“Kaş ki, atam oxumağımı görəydi… ”

“Kaş ki, atam oxumağımı görəydi… ” – deyən xanəndə, tanınmış muğam ifaçısı, Zülfü Adıgözəlov muğam yolunun layiqli davamçısı Zakir Əliyev “Mənim sarı simimə yaman toxundunuz ”- söyləyib, göz yaşları ilə bacara bilmədi, söhbətimizi yarımçıq qoyub bizi tərk etdi.

İllərdir səsinin sehrinə düşüb, ifalarını bəyənib sevə-sevə dinləyərək rahatlıq tapdığım, zövq aldığım tanınmış muğam ifaçısı, xanəndə Zakir Əliyevlə görüşmək, onun sənət və həyat yoluna bələdçilik etmək firkində idim. Görüşümüz Zakir bəyin doğum günündə reallaşdı. Yaradıcılığım boyu mətbu təcrübəmdə rastlaşmadığım hadisə başıma gəldi. Onun bu qədər kövrək olduğundan xəbərsiz idim və verdiyim bəzi suallar həmsöhbətimin sarı siminə toxundu və o, söhbətimizi yarımçıq qoyub bizi tərk etdi.

Həyatda atanı, ananı itirmək böyük ağrı, dərddir. Zakir bəy də neçə illərdir ki, bu dərdin içində qovrularaq alışıb yanır. Hələ də doğmalarının itkisi ilə barışa bilmir. Həyatın sərt zərbələrini uşaqlıq çağlarından alan qəhrəmanımızı yaxından tanıyaq və onun qəlb çırpıntılarını birlikdə duyaq, dinləyək.

Tanışlıq: Zakir Əlisahib oğlu Əliyev. 1968-ci il may ayının 22-də Neft çalanın Xolqarabucaq kəndində anadan olub. Bülbül adına orta ixtisas musiqi məktəbinin və Azərbaycan Dövlət İncəsənət və Mədəniyyət Universitetinin məzunudur. Hal–hazırda ADİMU-nin muğam kafedrasının müəllimidir, xanəndəlik sənətindən dərs deyir. Ailəlidir. Qızı Aygünün 15, oğlu Akşinin 13 yaşı var. Aygün piano, Akşin isə tar ixtisası üzrə dərs alır.

Bakıya gələn yolun əzablı başlanğıcı

Ulu öndər Heydər Əliyev cənablarının müvafiq göstərişinə əsasən, 1978-80-ci illərdə istedad axtarışına çıxaraq bölgələrdə, əyalətlərdə yaşayan istedadlı gənclərin üzə çıxarılması, onların respublikada tanınması, təhsil almaları məqsədi ilə ustad sənətkarlarımız rayon və şəhərlərdə seçim turlarına start verdilər. Neftçala rayonuna xalq artisti, ustad sənətkar Əbülfət Əliyev ezam edildi. Seçim turlarındaca balaca Zakirin səsinə, səs tembrinə, zəngulələrinə, muğamdakı gəzişmə və xırdalıqlarına heyran qalan Əbülfət Əliyev heyrət içində deyir ki, “belə bir istedadı əyalətdə batırmaq günahdır. Zakir Bakıya getsə, təhsil alsa, mütləq parlaq muğam ifaçısı olacaq”. Zakir atasını erkən itirmişdi. Ailənin problemləri çox idi. Bakıda oxumaq, yaşamaq üçün cüzi də olsa imkan olmalıydı... Zakirin böyük qardaşı Rafiq müəllim balaca qardaşına Əbülfət Əliyev kimi sənətkarın verdiyi qiymət və dəstəkdən xəbər tutur. Anası Səfiyyə xanıma deyir ki, “Ana, heç narahat olma. Zakir Bakıda mənim evimdə qalacaq, onu mən oxutduracam, bütün problemlərini də öz boynuma götürürəm, təki təhsil alsın, onu seçən ustadın etimadını doğrultsun, həm də atamın ruhunu şad etsin”. Oğlunun sözü anaya bir təsəlli olur və Zakirin Bakıya gedib müsabiqəyə qatılmasına, təhsil almasına izn verir. Zakir Bakıya gəlir. O, 1983-cü ildə bölgələrdən seçilən istedadlı uşaqların yekun III Respublika Baxış Müsabiqəsində iştirak edir.

