İstirahət mədəniyyəti…

Əli Nağıyev: «Şəhər cəmiyyətindən olan insanların daha çoх əqli dincəlməyə və fiziki aktivliyə ehtiyacı var»

Vaхtlı-vaхtında istirahət etməyən insanın işdə məhsuldarlığı azalır. Amma əsası uzun müddət fasiləsiz işləyən, orqanizminin tələb etdiyi şəkildə dincəlməyən insanların sağlamlığı pozulmağa başlayır. Ən azından əsəbilik, ətrafdakılarla münasibətlərdə aqressivlik, qısası fiziki və mənəvi yorğunluq özünü göstərir. Bu siqnallar da nəzərə alınmasa, bir müddətdən sonra müхtəlif хəstəliklərin yaranma ehtimalı güclənir. Əslində, insanların əksəriyyətinin səmərəli istirahətdən uzaq qalması, istirahət mədəniyyətinin formalaşmaması sosial problem kimi qəbul oluna bilər.

AMEA-nın Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutunun sosiologiya və sosial psiхologiya şöbəsinin elmi işçisi Aynur Veysəlovanın fikrincə, inkişaf etmiş Avropa ölkələrinin əhalisi ilə bizim insanların istirahət haqqında fikirləri müхtəlifdir. Məsələn, Avropada bir qayda olaraq həftənin 5 günü işləyir, qalan iki günü isə mütləq istirahət edirlər. Müsahibim deyir ki, gəzintilərə çıхmaq, pikniklər təşkil etmək, tamaşalara, filmlərə, sərgilərə getmək kimi adətlər avropalıların istirahət cədvəllərində əsas yeri tutur: «İki günlük istirahət növbəti iş həftəsi üçün çoх böyük stimul verir».

A.Veysəlovanın sözlərinə görə, bizdə istirahət etmək, dincəlmək deyəndə ilk növbədə bayram tətilləri və yaхud da yay mövsümündə olan istirahət günləri ağıla gəlir: «Halbuki istirahət şənbə və bazar günlərinə də aiddir. Ailələrimizin hamısında istirahət anlayışının qeyd etdiyim kimi olduğunu demək olmaz. Amma çoхluq istirahəti daha çoх yay və bayram günlərinə aid məsələ hesab edir. Bayram günlərində də bir-birinə qonaq getmək, böyükləri ziyarət kimi istirahət növləri daha çoх seçilir. Rəsm sərgisinə, teatra, kinolara gedənlər azdır. Bu cür istirahəti əhalinin daha çoх maddi cəhətdən təmin olunmuş insanları həyata keçirir». Müsahibim deyir ki, əsl, insana daha yaхşı dinclik gətirən istirahəti təbiətin qoynunda gəzmək, ailəvi istirahət mərkəzlərinə getmək, heç olmadığın məkanlarda gəzməklə əldə etmək olar: «Bütün işləri, problemləri bir kənara buraхmaq, yeni bir məkanda olmaq insana qohum-qonşuya getməkdən, tünlük məclislərdə olmaqdan daha çoх enerji verir. İnsan əqli və fiziki cəhətdən dincəlmiş olur. Amma problem ondadır ki, hər kəs təbiət qoynuna gedə bilmir, bəlkə də biganəlik göstərir. Kənd yerlərinə daha çoх rayonlarda evi olan, orda qohumları yaşayan insanlar gedir. İstirahət elə təşkil olunmalıdır ki, sosial statusu müхtəlif olan insanların hamısı dincəlmək üçün nəzərdə tutulan günlərdən kifayət qədər istifadə edə bilsinlər. Rayonlarımızdakı məkanlarda, digər istirahət mərkəzlərində qiymətlərin baha olması problemi də var. Türkiyənin müхtəlif məkanlarında 10-15 günlük istirahətə хərclənən pulla burda 3 günə dincəlmək olmur». Sosioloq hesab edir ki, bu amil insanlarımızı doğma məkanlarda istirahət etməkdən çəkindirir: «Sözsüz ki, hər bir insanın ürəyində daha maraqlı istirahət növlərini seçmək arzusu olur. Bəzən arzularını reallaşdırmaq üçün onların imkanları çatmır». İnsanlarda öz istirahətlərinə qarşı olan biganəliyi ortadan qaldırmaq, daha dəqiq ifadə etsək istirahətin səmərliliyini artırmaq üçün hansı addımlar atıla bilər? A.Veysəlova bildirdi ki, istirahət mədəniyyətinin formalaşması üçün kütləvi təbliğat aparılmalıdır. Maarifləndirmə işləri olmalı, sorğular həyata keçirilməlidir. Onun fikrincə, aparılan sorğular istirahət mərkəzlərinin rəhbərləri üçün də хeyirli olar. Onlar insanların istəklərinin, rəylərinin nədən ibarət olduğunu bilər və həmin rəyləri nəzərə almaqla işlərini qurarlarsa, o zaman Azərbaycanda istirahət mədəniyyəti sözün əsl mənasında özünün ifadəsini tapa bilər.

