Tarixin XOCALI harayı

Tarixin özünü də utandıracaq

Yer üzündə bir şəhər var. Çoxlarının varlığından belə xəbərdar olmadığı, varlığı ilə yoxluğu arasındakı məsafəni qana boyanmış yollarla bircə gecənin içində qət edən bir şəhər. Qanında boğulub, qara torpağın – VƏTƏN torpağının bağrını bir gecədə azadlıq rəmzi olan qırmızı qanları ilə boyamış insanların şəhəri. Vətənin bir parçası, uzaqlardakı dağların arxasında görünməzliyə bürünən, amma hər şeyi ilə - şəhidləri, soyqırım qurbanları, qan dadı verən torpağı ilə bizim olan bir şəhər. Ona yenidən sahib olacağımız günü gözləməklə 20 ilini arxada qoyan bir şəhər. İnsanları ilə bərabər soyqırım qurbanı kimi tarixdə ad çıxaran bir şəhər. O şəhərin yerlə-yeksan edilmiş divarlarına hopub insanların naləsi.

O şəhərin torpağına hopub körpələrin qığıltısını əvəz edən nalələri. O şəhərin göylərinə ucalıb qurbanlarının qisasa haylayan ruhları. O şəhər dünyadan küsüb. Onu görməzdən gəldiyinə görə. O şəhər bizlərdən küsüb, onu yalnız qoyduğumuza görə. O şəhər özündən küsüb-bu qədər çarəsiz qaldığına görə. O şəhər bircə sakinlərindən küsməyib, onu tərk edib getməyəcək, onunla birlikdə yaşadıqları kimi onunla birlikdə ölməyi bacaracaq qədər sevdiklərinə görə. Və bir də uğrunda son gülləsinə, son nəfəsinə qədər döyüşən igid övladlardan. Onu canları ilə qorumağa çalışdıqları üçün.

Bu sevginin cəzası ağır oldu o şəhərin yüzlərlə sakini üçün. Sevgilərini qan gölündə boğmağa çalışan düşmənin gözünün içinə dik baxacaq qədər sevdalıydılar vətənlərinə. Qədəm basdıqları torpaqdan güc alırdılar, bəlkə elə buna görə cəsədləri ilə torpağın görüşünə gəldilər. Dünyanın varlığından xəbərsiz bir şəhərində - VƏTƏNdə ölməyi bacaracaq qədər cəsarətliydilər. Torpaqdan alırdılar gücü, bu torpağı onların əlindən almaq istəyənlərə qarşı bir torpaqda birləşdilər. Ölümləri ilə bir şəhərə - VƏTƏNin bir parçasına ölümsüzlük qazandırdılar.

****

Ölümün ölümsüzlüyü məskən saldı bu şəhərdə. Düz 20 il əvvəl yer üzündən bir şəhər silindi, insanları ilə bərabər. Azərbaycanın Xocalı adlı bu şəhərində erməni - rus hərbi birləşmələri dünyanın qarşısında lal sükuta qərq olacağı bir soyqırım törətdi. 613 nəfər qətlə yetirildi, 63 uşaq, 106 qadın, 70 qoca amansızlıqla, vəhşiliklə öldürüldü. 8 ailə bütünlüklə məhv edildi, 28 uşaq valideynlərinin hər ikisini itirərək yetim qaldı. 1277 nəfər girov götürüldü. Bir şəhərin məhvini səssizcə izlədi dünya. Dünyanı yalan gölündə boğan erməni hiyləsi burada da özünə məskən saldı. Şaşqın baxan dünyanın gözlərini bağladı. Dünya yalan dolu bağırtıları eşitdi, həqiqət dolu pıçıltıları yox. O gün Xocalıda təkcə bir şəhər soyqırıma məruz qalmadı, Azərbaycanın şərəfi təhqir edildi. O gün torpağa səpələnən təkcə Xocalı sakinlərinin cəsədləri deyildi. Özündən qaçıb başını yerdən qaldırmayacaq qədər suçlu olan dünya idi.

