Sözdə çırpınan ürək

İş elə gətirir ki, bu əhvalatı tez-tez xatırlamalı oluram. Deyir, bir gün Akif Səməd el şairləri haqqında verliş hazırlamaq üçün çəkiliş qrupunu götürüb gedir Qazağa. Ancaq nə illah eləyirsə, bir el şairi tapa bilmir. Kor-peşman geri qayıdan şair tovuzlu dostu, BDU-nun professoru Nəsir Əhmədli ilə qarşılaşır.

- Ayə, ay Nəsir müəllim, gəlsənə gedək Tovuza, el şairlərini yığasan onlardan bir verliş hazırlayım. O, boyda Qazaxda bir el şairi tapa bilmədim. Nəsir müəllim dillənir:

- Ay Akif, qadan alım, Qazaxda el şairi nə gəzir, el şairi Tovuzdadı. Qazaxdakıların hamısı xalq şairidir.

***

Son illərdə hörmətli millət vəkilimiz Qənirə xanım Paşayevanın təşəbbüsü ilə həmin el şairlərinin çoxunun - Bozalqanlı aşıq Hüseynin, Xəyyat Mirzənin, Aşıq Nəcəf Əlimərdanlının, Azaflı Mikayılın, Mülkülü Həsənin, Aşıq Xanların, Əli Quliyevin (yesir Əlinin), Səlim Sinədəftərin, Təcnis İsmayılın, Rasim Kərimlinin, Baxçalı Qədirlinin, Qoylarlı Rəsulun, İsa Cavadoğlunun, Əli Əhmədovun (Göyçəlinin) kitabları ən yüksək səviyyədə işıq üzü görərək geniş oxucu kütləsinə təqdim olunub (Cavanca yaşında qos-qoca, ulu bir nəfəslə yazan, olduqca istedadlı şair dostum Ramin Cilovdarlıya da növbə çatar, inşallah).

Bu gün çağdaş Azərbaycan oxucusu Qənirə xanımın maddi və mənəvi dəstəyinin məhsulu olaraq, el ruhunun daşıyıcısı olan həmin şairlərin kitablarını oxuyub onları tanıya bilirlər. Qənirə xanım bu gün də həmin missiyasını davam etdirir. Növbəti belə ünvan - Cavan Alaydır. Cavan Alayı saz-söz yurdu olan qədim-qayım Ağ üz-Oğuz-Touz-Tovuz mahalında tanımayan yoxdur. Tovuzda elə bir saz-söz məclisi olmur ki, orada Cavan Alayın şeiri oxunub, adı ehtiramla xatırlanmasın. İllah da Tovuzun ruhani ağırlıq mərkəzi olan Əmirlidə (Əlimərdanlıda, Qaraxanlıda, Xatınlıda, Qədirlidə, Cilovdarlıda) saz-söz məclislərini Alaysız təsəvvür etmək çox çətindir. Cavan Alayın şeirlərinə Əmirli aşıqlarının repertuarında sevə-sevə dinləmişəm. Əmirlinin gənc aşığı Şəhriyar Kərimovdan üzü ustad Əli Quliyevə kimi hamısı gözəl oxuyur. Sevə-sevə oxuyur, eşq ilə oxuyur Cavan Alaydan. Cavan Alayı ən asan tanıyıb-sevməyin yolu Şəhriyarın məclisindən keçir. İllah da ki, "Bağlıdır" rədifli şeirini oxuyanda dinləyəsiz aşıq Şəhriyarı:

Bu dünyada heç kəs özün öyməsin,

Hər şeyin qüdrəti vara bağlıdır.

Müdəm, baş əysə də bağbana söyüd,

Onun ehtiramı bara bağlıdır.

Dağlar da vüqarın başından alır,

Qoynundakı mərmər daşından alır,

Hər kim ki, gözəlin çaşından alır-

Onun saf ürəyi yara bağlıdır.

Demirəm quldur ol, çalıb-çapan ol,

Əyri ol, oğru ol, əldən qapan ol,

Bircə zalım olma, könül yapan ol,

Zalımların başı gora bağlıdır.

Tovuzlu Alayı eşitsən əgər,

El işindən qalma nə xeyir, nə şər,

El səni qaldırar, həm də endirər,

O, səndəki etibara bağlıdır.

Bu şeirlərlə siz də tanış ola bilərsiniz əziz oxucu.