“Samovar almışam silənim yoxdur” mahnısını uğurla ifa edir. Maestro Niyazi, Arif Babayev, Şövkət Ələkbərova, Habil Əliyev, Əbülfət Əliyev kimi dəyərli münsiflər heyətinin yekdil qərarı ilə Zakir müsabiqənin qalibi olur. Bülbül adına orta ixtisas müsiqi məktəbinə qəbul edilir və xalq artisti, professor Arif Babayevin muğam sinfində dərs alır, muğamlarımızın sirlərinə yiyələnir,onun qayğılı Bakı həyatı başlayır.

22 yaşlı gəncin “Çahargah”ı

Zakir 1991-ci ildə Azərbaycan televiziyası vasitəsilə efirə gedən “Muğam saatı” verilişində “Çahargah” muğamını dəstgah şəklində oxuyur. 22 yaşlı gənci Şirin Axundov adına muğam üçlüyü müşayiət edir. Zakirin “Çahargah”ı ustad xanəndələr tərəfindən yüksək səviyyədə qarşılanır. Bu konsert, ifa onun gənc muğam ifaçısı kimi kamilliyinin və peşəkarlığının təsdiqləməsində və ozünü geniş tamaşaçı auditoriyasına təqdim etməkdə gözəl fürsət olur. Qəhrəmanlıq coşqusuyla S.Ə.Şirvaninin, Ə.Vahidin qəzəllərini “Cahargah”a qataraq muğamın tələblərinə tam cavab verən tərzdə onu təqdim edir. Zakir Əliyev “Zabul-Segah”, “Şur”, “Mahur-Hindi” kimi çətin muğamları da dəstgah şəklində oxuyaraq ustalığını bir daha nümayiş etdirir. İfasındakı fərqlilik, fərdilik, özəllik istər muğam ifaçılarını, istərsədə muğam üçlüklərini düşündürür. Adil Bağırovun rəhbərlik etdiyi “Xatirə” xalq çalğı alətləri ansamblı, Ağasəlim Abdullayevin rəhbərlik etdiyi “Araz” xalq çalğı alətləri ansamblı, Möhlət Müslümovun rəhbərlik etdiyi Əhməd Bakıxanov adına xalq çalğı alətləri ansamblı Zakiri əməkdaşlığa dəvət edir və bu tanınmış musiqi kollektivlərinin müşayiəti ilə muğam, mahnıları lentə aldırır, bununla da sənət bioqrafiyasında yeni səhifələr açır. Əməkdar artistlər Malik Mansurov, Elşən Mansurov qardaşları ilə birgə üçlükdə ifaları Zakirin xanəndə kimi yaradıcılığında təkana səbəb olur. O, günü-gündən inkişaf edir, püxtələşir və pərəstişkar sevgisi qazanır.

“Kaş ki, atam oxumağımı görəydi...”

- Atam gözəl tar ifaçısı olub. Hərdən muğamlarımızı da oxuyardı, həmişə evimizdə Zülfü Adıgözəlovu dinləyərdik, bizə də Zülfü əminin lent yazılarını dinləməyi tövsiyyə edərdi. Bəlkə ona görədir ki, ifalarımda Zülfü Adıgözəlov yolu daha çox gözə çarpır. 1981-ci ildə atam dünyasını dəyişdi. 1983-cü ildə mən müsabiqədə qalib olanda nə qədər sevinirdimsə, o qədər də kədərlənirdim. Çünki atam artıq həyatda yox idi... O, mənim uğurlarımın şahidi ola bilmədi, mənim efirdən müğənni kimi səsimi eşitmədi. Kaş atam oxumağımı görəydi... (...kövrəlir, gözü yaşla dolur, qəhərlənir) Nüsrət Kəsəmənlinin sözlərinə Namazəli Mehdiyevin bəstələdiyi “Biri vardı, biri yox“ mahnısını atamın ruhuna ithafən oxumuşam, oxuyuram. Hər dəfə bu mahnını oxuyanda tələbəlik illərindəki atasızlıq dərdi, ehtiyaclı, çətin illərim gözlərim önündə canlanır. Mahnı bütövlükdə mənim həyatımı əks etdirir. Axı tələbəlik illərimdə məndə də biri vardı, biri yox. Birini tapanda, o birisi olmurdu.

