Müstəqillik illərində böyük inkişaf yolu keçmiş Azərbaycan diasporu

Ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən yaradılmış Xarici Ölkələrdə Yaşayan Azərbaycanlılarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dünya azərbaycanlılarının təşkilatlanması istiqamətində gördüyü işlər ayrı-ayrı ölkələrdə yaşayan soydaşlarımızın birliyinin yaranması işinə müsbət təsir göstərdi. Dövlət Komitəsi dünyanın müxtəlif ölkələrində fəaliyyət göstərən Azərbaycan icmaları, birlik və cəmiyyətləri ilə müntəzəm olaraq görüşlər keçirir, onların qüvvəsinin səfərbər edilməsi sahəsində məqsədyönlü fəaliyyət göstərirdi.

Müstəqillik illərində diaspora sahəsi prioritet hesab edildiyindən ümummilli lider Heydər Əliyevin vəfatından sonra da bu istiqamətdə müvafiq addımlar atıldı, məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirildi.

Heydər Əliyev siyasi kursunun layiqli davamçısı cənab prezident İlham Əliyev də Azərbaycan dövlətinə başçılıq etdiyi ilk günlərdən dünyanın müxtəlif ölkələrində fəaliyyət göstərən diaspor təşkilatları ilə yaxından maraqlandı, bu istiqamətdə zəruri addımlar atdı. Bu dövrdə Dünya Azərbaycanlılarının birinci qurultayından keçən zaman ərzində bu sahədə görülən işlər, birinci qurultayın qəbul etdiyi qərarların icra vəziyyətini öyrənmək zərurətə çevrilmişdi. Bunun üçünsə dünya azərbaycanlılarını yenidən bir araya gətirmək, onların toplantısını keçirmək lazım idi. Məhz bu zərurəti dərindən dərk edən prezident İlham Əliyev 2006-cı il, fevralın 8-də Dünya Azərbaycanlılarının ikinci qurultayının keçirilməsi barədə fərman imzaladı. Dövlət başçısının imzaladığı fərman əsasında həmin il martın 16-da Bakıda Dünya Azərbaycanlılarının ikinci qurultayı keçirildi.

Dünya Azərbaycanlılarının ikinci qurultayı Azərbaycan diasporunun tarixində yeni bir mərhələnin başlanğıcı kimi xarakterizə edildi. Ümumiyyətlə, ikinci qurultay dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan azərbaycanlıların həmin ölkələrin ictimai-siyasi həyatında iştirak imkanlarının artırılması, ayrı-ayrı icma və birliklər arasında əlaqələrin möhkəmləndirilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyırdı. Dünya Azərbaycanlılarının ikinci qurultayında prezident İlham Əliyevin proqram xarakterli çıxışı isə diaspor təşkilatlarımız üçün yeni istiqamətlər və müasir yanaşmalara əsaslanmış fəaliyyət müəyyən etdi. Dövlət başçısının Dünya Azərbaycanlılarının ikinci qurultayında soydaşlarımıza ünvanladığı tövsiyyələr isə dünyanın yeni siyasi reallıqlarını nəzərə alaraq diaspora quruculuğu işini müasir tələblər səviyyəsində qurmaq, icma və birliklər arasında əlaqələri daha da genişləndirməyi nəzərdə tuturdu. Həmçinin diaspor təşkilatlarımızın tarixi Vətənə bağlılığını möhkəmləndirmək üçün müvafiq tədbirlər görmək, Azərbaycan dövləti ilə xaricdə yaşayan azərbaycanlılar arasında mənəvi-psixoloji, siyasi-ideoloji bağlılığı daha da gücləndirmək istiqamətində zəruri tədbirlər həyata keçirmək mühüm vəzifə kimi qarşıya qoyulurdu.

