“Professionallığın olmaması yerli reklamlara marağı azaldır”

Əlövsət Allahverdiyev: “Televiziyaların bugünki reklamları bir vətəndaş kimi məni qane etmir”

Müsahibimiz “Uğur” Gənclərin Maarifləndirilməsi İctimai Birliyinin rəhbəri Əlövsət Allahverdiyevdir.

-Əlövsət müəllim, necə düşünürsünüz, bu gün Azərbaycanda reklam çəkmək ənənəsi varmı?

- Əvvəla, onu deyim ki, Azərbaycanda yerli reklam bazarı olduqca zəif inkişaf edir. Qonşu ölkələrlə müqayisədə Azərbaycanda reklamların qiyməti aşağıdır, təbii ki, bu sifarişçilər üçün faydalıdır, bundan yararlanmaq imkanları var. Xarici ölkələrdə hər hansı reklamı yerləşdirmək üçün bəzən 1 ay növbə gözləməli olursan. Bu da onun keyfiyyətindən və sahibkarların marağından irəli gəlir. Amma Azərbaycanda istənilən vaxt, istənilən telekanalda, qəzet və jurnallarda reklamlar yerləşdirmək mümkündür. Bir sözlə, professionallığın olmaması yerli reklamlara marağı azaldır, reklamın daha yaxşı olmasını istəyən istehsalçı isə reklam çarxının hazırlanması üçün xarici ölkələrə üz tutur. Azərbaycanda reklam çəkilişinə 5000 manat xərcləməli olduğu halda xarici ölkədə bu xərci 2-3 dəfə artıq çəkməli olur. Yerli reklamlar da bu səbəbdən az olur.

-Bir çox hallarda xaricdən gələn reklamların mətni öz dilimizə çox bayağı, primitiv, bəsit şəkildə çevrilir. Hətta reklamların səsləndirilməsində də yanlışlıqlara yol verilir. Bununla bağlı nə deyə bilərsiniz?

-Bəli, ən böyük problemlərdən biri xaricdən gələn reklamın bizim dilə tərcüməsi zamanı baş verir. Belə ki, əksər xarici şirkətlər Azərbaycan televiziyalarında reklam yerləşdirəndə hazır reklam çarxlarını təqdim edirlər və həmin reklamlar tərcümə edilərək efirdə yayımlanır. Qeyd etmək istərdim ki, belə reklamların milli televiziyalara uyğunlaşdırılması çox çətin və məsuliyyətlidir. Dublyaj zamanı müəyyən uyğunsuzluqlar olur ki, bu da reklamın təsir imkanını azaldır. Xarici reklam mətninin Azərbaycan dilinə tərcüməsi zamanı məsuliyyətli olmaq vacibdir.

-Siz Azərbaycan telekanallarında yayımlanan reklamları professional baxımdan səviyyəli, uğurlu hesab edirsinizmi?

-Maraqlı sualdır. Bu çox ciddi məsələdir. Hesab edirəm ki, Azərbaycan telekanallarında yayımlanan reklamları professional baxımdan səviyyəli etmək olar. İlk növbədə reklam yayıcısı reklamın mahiyyətini dərk etməli, onun milli dəyərlərə uyğun olub-olmamasını müəyyən etməli, eyni zamanda “Reklam haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununu bilməlidir. Başa düşülməlidir ki, özəl telekanallar gəlir əldə etməlidir ki, televiziyanı yaşatsın, onun texniki imkanlarını genişləndirsin. Onu da yaddan çıxarmaq olmaz ki, milli ucuz, milli dəyərlərə və qanuna zidd olan veriliş və reklamlar televiziyalarda yayımlanmamalıdır. Sözün əsl mənasında bizim telekanallar professionallığın zirvəsinə çatmaq üçün hələ çox çalışmalıdır. Yetər ki, buna doğru hər hansı addım atılsın.

-Sizcə reklam necə olmalıdır ki, yaşından asılı olmayaraq tamaşaçı ona baxan zaman kanalı dəyişməsin?

