-2008-ci illər ərzində respublikanın böyük və nüfuzlu ali məktəblərinə qəbul olan abituriyentlərin orta balının dinamikasını nəzərinizə çatdırırıq. 10 il müddətində orta bal DİA-da 422-dən 630-a, ATU-da 405-dən 572-yə, BDU-da 307-dən 488-ə, ADU-da 353-dən 517-yə, BSU-da 257-dən 455-ə, ADİU-da 335-dən 449-a, “Qafqaz” Universitetində 245-dən 480-ə, ADNA-da 225-dən 462-yə yüksəlib. Belə müsbət dinamika bütün ali məktəblərə xasdır. Ümumi təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsində müəllim hazırlığının səviyyəsi olduqca əhəmiyyətlidir. Bu baxımdan da bir nümunə kimi ADPU-ya qəbul olan abituriyentlərin orta balının artımını diqqətinizə yetiririk. Bu rəqəm 1998-ci ildə 218, 2008-ci ildə 439 olub. Göründüyü kimi faktlar TQDK sədrinin iddialarını təkzib edir.

(Ardı var)

Aydın

Olaylar.- 2012.- 27 aprel.- S.9.