İnsan özü ata, valideyn olanda valideynlərinin qədrini daha çox bilməyə başlayır. Valideynlərinizi qoruyun, onlarsız həyat boşdur. Evin çırağı da, günəşı də ata-anadır. Niyə bizi belə tez tərk etdin, ay ata? Sənə lay- lay əvəzinə oxuduğum mahnılar, muğamlar ruhunu şad edirmi?! Bilmirəm, axı illərdir susursan... Bil ki, sənsiz təkəm, yalqızam. Özüm ata, valideyn olsam belə... Sənə hər an, hər dəqiqə ehtiyac duyuram, yoxluğunu nədənsə indi daha çox hiss etməyə başlamışam (gözləri yenidən payız buludu kimi dolur. Susur, söhbətimizə sükut mane olur)... Çox kövrəltdiniz məni, lap sarı simimə toxundunuz (yenə sükut, yenə doluxsunmuş gözlər...)

Gəncliyin muğama yaranan sevgisi məni ruhlandırır

Zakir bir zamanlar təhsil aldığı Bülbül adına ortaixtisas musiqi məktəbində dərs deyib. 10 il Sumqayıt şəhər S.Rüstəmov adına 3 saylı musiqi məktəbində gənclərə xanəndəlik sənətinin sirlərini oyrədib. 4 ildir ki, ADİMU-nin muğam kafedrasında müəllim işləyir, xanəndələr yetişdirir.

- Tələbəlik illərimi çox ağır keçirtdiyimdən onları yaxşı başa düşürəm. Qəlblərinə toxunub incidə bilmirəm. Axı özüm də tələbə olmuşam, tələbəçiliyin nə olduğunu yaxşı anlayıram. Bu gün gəncliyin muğama yaranan sevgisi, sonsuz marağı məni ruhlandırır. Heydər Əliyev Fondu- nun prezidenti, muğamlarımızın xilaskarı Mehriban xanım Əliyevanın muğama, muğam ifaçılarına ikinci ruh, həyat, nəfəs verməsi biz muğam ifaçılarını daha məsuliyyətli olmağa həvəsləndirir. Beynəlxalq Muğam Mərkəzi, keçirilən Beynəlxalq və Respublika muğam müsabiqələri, ustad sənətkarlarımızın H.Əliyev Fondu tərəfindən disklərinin buraxılması muğam ifaçılarımıza Azərbaycanın birinci xanımının diqqəti, qayğısı və muğamlarımızı yaşadıb gələcək nəslə, ümumiyyətlə dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında mühüm bir addımıdır. Tara, kamana, saza, sözə qiymət artdı. İndi bütün dövlət tədbirlərində muğamlarımız səslənir. Mehriban xanım Əliyevanın “Qarabağ xanəndələri” adlı albom-diski əvəzsiz elmi əsər, böyük tədqiqat, nadir sənət incisidir. Bu həm də muğamlarımızın tərəqqi və inkişafının, keçdiyi keşməkeşlı yolun təcəssümüdür.

Bəstəkar mahnılarının da öz yeri var

Repertuarımda bəstəkar mahnıları da yer alıb. Ramiz Mirişli, Ruhəngiz Qasımova, Sədaqət Arifqızı, Xanım İsmayılqızı və s. bəstəkarların mahnılarına müraciət edirəm. S.Arifqızının B.Vəziroğlunun sözlərinə bəstələdiyi “Gəl gedək bu dünyadan” mahnısını Almaz Orucova ilə, R.Habiloğlunun “Ay canım” mahnısını isə Mənzurə Musayeva ilə duet oxumuşam. Xanəndə həm muğamlarımızı, təsniflərimizi, xalq mahnılarımızı bilməli, həm də bəstəkar mahnılarımızı ifa etməlidir. Elə etmək lazımdır ki, hər nəslin, hər fəslin zövqünü oxşayıb, onlara mənəvi qida verə biləsən. Onu deyim ki, nə bizim muğamlardan, nə də bəstələrimizdən heç bir yerdə yoxdur, heç bir musiqi bizim musiqi ilə rəqabət apara bilməz! Hal-hazırda “Rast” muğamı üzərində işləyirəm. Yaxın vaxtlarda “Rast” muğamını dəstgah şəklındə dinləyicilərin ixtiyarına verəcəyəm. 56 mahnımdan ibarət MP3 diskimi də musiqi ictimaiyyətinə təqdim etmişəm. Oxuduğum muğam dəstgahlarından ibarət diski isə bu ilin sonunadək pərəstişkarlarıma ərməğan etmək fikrində, arzusundayam. Təki ömür vəfa etsin.