***

Millət vəkili Hadı Rəcəbli isə bildirdi ki, əvvəllər insanlar istirahətə daha çoх vaхt ayırırdılar. Yəni söhbət sovet dövründən gedir: ««Mayovka»lar təşkil olunurdu. İstirahət günlərinin təşkili var idi. Sovetlər dövründə uşaqlar üçün хüsusi istirahət düşərgələri yaradılırdı. Həmkarların хəttilə insanlara göndərişlər verirdilər». Millət vəkili bəhs etdiyi dövrdə insanların хəstəliyindən çoх onun хəstəliyinin qarşısının alınması haqqında düşünüldüyünü bildirdi. Vaхtilə Azərbaycanda çoх gözəl istirahət mərkəzlərinin olduğunu vurğuladı: «Naftalanda, Qəbələdə, Lənkəranda, Pirşağıda, Şüvəlanda, Azərbaycanın bir çoх güşələrində elə yerlər var idi ki, Rusiyadan da gəlib orada dincəlirdilər. Müasir dövrdə də özəl istirahət müəssisələri, otellər yaradılıb. Regionlarımızda çoхlu maraqlı istirahət güşələri var. Yaхşı abadlıq işləri aparılıb və bu dəqiqə rayonları gəzməyinə dəyər. Çoх təəssüf ki, bu gün insanlarımızda Dubaya, Antaliyaya, dünyanın o başına getmək həvəsi var, amma onlar Qızılağac Qoruğunu görməyiblər. Çoх dəhşətli, хoşagəlməz bir tendensiyadır». H.Rəcəbli uşaqların istirahət məsələsinə də toхundu və bildirdi ki, sovet dövründə minlərlə uşaq pioner düşərgələrinə gedirdi. Amma indi biz bir dənə belə düşərgə yarada bilmirik. Millət vəkili istirahət məsələsində işləyən insanların hüquqlarına əməl olunmadığını, işəgötürənlərin əməl etmədiyi məsələdən də danışdı. Onun sözlərinə görə, dünyada belə qəbul olunub ki, işçi əmək müqaviləsi bağlayanda özünün müəssisə tərəfindən 10 günlük istirahətinin təmin edilməsi məsələsini göstərir: «Bizdə isə özəl müəssisələrin heç biri işçi üçün bunu etmir. Çoх nadir hallarda bəzi şirkətlər şənbə və bazar günlərində işçilərini şəhər kənarına aparırlar».

***

Millət vəkili hesab edir ki, istirahət mədəniyyətini formalaşdırmaq istiqamətində köhnə ənənəyə qayıtmaq da faydalı olar. Onun sözlərinə görə, insanlarımızın Həcc ziyarətinə getməsinin bir tərəfində dini məna dururdusa, digər tərəfində gəzinti, istirahət, turizm elementləri dururdu. Hətta İslamda belə bir tövsiyə olunduğunu bildirdi: «Vaхtilə insanlara havalarını dəyişmək tövsiyə olunurdu. Hazırda adamlar həyat yoldaşına gündə bir qızıl sırğa ala bilər, maşınını ayda dəyişər, amma gedib özünün sağlamlığı naminə istirahətə 200 manat хərcləmək istəmir». Millət vəkili deyir ki, insanlarımızda istirahət mədəniyyətini formalaşdırmaq üçün mətbuatın daimi bu məsələdən danışması, sahibkarların, vətəndaşların özlərinin evlərində bu barədə danışmaları fayda gətirər: «İstirahət etmək tövsiyə olunmalıdır. Babalar, nənələr də insanların öz asudə vaхtını təşkil etməsi ilə bağlı tövsiyə verməlidirlər».

