Savadsız reklam problemi

Nailə İsmayılova: “Ali təhsil müəssisələrində reklam üzrə kadrların yüksək səviyyədə hazırlanması vacib məsələlərdən biridir”

Müsahibimiz “Yeni Həyat" Humanitar və Sosial Dayaq” İB-nin sədri Nailə İsmayılovadır.

-Nailə xanım, bu gün istər televiziya, istərsə də küçə reklamları ilə bağlı vəziyyət barəsində nə deyə bilərsiniz?

-İlk öncə bu mövzunu gündəmə gətirdiyinizə görə Sizə təşəkkür edirəm. Əslində bu məsələ ilə bağlı deyiləcək çox şey var. Əgər məsələyə müqayisəli şəkildə yanaşsaq, təbii ki, müəyyən mənada beş il bundan əvvəlki tarixə görə irəliləyiş var, peşəkarlıq baxımından söyləyirəm. Amma daha məntiqlə desək, çatışmazlıqlar çoxdur. Hamımızın evində televizor var. Maraqlı verilişləri izləyərkən reklam fasiləsində müxtəlif məhsulların reklamı nümayiş olunur. Bildiyim qədər nümayiş olunan bu reklamlar müxtəlif “Produktion” Şirkətlər tərəfindən çəkilir. Bu reklamların hamısının peşəkar çəkildiyini və səsləndirilməsinin yerində olduğunu demək mümkün deyil. Əlbəttə mən reklamçı deyiləm, təbii ki, tamaşaçı zövqü baxımından söyləyirəm və məncə bütün bunları söyləməyə haqqım var, çünki mən də bir tamaşaçıyam. Reklamlar da tamaşaçıların reklam olunan məhsulların alıcısına çevrilməsi üçün bir fürsətdir, bu məsələdə də daha çox sahibkarlar maraqlıdırlar. Və bu zaman ortaya sahibkar və reklam şirkətlərinin arasındakı münasibətlərin düzgün müəyyən olunması məsələsi çıxır. Digər bir məsələ başqa ölkələrdə istehsal olunmuş reklamların Azərbaycan televiziyasında nümayiş olunması üçün doğma dilimizdə dublyaj məsələsidir. Dublyajın aşağı səviyyədə olması həmin reklamın, eyni zamanda reklam olunan məhsulun reytinqini aşağı salır. Bu da nəticə etibarilə məhsulun alıcılıq qabiliyyətinə ciddi mənfi təsir göstərir. İkincisi, hər birimiz gün ərzində bir dəfə də olsa küçəyə çıxırıq. Demək olar ki, ilk rastlaşdığımız şeylərdən biri də küçələrdə asılmış reklamlardır. İstər-istəməz gözlərimiz reklamlara sataşır və onları oxumaq məcburiyyətində qalırıq. Asılmış reklamların yazılışının azərbaycan dilinin orfoqrafik qaydalarına uyğun gəlməməsi adamı qıcıqlandırır, belə ki, dilimizə olan hörmətsizlik dövlətimizə olan münasibət kimi təzahür olunur. Çünki illərdən bəri arzuladığımız dövlət dilimizin düzgün istifadə olunması və inkişafı bizim üçün əsas prioritetlərindən biridir. Yabançı dillərin reklam sahəsinə də sirayət etməsi arzuolunmazdır. Hər bir xalqın, dövlətin dilinə hörmətimiz var. Lakin bizim dilimiz dövlət dilimizdir. Hələ mən metrodakı reklamları demirəm. Bir sözlə, məncə hər bir sahədə olduğu kimi, reklam sahəsində də xüsusi mədəniyyətin tətbiq olunmasına ehtiyac var. Onu da qeyd edim ki, hazırda Azərbaycanda hər kəsin kiçik və orta sahibkarlıq fəaliyyətilə məşğul olması üçün münbit şərait var. Və bu zaman sahibkarlıqla məşğul olan hər kəs reklam sifarişçisinə çevrilir. Demək, buradan belə nəticəyə gəlmək olar ki, reklam işi sahəsindəki vacib məsələlərdən biri də vətəndaşlar arasında maarifləndirmə işinin qanunvericiliyə uyğun şəkildə aparılmasıdır.

-Bu sahə üzrə araşdırma apararkən məlum olur ki, ortada olan problemlər qanunvericilikdə olan boşluqlardan doğur. Sizcə qanunverici bazada nə kimi dəyişikliklər etmək lazımdır?

-Məncə bu sahədəki boşluqların aradan qaldırılması üçün peşəkar insanların təcrübəsindən yararlanaraq onların verdiyi yeni-yeni təkliflərin qanunvericilikdə nəzərə alınmasına ehtiyac var. Reklam işi üzrə savad verən ali təhsil müəssisələrindəki kadrların yüksək səviyyədə hazırlanması vacib məsələlərdən biridir. Ola bilsin ki, bizim bilmədiyimiz başqa səbəblər də var ki, onlar yenidən araşdırılmalı və yeri gələrsə, qanunvericilikdə də dəyişikliklər edilməlidir. Bütün bunlar o zaman reklam sahəsindəki müsbət inkişafa öz töhvəsini vermiş olacaqdır.