- Reklamın baxımlı olması üçün ilk növbədə reklam üçün tələb olunan şərtlərə əməl olunmalıdır. Keyfiyyətsiz məhsulların təbliğ olunması da reklam bazarını gözdən salır. Xarici ölkələrdə insanlar reklam olunan məhsulların keyfiyyətinə çox inanırlar. Hansı məhsul reklam olunursa, ancaq ondan istifadə edirlər. Bu isə reklam bazarının həm səviyyəsinin, həm də gəlirinin artmasına şərait yaradır. Bizim reklam bazarında isə daha çox keyfiyyətsiz məhsulların reklamına yer verilir. Məhsulu aldıqdan sonra onun keyfiyyətsiz olduğunu görən istehlakçının inamı azalır və artıq reklam olunan məhsullardan istifadə etməyə elə də üstünlük vermir". Reklam yanlış, qeyri-etik, bilərəkdən yalan, həmçinin məzmunu, yayılma yeri və üsulu baxımından qanunvericiliklə nəzərdə tutulan tələbləri pozmağa xidmət etməməlidir. Reklam fiziki və hüquqi şəxslər, əmtəə, ideya və yeniliklər (reklam informasiyası) haqqında maraq formalaşdırmaq və ya bu marağı saxlamaq, əmtəənin satılmasına, ideya və yeniliklərin həyata keçirilməsinə kömək göstərmək məqsədi ilə yayılan informasiyadır. Tək mən yox hər kəs istəyir ki, ilk növbədə keyfiyyətli məhsullar reklam olunsun. Televiziyalar bayağı, insanların hissləri və əsəb sistemlərini pozan reklamları yayımlamasın. Reklamlarda, dilimiz, mədəniyyətimiz, milli-mənəvi dəyərlərimizə hörmətlə yanaşılsın. Bu gün ictimaiyyət haqsız, qeyri-dəqiq, vətəndaşları zorakılığa, təcavüzə çağıran, çaşqınlıq yaradan, həmçinin fiziki şəxslərin sağlamlığına və təhlükəsizliyinə xələl gətirə bilən reklamları görmək istəmirlər.

-Çox vaxt xarici telekanallarda yayımlanan reklamlar keyfiyyət baxımından öz reklamlarımıza nisbətən daha səviyyəli və uğurlu olur. Ümumiyyətlə baxılmalı reklam necə olmalıdır?

-Hər bir şeyin müqayisəli təhlili təbii ki, inkişafa xidmət edir. Türk və rus telekanalları ilə öz telekanallarımızın reklam səviyyələrini müqayisə edən zaman bir şeyi nəzərə almalıyıq ki, bu televiziyaların sərbəst şəkildə uzun bir yol keçmiş və kifayət qədər təcrübə qazanaraq təkmilləşmişlər. Bunu onların rejissorlarına, operatorlarına da aid etmək olar. Zamanla bizim televiziyaların da o səviyyəyə çatmaq şansı var. Əslində bu məsələdən daha çox bizim telekanalların həmin televiziyaların yayımladığı reklamların səviyyəsində reklam hazırlamağa çalışıb-çalışmamasını müzakirə obyekti kimi görürəm. Şəxsən televiziyaların bugünki səviyyəsi və reklamları bir vətəndaş kimi məni qane etmir. Televiziya rəhbərləri ciddi düşünməlidir ki, onların aparıcıları ilk növbədə milli dəyərlərdən tutmuş, intellektual səviyyəyə qədər nümunə olmalıdır. Onlar ölkənin dəyərli elm xadimlərinin və vətəndaşların tamaşa etdiyi proqramların və reklamların aparıcılarını müəyyənləşdirirlər. Məsələn, hərdən radioda hər hansı boya reklamını və ya radionun özü haqqında reklamlar verilir. Bir gözəl bəstəkar mahnısının sözləri mahnıdan çıxarılır və həmin boyaya aid sözlər populyar bir müğənninin ifasında səsləndirilir. Bu nə deməkdir? Axı bizim o musiqilər və sənətçilər milli dəyərlərimizə aiddir, biz onları ucuzlaşdırıb gözdən salmamalı, adiləşdirməməliyik.

- Əlövsət müəllim, əsasən teleserialların və canlı verilişlərin yayımı zamanı tez-tez reklam çarxlarının verilməsi tamaşaçıları narazı salır. Sizcə, bunu aradan qaldırmaq mümkündürmü?

