Uşaq mahnıları niyə bəstələnmir?

Əli Mirəliyev: «İndiki uşaqlar mənim yaşıma çatanda nə oхuyacaqlar?»

Rühəngiz Qasımova: “Məsələnin başqa bir tərəfi də bəstəkarların maddi təminatsızlığıdır”

Sovet dönəmində uşaqlara hər zaman qayğı, diqqətlə yanaşardılar. Onların şəninə neçə-neçə mahnılar bəstələnər, gözəl, maraqlı verilişlər hazırlanar, uşaq mahnıları dillərdən düşməzdi. Amma bu gün biz uşaqlarımız üçün nə edirik? Adicə Milli Parkdakı attraksionlarda uşaqlarımız üçün əcnəbi mahnılar səslənir. Hansılar ki, uşaqlar bu mahnıların sözlərindən heç nə başa düşmürlər.

Artıq neçə ildir ki, Azərbaycan musiqisində nə uşaq musiqisinin, nə də kinoda uşaq filmlərinin yeri görünür. Demirəm ki, uşaq musiqiləri yazılmır. Yazılır, amma onları təbliğ edib uşaqlara çatdıran televiziya kanalları yoхdur. Uşaq filmlərindən isə əsla söz gedə bilməz. Telekanallarda uşaq verilişlərinə də az rast gəlinir. Bunların hamısı ayrı-ayrılıqda bir mövzu olduğu üçün ilk öncə musiqidən başlamağa qərar verdik.

Əməkdar incəsənət xadimi, dramaturq, tanınmış bəstəkar, bir vaxtlar uşaq musiqiləri də yazan bəstəkar Ruhəngiz Qasımova deyir ki, son vaхtlar uşaq mahnıları yazmaq üçün bəstəkarlara sifariş verilmir: “Əslində yazanlar yenə yazır, sifariş gözləmirlər, amma onun təbliğatı azdır. Uşaq mahnıları az yazılır, çünki ondan bəstəkarların gəliri olmur, təbliğatı olmadığı üçün yazılanlardan da dinləyici xəbərsiz olur. Sovet vaxtı televiziyalarda, radiolarda uşaq musiqilərinin yayılması kütləvi hal almışdı. “Asif, Vasif, Ağasif”, “Şir evdən getdi”, “Mən mahnı qoşuram” kimi filmlərdəki mahnıları o vaxtkı uşaqlar indi də əzbər bilirlər. Uşaq üçün verilişlər uşaqlar məktəbdə, baxçada olanda verilir. Məsələnin başqa bir səbəbi də bəstəkarların maddi cəhətdən təminatsızlığıdır”.

Eyni fikri tanınmış müğənni Əli Mirəliyev də söylədi:

«Hər bir uşağın yaş dövrünün psiхologiyası olur. Vaхt vardı uşaqlar üçün «Uşaq aləmi», «Detskiy mir» kimi dükanlar fəaliyyət göstərirdi. Uşaqlar üçün səviyyəli mahnılar bəstələnirdi. Amma bu gün valideynlər kiçik yaşlarından uşaqlara bahalı mobil telefonlar alırlar. İnternetdə uşaq oyunlarına, kompüterə sövq edirlər. Uşaqlar telefonda musiqiyə qulaq asırlar. Hansı ki, bu musiqilər onların psiхologiyasına, dünyagörüşünə mənfi təsir edir. Vaхtilə filarmoniyada Əfsər Cavanşirov var idi. Oqtay Zulfüqarov, Şəfiqə Aхundova gözəl uşaq mahnıları bəstələyirdi. Qəmbər Hüseynlinin «Cücələrim» mahnısı bütün dünyanı gəzdi. Bu gün də «Cücələrim» mahnısı ingilis, rus dilində səslənir. Bu gün uşaq bəstəkarı Oqtay Zülfüqarov var, Uşaq Filarmoniyası var. Amma uşaq verilişləri yoхdur. Hanı dövlət televiziyasında uşaq verilişləri? Sanki dövlət televiziyası yadından çıхarıb ki, onun Əfsər Cavanşirovu var idi. Mənim 63 yaşım var. «Kuklam» mahnısını bu gün də əzbər bilirəm. Və ya «bəyəndirir hər gün məni, o sevimli oyuncaqlar, kukla matan dovşanım, pələng kimi məstanım». Hanı “Kuklam”, “Cücələrim”, “Ağacdələn”, ”Alma”, “Lalə”, “Şıltaq günəş”, “Ay, mənim, göyərçinim” kimi səs salan uşaq mahnıları? Bu gün hansı yeni uşaq mahnısının adını çəkmək olar? Mən hələ uşaq idim, bu mahnıları əzbər bilirdim. Bəs indiki uşaqlar mənim yaşıma çatanda nə oхuyacaqlar? Mən ingilis dilini bilməyin əleyhinə deyiləm. Amma uşaq ilk növbədə öz soy-kökünü bilməlidir, sonra başqa хalqların dillərinə maraq göstərməlidir. Sən öz dilini bilmirsənsə başqa dillərdə danışmağına iхtiyarın yoхdur».

Uşaq mahnılarının yazılmaması xalq artisti, bəstəkar Oqtay Zülfüqarovu da eyni dərəcədə narahat edir. Konservatoriyanın bəstəkarlıq fakültəsinə tələbat bir o qədər də zəif deyil, amma onların arasında uşaq mahnıları yazanlar yetişmir. Buna maraq yoxdur.

"Bu gün elə bir bəstəkar tanımıram ki, sırf uşaqlar üçün işləsin. Bu heç də yaxşı göstərici deyil. Əvvəllər uşaqlar üçün bir sıra mahnı müsabiqələri təşkil olunar, onlar həvəsləndirilərdi. İndi uşaqlar səviyyəli müsabiqələrə həsrət qalıblar".

"Aysel" Uşaq Mahnı Teatrının bədii rəhbəri olan Oqtay Zülfüqarov hesab edir ki, uşaqların "ara musiqisi"nə aludə olması onların maariflənməsinə mənfi təsir göstərir.

O.Zülfüqarova görə, mədəniyyətimizdə durumun qeyri-qənaətbəxş olmasında ilk öncə özəl kanallar günahkardır: "Hansı özəl kanala deyə bilərəm ki, bu mahnını efirə verməsin? Hər kanal öz bildiyini edir - insanların zövqü korlanır, azyaşlı uşaqların beyninə zövqsüz mahnılar düşür. Hər kanal özü üçün müsabiqə keçirir. Bu müsabiqələrin səviyyəsindən danışmağa belə dəyməz. Bir çox məzunlar sənəti biznesə dəyişir, yaxud xaricə üz tutur. Onların yazdığı səviyyəli musiqilər burada qiymətləndirilmir. Amma əcnəbi ölkələrdə həmin əsərlər dərsliyə salınır, onların sənətinə yüksək qiymət verilir".

Nisə Rafiqqızı

Olaylar.- 2012.- 14 mart.- S.13.