Bəzən mətbuat vasitəsilə edilən iradlı çıxışlar “yeni qurumlar”ın yaradılmasına rəvac verir. Lakin biz yeni qurumların yaradılmasının deyil, bu sahədəki müvafiq mövcud qurumların nəzarət mexanizminin daha da gücləndirilməsinin tərəfdarıyıq. Əlbəttə ki, bu mexanizm qanunvericilik tərəfindən tənzimlənməlidir. Belə olan halda qanunvericilik bazasının konkret maddələri reklam işi sahəsində olan nöqsan və qüsurların, çatışmamazlıqların aradan qaldırılmasında mühüm rol oynayacaqdır ki, reklam işi ilə məşğul olan şirkətlərin də, eyni zamanda reklam sifarişçilərinin də məsuliyyətləri artacaq.

-İctimai təşkilat olaraq reklamlarda olan çatışmamazlıqla bağlı aidiyyatı qurumlara müraciət etmisiniz?

-Səmimi olaraq söyləmək istəyirəm ki, xeyr, etməmişəm. Lakin gündəlik həyatımda qarşılaşdığım reklam lövhələrindəki savadsızlığı, məsuliyyətsizliyi və s. görüncə, özümün özümə verdiyim suallar çox olub.

-Reklamların maarifləndirmə yükünün artırılması üçün daha nə kimi addımlar atılmalıdır?

-Ümumiyyətlə, reklam sahəsində maarifləndirmə işinin təşkil olunmasında dövlət qurumları ilə bərabər Vətəndaş Cəmiyyətinin üzərinə də müəyyən vəzifələr düşür. Belə ki, ictimai nəzarətin gücləndirilməsi, təbii ki, reklam sahəsindəki irəliləyişə təkan vermiş olacaqdır. Bu da ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafında oynayacağı ən mühüm roldur. Onu da qeyd edim ki, hazırda Azərbaycanda hər kəsin kiçik və orta sahibkarlıq fəaliyyətiylə məşğul olması üçün münbit şərait var. Və bu zaman sahibkarlıqla məşğul olan hər kəs reklam sifarişçisinə çevrilir. Demək, buradan belə nəticəyə gəlmək olar ki, reklam işi sahəsindəki vacib məsələlərdən biri də vətəndaşlar arasında maarifləndirmə işinin qanunvericiliyə uyğun şəkildə aparılmasıdır.

-Xarici reklamların geniş yayımı davam edir. Bu reklamların montajı zamanı isə ədəbi dilin normaları kobud şəkildə pozulur. Bax belə reklamların yayımının qarşısını necə almaq olar?

-Mən artıq bununla bağlı müəyyən fikirlərimi yuxarıda qeyd etdim. Əlbəttə ki, mən yaxşı təcrübənin tətbiq olunmasının tərəfdarıyam, necə deyərlər, gör, götür dünyasıdır. Qardaş ölkə olan Türkiyə telekanallarını izlərkən, reklam sahəsindəki işlərin nə qədər mükəmməl həyata keçirildiyinin şahidi oluruq. Məsələ onda deyil ki, birə bir onların etdiklərini təkrarlamalıyıq. Xarici reklamların yayımına gəlincə, bu, normal bir şeydir.Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, onların montajı bəzən gülünc görünür. Bu da o deməkdir ki, hələ də bu işlərdə çatışmamazlıqlar var. İstər xarici reklamlar olsun, istərsə də özümüzün istehsal etdiyimiz reklamlar olsun, dilin qorunması başlıca məsələ olmalıdır. Digər bir tərəfdən ixtisaslı mütəxəssislərə böyük ehtiyac var. İnsaflı olmaq istəyirəm, yaxşı işləri də danmaq olmaz. Belə ki, yol kənarında reklam bilbortlar, gündən günə gözəlləşən şəhərimizin müxtəlif yerlərində quraşdırılmış böyük ölçülü reklam monitorları, hündürmərtəbəli binaların üzərindəki reklam işıqları və s. çox zövqlü, keyfiyyət baxımından təqdirəlayiqdir. Bir şeyi də qeyd etmək istərdim ki, bildiyimiz kimi, may ayında ölkəmizdə “Avrovision” kimi Beynəlxalq Mahnı Müsabiqəsi möhtəşəm şəkildə keçirildi və bütün dünyaya yayımlandı.Mənə elə gəlir ki, Azərbaycana xaricdən gələn turistləri şəhərin gözəlliyi ilə bərabər, qabaqcadan işıqlar vasitəsilə hazırlanmış binaların, hətta belə tariximizi özündə yaşadan “Qız Qalası”nın üzərindəki reklam işləri özünə cəlb etmişdir. Ümumilikdə götürsək, reklam sahəsindəki inkişaf da respublikamızın vətəndaşlarının sosial və iqtisadi rifahının yüksəlməsinə xidmət etməlidir.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə dəstəyi ilə ABUC-nin həyata keçirdiyi “Sosial tədqiqatlar yolu ilə əhalinin reklama münasibətinin öyrənilməsi” layihəsi çərçivəsində çap olunur

Ədil Ədilzadə

Olaylar.- 2012.- 14 iyun.- S.11.