-Əlbəttə mümkündür. Əvvəllər “Reklam haqqında” Azərbaycan Respublikasının qüvvədə olan Qanununda bunlar konkret tənzimlənirdi və hətta müəyyən verilişlər yayımlanan zaman araya reklamların salınması qadağan olunmuşdu. Amma sonradan Qanuna edilən dəyişikliklər zamanı bu qadağa ləğv olundu. İndi bir verilişdə tələb olunandan artıq reklamlar verirlər ki, bu da həm verilişi maraqsız edir, həm də insanların əsəblərini pozur. Yəqin ki, Milli Televiziya və Radio Şurasının bu məsələlərlə bağlı konkret təklifləri mövcuddur.

-Son dövrlər qadınlar, xüsusən sənət nümayəndələri arasında cərrahi və plastik əməliyyatlara tələbat artıb. Televiziya kanallarında dəfələrlə insanları estetik cərrahiyyələrə səsləyən, qadınları silikonlaşmağa, plastikaya səfərbər edən reklamlara münasibətiniz necədir?

- Belə reklamlara münasibətim heç də yaxşı deyil. Belə reklamların verilməsində məqsəd aydınlaşmalıdır. Bu reklamın xanımlara və ümumilikdə cəmiyyətə faydası nədən ibarətdir? Onu da deyim ki, əgər hər hansı reklam “Reklam haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa zidd deyilsə biz istəsək də istəməsək də belə reklamlar yayımlanacaq. İnsana görünüş təbii olaraq verilir. Sonradan insan üzərində estetik cərrahiyyə aparmağın tərəfində deyiləm. Belə reklamlar sadəcə insan beynini mənfi istiqamətlərə yönəltməyə xidmət edir.

- Televiziya kanallarında hər gün yayımlanan müxtəlif reklamlarda əcnəbi dilinin üstünlük təşkil etməsi hər kəsə bəllidir. Bu hal xüsusən uşaqların psixologiyasına mənfi təsir edir. Bunu nə ilə izah edərdiz?

- Şəhərimizə baxın. Reklamların əksəriyyəti (bəlkə də 99 faizi) əcnəbi dildədir. Artıq insanların psixologiyasında bir şey formalaşıb ki, hər hansı bir xidmət mütləq ingilis, fransız və ya başqa dildə olmalıdır, bu halda onun keyfiyyəti daha yaxşıdır. Məsələn, Bakıda fəaliyyət göstərən tədris kurslarının adlarına baxsanız çoxunun adı ingilis dilindədir. Bir sözlə, bu yolverilməzdir, dilimizə xələl gətirir.

-Reklamların səsləndirilməsində də ciddi nöqsanlara yol verilir. Rəhbərlik etdiyiniz Uğur” İB reklamlarla bağlı hansısa araşdırma aparıbmı, öz tövsiyyələrini müvafiq qurumlara veribmi?

-Yox, bu sahədə hər hansı bir araşdırma aparmamışıq, nə də müvafiq qurumlara təkliflər verməmişik. Amma planlaşdırırıq ki, bu sahədə insanlar arasında bir sorğu keçirilsin, sonra ona müvafiq olaraq görüləcək işləri müəyyənləşdirilsin.

- Siz tez-tez xarici ölkələrə səfərlər edirsiniz. Ölkəmizlə müqayisədə bu məsələdə xarici təcrübə necədir?

- Xaricdə qısa bir reklam çarxında daha çox şeylərdən bəhs olunur. İstehsalçı həm vaxt qazanır, həm də lazım olan hər şeyi reklamda yerləşdirə bilir. Bununla yanaşı xarici ölkələrdə keyfiyyətli məhsulların reklamı yayımlanır. Bizdə isə çox keyfiyyətsiz məhsullar reklam olunduğundan heç kəs bunu ciddi və reklamda göstərildiyi kimi qəbul etmir. Çünki dəfələrlə inanıb, nəticədə reklamdakının əksini görüb. Məncə bu ciddi məsələdir. Bunları aradan qaldırmaq üçün keyfiyyətə üstünlük verib vətəndaşın inamını qazanmaq lazımdır. Bunun üçün xarici təcrübəni əldə rəhbər tutmaq məqsədəuyğundur.

Nisə Rafiqqızı

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə dəstəyi ilə ABUC-nin həyata keçirdiyi “Sosial tədqiqatlar yolu ilə əhalinin reklama münasibətinin öyrənilməsi” layihəsi çərçivəsində çap olunur

Olaylar.- 2012.- 28-30 aprel.- S.13.