Budur, "Nurlan" nəşriyyatı tərəfindən yenicə işıq üzü görən "Tovuzlu Alayı tanı..." kitabı mənim də stolumun üstündədir. Yenə də sağ olsun sazımızın-sözümüzün eşqli təbliğatçısı Ramiz Hümmətov. Bu qiymətli kitab payımı da ona borcluyam. Kitab Alay haqqında danışmağa ən çox mənəvi haqqı çatanlardan olan sevimli xalq şairimiz Zəlimxan Yaqubun kitaba yazdığı "Borcumuzdur bu ehtiram" başlıqlı isti bir ön sözlə başlayır. Zəlimxan müəllim yazır ki, "Cavan Alayın insan kimi gözəlliyi onun bütün şeirlərində özünü büruzə verirdi". Təkcə bu cümlə şair Alayı və insan Alayı bir yerdə xarakterizə etmək üçün olduqca dəqiq və tutumlu bir cümlədir. Alay haqqında söz demək haqqı olanlardan biri də şairin həmkəndlisi, ustad aşığımız, əməkdar mədəniyyət işçisi Əli Quliyevdir. "Alay haqqında mənim bildiklərimi heç kəs bilmir və bilməməlidir... Alay haqqında mən danışarkən sözümü kəsməyə heç kəsin haqqı çatmır: onun nə qohum-əqrəbasının, nə də digər dostlarının... Mən bilirəm nə deyirəm. Bircə onu deyirəm ki, Alay şeirdə sərraf olduğu kimi, dostluqda da eləcə idi". Bu sözlər usdad aşığımızın Alay haqqında dediyi sözlərdir.

Tarixən "dedim-dedi" rədifli şeir yazanlar çox olsa da, onların əksəriyyətinin şeiri xalqın yaddaşına hopa bilməyib. Elin-obanın dilində qalmayıb. Ən əsası isə saza qalxa bilməyib. Bu baxımdan, şair Alayı bəxti yarıyanlardan hesab etmək olar.

Dedim: "Bir busə ver, tamahlanmışam",

"Görünür, iştahdan kalansan", - dedi.

Dedim: "Qocalarsan, gözdən düşərsən",

"Mənim nə qeydimə qalansan", - dedi.

Kitabında toplanmış şeirlərindən tanıyıb, sevdim şair Alayı. Kitabda toplanan şeirlərində şair Alayın təmizliyi, təbiiliyi, ürək açıqlığı güzgülənir. Heyrət edirsən ki, İlahi, insan nə qədər eşqli olarmış. Kitabdan oxuduğum şeirlərin tam əksəriyyəti mənə tanış gəldi. Soruşa bilərsiniz ki, haradan? O şeirlər mənə aşıqların dilindən tanış idi. Bax, budur şair Alayın ölməzliyi, bax, budur şair Alayın böyüklüyü.

Martın 17-də mərhum el şairimizin 70 yaşı tamam olur. Zəmanəmizin urvat sahiblərindən sayılan prof. Dr. Nəsir Əhmədlinin rəy verdiyi, ustad Məmməd Dəmirçioğlunun rəssamlığını yapdığı, Ramiz Hümmətovun ürək verdiyi, İftixar Alayoğlunun qeyrəti sayəsində görüşümüzə gələn bu kitab şairin 70 illiyinə ən gözəl töhfədir. Lakin ən böyük oxucu təşəkkürü Qənirə xanıma çatır, ona görə ki, bütün bu işlərin görülməsində onun maddi və mənəvi dəstəyini, gözəl əməyini heç nə ilə əvəz etmək olmaz.

Alay deyər yaxşı insan,

Gözəl əməllər var olsun.

***

Son söz əvəzi

Cavan Alay 54 yaşında dünyadan köçdü. Öldü demək olmaz. O, həmişə öz adının, şeirlərinin və işıqlı əməllərinin aydınlığı içindədir. Qoy, onu sevən hər kəs öz yaddaşına, öz ürəyinə boylansın. Alay oradadır. Alay sevgi kimi, məhəbbət kimi, xoş duyğular kimi həmişə bizimlədir. Necə ki, özü deyirdi:

Tovuzlu Alayam, yırtıb kəfəni,

Sevindirrəm məni candan sevəni.

Ölsəm də, həyatda hər zaman məni

Yaşada biləcək duyğularım var.

Həmid ORMANLI

Olaylar.- 2012.- 20 mart-2 aprel.- S.13.