…Xocalı soyqırımı təkcə bir şəhərin faciəsi deyil, insanlığın faciəsi idi. O gün o şəhərdə insanlarla bərabər torpaq da öldürüldü. Xocalı - qan gölündə boğulan şəhər varlığından kimsəyə səs etmir. Sanki utanır, başına gətirilənlərdən utanır, insanların utanmadan, gözlərini belə qırpmadan qana bələdikləri şəhər insan adlandırılıb insanlıqdan xəbərsiz olanların əvəzinə utanır. Yaşamaq, yenidən ayaqları üstünə qalxmaq, insanlarını yenə qoynuna almaq istəyir, amma dönüb geriyə baxanda yaşadıqlarının acısının hələ də tam silinmədiyini, yaralarının sarınmadığını görüb susur. Nə vaxt ona sahib çıxacağımızı gözləyir. Dünya da susur, bu dəfə öz utancından. Dünya insanlığın Xocalıda ayaqlar altına atılan şərəfini görməzlikdən gəlir.

****

Hələ də Xocalıda itmiş körpəsini haraylayır bir ana. Laylası qəlbindən qopan fırtına idi, bütün günahkarları cənginə alıb apara biləcək qədər güclü. Dumanda itən şəhərini haraylayırdı ana, o şəhərdə görünməz olan balasını. Cəlladların əli ilə vəhşicəsinə qətlə yetirilən körpə o gün tək o ananın balası deyildi, bütün dünyanın balası idi. Dünya öz balasına sahib çıxmırdı. Havadan qan qoxusu gəlirdi, şəhərin üstünə ölüm havası çökmüşdü. Bu havanı insanlar ciyərlərinə çəkirdilər, bütün yollar bağlanmışdı, ölümə aparan yoldan başqa. Ölüm təsəlliyə çevrilmişdi. Şəhərin başı üstündə narahat ruhlar dolanırdı, körpəsini axtaran ana kimi. Ananın ruhu bütün Qarabağı qarış - qarış gəzirdi, gözlərindən axan yaşı silməyə əlləri yox idi, ağlamağa gözləri. Sadəcə hissi vardı, dəhşəti duyurdu. Balasını axtaran ananın eşidilməyən laylası gəzirdi bütün şəhəri. Övladın yaralarından sızan qanla doyururdu torpağı, düşmənin insan qanına susayan ac gözləri isə doymaq bilmirdi.

Xocalıdan uzaqlarda - Bakıda bir ana balasını göylərə qaldırıb fəryad edirdi. Ürəyindəki böyük kədərlə daşa dönən ananın fəryadını eşitmək üçün sadəcə bir anlıq ayaq saxlamaq kifayətdir. Diriykən ölü ana ölüm yaraşmayan balası ilə göylərə üsyan edir. O, Xocalıda öldürülən 106 anadan, 613 şəhiddən biridir. “Bu qan yerdə qalmasın” deyib insanları çağırır. Xocalıda o gün güllə səsləri ilə kəsilən laylasını oxumaq istəyir balasına. Səsini duymayacağını bilə - bilə. Bilir ki, gün gələcək o laylalar oxunacaq, o nağıllar danışılacaq, o günlər unudulmasa da, insanların təsəllisi doğma torpağa qədəm basmaq olacaq. Laylaların yerinə güllələrin danışdığı o gecənin mütləq aydın bir sabahı olacaq. Mələklər bundan xəbər verirdi səhnədə, iblisin şərinə nə qədər tuş gəlsələr də sonunda qalib gələcəklər. İblislərin arasında dövrə vurub başlarını göylərə ucaltmağı bacaracaqlar, torpağı dirçəltməyi bacardıqları kimi.

Anaların harayına əsgərlər səs verəcək, qeyrətini silahına çevirən düşmən sipəri oğullar. “Mənə ölmüş kimi ağlama, Azərbaycan yaşasın” deyib anasına üz tutan igidlər dalğalanan üçrəngli bayrağımızdan güc alacaqlar ölümün gözünün içinə dik baxmaq üçün. Əyilsələr də sınmadıqlarını nümayiş etdirəcəklər, dünyaya və özlərinə. Günlərin birində əyilən qəddimizi yenə dikəldəcəyimizi göstərdilər, ucalaraq bir daha enməyəcək bayrağımız kimi. Narahat ruhların görüş yeri bir gün mütləq Xocalı olacaq. Hələlik isə Bakıda bir ana balasını bağrına basıb od içində itən şəhərinin arxasınca baxır, baxır...

Elnarə

Olaylar.- 2012.- 25-27 fevral.- S.9.