Xarici səfərlər və milli musiqimizin təbliği

İlk xarici səfərim 1984-cü ildə Daşkənt şəhərinə olub. Sonra isə Litvanın paytaxtı Vilnüs şəhərində və Kaunasda qastrol səfərlərində olmuşam. 1985-ci ildə isə Gənclərin və Tələbələrin XII Ümumdünya Festivalının diplomantı olaraq milli musiqimizi təbliğ etmişəm. Elə həmin il Moskvada dahi Üzeyir Hacıbəyovun 100 illiyinə həsr olunmuş tədbirdə iştirak edərək xalq mahnılarımızı oxumuşam. Daha sonra Türkiyə, İran səfərlərimdə muğamlarımızı təbliğ etmişəm, 2009-cu ildə “Türksoy”-un xətti ilə Türkiyənin İstanbul və digər şəhərlərində keçirilən “Türk xalqlarının mahnı müsabiqəsi”-nə dəvət edilərək nüfuzlu tədbirin iştirakçısı olmuşam. Bu ilin yanvar ayında Özbəkistanın “İstiqlal” sarayında solo konsert vermişəm və konserti xarici mətbuat obyektiv şəkildə işıqlandırıb. Almaniyanın Berlin şəhərinə səfərimsə unudulmaz bir xatirə kimi qəlbimə yazılıb.

2003-2009-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti kimi bir sıra dövlət tədbirlərində iştirak etmişəm və demək olar ki, xarici səfərlərlə yanaşı, Azərbaycanın bütün bölgələrində qastrol səfərlərinə çıxaraq milli musiqimizi layiqincə təbliğ etmişəm.

“Anamı itirəndən yaman kövrək olmuşam...”

İki ilə yaxındır ki, anamı da itirmişəm. Atasızlıq dərdimin üstünə anasızlıq ağrısı da yazıldı. Gözüm görə-görə qocaldı anam. Qırışları çoxalanda, saçları ağaranda qəlbim parça-parça olurdu. Onu itirən gündən rahatlığım qeybə çəkilib. Gözlərim hər yerdə anamı axtarır. Həyat məni sıxanda anamı qucaqlayıb onu qoxuyardım. Onun nəfəsi, ətri, qoxusu mənə ruh verirdi. İndi sanki qanadı qırılmış, uçmaq istəsə də uça bilməyən bir quşa çevrilmişəm. Anam üçün darıxıram. “Kimlər gəldi, kimlər getdi” mahnısını bu gün göz yaşlarımsız oxuya bilmirəm. Məni dünyaya bəxş edən doğmalarımın hər ikisini də itirdim. Bunun özü böyük dərd deyilmi ?

.... Söhbətin bu yerində həmsöhbətimiz fikrinə nöqtə qoymadan görüş məkanını tərk etdi...

–Çox suallara cavab ala bilmədim.

Bu qədər ağrı-acının içərisində oxumaq, xalqın sevimlisi olmaq hər ifaçıya nəsib olmur. Həmin nəsibi bəxş edən Yaradan səni hər zaman qoruyacaq, Zakir! Başın üstə hər zaman ağ göyərçinə dönüb bərq vuran atanın, ananın ruhu kimi... Səslər qovuşduğu, durnalar qayıtdığı kimi nəğmə karvanları da qovuşur, öz hicranını vüsalına yetişdirir. Bunu unutma!

Sənətkar həyatı yeni-yeni uğurlarla zirvəyə doğru səfərdədir. Bu səfərin bilinən və bilinməyən ünvanları çoxdur. İnanırıq ki, tezliklə növbəti ünvanların konsert məkanının birində “Oxuyur respublikanın əməkdar artisti Zakir Əliyev” təqdimatını eşıdəcəyik. Elə həmin gün həmin ünvanda görüşənədək. Söz veririk ki, növbəti söhbətimizdə sarı simə toxunmayacağıq. Toxunduğumuz sənət, uğurlar və gələcək planlar olacaq. Ümidvarıq ki, onda söhbətimiz yarımçıq qalmayacaq!

Məmməd Əliyev - tədqiqatçı

Alim Nəbioğlu - jurnalist

Olaylar.- 2012.- 2-4 iyun.- S.11.