Dünya Azərbaycanlılarının ikinci qurultayından keçən dövr ərzində Azərbaycan diasporunun fəaliyyətində yeni ənənələrin əsası qoyuldu. Ayrı-ayrı icma və birliklər arasında əvvəllər mövcud olmuş fikir ayrılıqlarının aradan qaldırılması üçün əsaslı zəmin formalaşmağa başladı. Artıq soydaşlarımızın təşkilatlanması prosesi daha böyük vüsət alırdı. Tədricən yeni icma və birliklərin təsis olunması prosesi həyata keçirilməyə başlandı. Dünya Azərbaycanlılarının ikinci qurultayından keçən dövr ərzində Benilüks Azərbaycanlıları Konqresi, Amerika Azərbaycan Tədqiqatçıları İnstitutu, Türkiyə-Azərbaycan Strateji Araşdırmalar Mərkəzi, Almaniya Azərbaycanlılarının Koordinasiya Mərkəzi və digər yeni yaradılan icma və birliklər buna əyani sübutdur. 2010-cu il, iyunun 4-10-u tarixlərində isə Dünya Azərbaycanlılarının ikinci qurultayının təklif və tövsiyyələrinə uyğun olaraq Dünya Azərbaycanlı Ziyalılar Forumu keçirildi. Forumun işində dünyanın 40-a yaxın ölkəsindən 200-dək nümayəndə iştirak edirdi. Dünya Azərbaycanlı Ziyalılarının Forumu müxtəlif ölkələrdə yaşayan azərbaycanlı mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin Azərbaycan dövlətinə bağlılığını, onları daim dövlətin diqqət mərkəzində olduğunu nümayiş etdirdi. Həmçinin forum azərbaycanlı ziyalıların dövlət başçısı ətrafında sıx birləşdiyinin aydın təzahürü idi. Dünya Azərbaycanlılarının ikinci qurultayından keçən dövr ərzində Azərbaycan və türk icmaları arasında əməkdaşlığın inkişafı, tükdilli xalqların birliyinin və bərabərliyinin möhkəmləndirilməsinə də xidmət edən mühüm tədbirlər həyata keçirildi. 2006-cı il, sentyabr ayının 18-20-də Türkiyə Cümhuriyyətinin Antalya vilayətində Türk Dövlət və Cəmiyyətlərinin X Dostluq, Qardaşlıq və Əməkdaşlıq qurultayı keçirildi. 2007-ci il, martın 9-da isə Bakı şəhərində Dünya Azərbaycan və Türk diaspor təşkilatları rəhbərlərinin I forumu reallaşdı. Bu forum türkdilli xalqların həyatında mühüm əhəmiyyətə malik hadisə kimi qiymətləndirilirdi. Forumda aparılan müzakirələrin nəticəsi olaraq “Azərbaycan və Türk diaspor təşkilatlarının birgə fəaliyyət Strategiyası”, həmçinin “Bakı bəyannaməsi”, eləcə də digər mühüm sənədlər qəbul edildi. 2007-ci il, noyabrın 17-19-u tarixlərində isə Bakı şəhərində Türk Dövlət və Cəmiyyətlərinin XI Dostluq, Qardaşlıq və Əməkdaşlıq qurultayı keçirildi. Qurultayda türkdilli xalqlar arasında elm, texnika, mədəniyyət, təhsil, iqtisadiyyat, ticarət, turizm və maliyyə sahələrində əməkdaşlıq, türk dünyasının mədəni irsinin təbliği, türk gəncliyinin qarşısında duran vəzifələr, müasir qloballaşma proseslərinin xalqımızın həyatına təsiri ilə bağlı məsələlər müzakirə edildi. Qurultay eyni zamanda Azərbaycanın bütün türk dünyasını öz ətrafında birləşdirməyə qadir güclü bir dövlət olduğunu bir daha sübut etdi. 2008-ci il, mart ayının 27-də Almaniyanın paytaxtı Berlin şəhərində Azərbaycan və Türk Diaspor Təşkilatları Koordinasiya Şurasının illik iclası keçirildi. İclasda Azərbaycan və türk diasporları arasında əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi sahəsində qarşıda duran vəzifələr barədə müzakirələr aparıldı. Həmin ilin dekabr ayında isə Bakıda Dünya Azərbaycanlılarının Əlaqələndirmə Şurasının toplantısı keçirildi. Toplantıda Dünya Azərbaycanlılarının ikinci qurultayının qərarına uyğun olaraq xarici ölkələrdə yaşayan azərbaycanlıların birliyinin ideoloji prinsiplərini müəyyənləşdirən, diasporanın qarşısında duran tarixi vəzifələri özündə əks etdirən, həmçinin Azərbaycançılıq ideologiyasının fundamental prinsiplərinə əsaslanan vahid bir konsepsiya “Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Xartiyası” adlı mühüm sənəd hazırlandı. Sənəddə xaricdə yaşayan soydaşlarımızın tarixi Vətən qarşısında borcu, milli-mənəvi keyfiyyətləri, azərbaycanlı anlayışının sosial-fəlsəfi məzmunu, Azərbaycan diasporunun vəzifələri ilə bağlı müddəlar əksini tapdı.

Nəhayət, prezident İlham Əliyevin imzaladığı fərman əsasında 2011-ci il, iyulun 6-da isə Bakıda Dünya Azərbaycanlılarının üçüncü qurultayı keçirildi. Qurultayda bundan əvvəl keçirilən iki qurultayda qəbul edilən qərarların icra vəziyyəti öyrənildi, diaspora sahəsində yeni vəzifələr, qarşıya qoyulan hədəflər müəyyənləşdirildi. Dünya Azərbaycanlılarının üçüncü qurultayında çıxış edən prezident İlham Əliyev diaspor təşkilatlarına müvafiq tapşırıq və tövsiyyələr verdi. Ötən dövrün mühüm hadisələrindən biri də prezident İlham Əliyevin 2008-ci il, noyabrın 19-da imzalamış olduğu sərəncamdır. Dövlət başçısının imzaladığı həmin sərəncama əsasən Xarici Ölkələrdə Yaşayan Azərbaycanlılarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin əsasında Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi yaradıldı. Prezidentin 2009-cu il, 14 may tarixli fərmanı ilə isə Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin əsasnaməsi təsdiq edildi.

Bu gün xaricdə yaşayan soydaşlarımızın təşkilatlanma prosesinin sürətlənməsi, icmaların fəaliyyətini koordinasiya edən yeni-yeni qurumların yaradılması, həmçinin digər xalqların diasporları ilə əlaqələrin gücləndirilməsi diasporamızın qarşısında duran mühüm vəzifələr sırasındadır və bu vəzifənin öhdəsindən Azərbaycan diasporu layiqincə gəlir. Son illərdə lobbi quruculuğu istiqamətində əldə edilmiş uğurlar Azərbaycan diasporunun qarşıya qoyulan məqsədlərə illərində Azərbaycan diasporu böyük inkişaf yolu keçməyə müvəffəq olub. Bu gün müstəqil Azərbaycan Respublikasının diasporu qarşısında yalnız bir həlli vacib vəzifə dayanır ki, o da Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsidir. Fəaliyyət göstərdiyi ölkələrdə Dağlıq Qarabağ probleminin həll olunması işinə bu və ya digər dərəcədə dəstək olan Azərbaycan diasporu tezliklə prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında bu həlli vacib məsələnin də çözümünə nail olacaq.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2012.- 7 mart.- S.15.