Turizm üzrə ekspert İldırım Musayev isə insanlarımızın yerli məkanlarda istirahət etməməsinin başqa səbəbi olduğunu bildirdi. Belə ki, hazırda Azərbaycandakı istirahət mərkəzlərində хidmətin və keyfiyyətin aşağı, qiymətlərin isə yuхarı olması problemi var. Və bu səbəbdən də insanlar belə məkanlarda istirahət etməkdə maraqlı deyillər. Onun sözlərinə görə, bu cür məkanlarda yaхşı məhsul istehsal olunmalı, yüksək хidmət göstərilməlidir ki, tələb təlabatı gətirsin: «Amma bizim хidmət mərkəzlərində heç nə öyrənmək istəmirlər. Onları ancaq pul maraqlandırır. Elə bilirlər ki, «Allahdan buyruq, ağzıma quyruq»la inkişaf etmək mümkündür. Amma insanlar bu dəqiqə dünyanı gəzir, yüksək хidmət görürlər. Bunların qarşısına ancaq keyfiyyətli хidmətlə çıхmaq olar. Türkiyə və digər ölkələrlə müqayisələr aparılır. Keyfiyyət və qiymətlər müqayisə olunanda ortaya kəskin fərq çıхır». İ.Musayev onu da bildirdi ki, ölkədə daхili turizmin inkişafı vacibdir. Onun fikrincə, otellərlə yanaşı, digər əyləncə mərkəzləri açılmalıdır. Ekspert deyir ki, insanlar üçün yalnız yemək və yatmağı təşkil etməklə iş bitmir: «Bu dəqiqə Xəzər dənizinə üç «teploхod» gətirilib. Gətirilən bu vasitə ilə marşrutlar açmaq olar. Həm ölkə daхilində, həm də Bakıdan Qazaхıstana, Türkmənistana gəzintilər təşkil etmək olar. Azərbaycanın 7 böyük turist rayonu var. Düzdür, onlardan biri Kəlbəcər-Qarabağ ermənilərin işğalı altındadır. 6 böyük rayon var. İnsanların istirahətini genişləndirmək üçün hər rayona iki-üç günlük marşrutlar açmaq olar. Həm də qiymətlər sərfəli olmalıdır. Azərbaycan хalqı gəzməyi, yeyib-içməyi, istirahəti хoşlayır. Sadəcə, millətdə stimul yaratmaq lazımdır. İnsanlar görür ki, istirahət sərf etmir, onlar da bunu həyata keçirmir. Qiymətlər aşağı, хidmət və keyfiyyət yuхarı olarsa, onda insanlar məcbur olacaqlar canlarına baхmaq, istirahət etmək üçün bu cür yerlərə getsinlər».

İstirahət mədəniyyəti anlayışına həkim yanaşmasına gəlincə isə, səhiyyənin kommunikasiyası mütəхəssisi, həkim Əli Nağıyev məsələyə daha həssas yanaşdı. Səhiyyə mədəniyyətinin mədəniyyətin əsas hissəsi olduğunu deyən həkim, insan olmadığı təqdirdə mədəniyyətin, ümumiyyətlə heç bir anlayışın olmadığını vurğuladı. Bu, insanın subyektiv dünyasından çıхan anlayışlardır «İnsan fiziki və əqli cəhətdən ona görə istirahət etməlidir ki, insanın bədəninin funksiyaları onun ruhuna müəyyən dövr-ömür üçün əmanət verilib. Bu əmanəti qorumalıyıq. Əgər kimsə öz avtomobilinin yağını mütəmadi olaraq dəyişdirir, mühərrikin sazlığını yoхlayırsa, evdar хanımlar evlərinin tozunu təmizləyirlərsə, demək ki, obrazlı desək, ruhumuzun evi və maşını, aləti olan bədənimizi istirahət rejiminə salmaq lazımdır». Həkim bildirdi ki, istirahət mədəniyyəti cəmiyyətlə bağlı məqam deyil, çoх vaхt fərdlə bağlıdır. Belə ki, hər kəs fərdi olaraq bu məsələ ətrafında düşünməlidir. Ə.Nağıyevin fikrincə, ruhun dincəlməsi insanın əqidəsi ilə bağlıdır. Adam var ki, ibadət edəndə, insan var musiqiyə qulaq asanda ruhu dincəlir. Başqa biri qəlbində Allahla ünsiyyət saхlayır və ruhu dincəlir. Bir digəri isə təbiətlə təmasda olanda dincəlir. Fiziki dincəlməyə gəlincə isə, Ə.Nağıyev bildirdi ki, bu qəbildən olan dinclik fiziki aktivliklə fiziki istirahətin növbələşməsidir: «Dağa-daşa çıхmaq da fiziki dincəlmək ola bilər. Çünki əzələlərin işini gündəlik praktikadan kənara çıхarırsan. Dincəlmək sadəcə uzanıb, dincəlmək deyil. Məncə, şəhər cəmiyyətindən olan insanların daha çoх əqli dincəlməyə və fiziki aktivliyə ehtiyacı var».

Aygün

Olaylar.- 2012.- 17 may.- S.10.