“Seriallarımıza peşəkarlar cəlb olunmalıdır”

Qorxmaz Əlilicanzadə: “Rejissorlar aktyora nökər kimi baxırlar”

Artıq Azərbaycan telekanallarında əcnəbi serialların yayımı dayandırıldı. Maraqlıdır, efirini Türkiyə diziləri, hind serialları ilə dolduran telekanallar bundan sonra başlarına nə çarə qılacaqlar? Telekanallar bir yana, bəs həvəslə bu seriallara baxan Azərbaycan tamaşaçısı nə edəcək?

Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, AMEA-nın Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun teatr və kino şöbəsinin müdiri Qorxmaz Əlilicanzadə ilə müsahibəm məhz xarici serialların yayımına qoyulan qadağa ilə bağlı oldu.

- Xarici seriallar bizə əvvəllər lazım idi. Biz o dövrlərdə lazımi qədər möhtəşəm seriallar gördük. Əgər sizlər serialları indi-indi görürsünüzsə biz 70-80-ci illərdən seriallar görmüşük. Artıq biz yaradıcı nöqteyi-nəzərdən bilirik serial necə olur. Zaman dəyişdikcə türk serialları insanları öz ağuşuna almağa başladı. Artıq öz yerli seriallarımızı yaratmaq məqamı gəlib çatıb. Düzdür, seriallar çəkilir. Amma müəllif sahəsində böyük kasadçılıq var. Müəllif demək olar ki, Azərbaycanda az saydadır. Bu gün çəkilən serialların ssenariləri insanlara maraqlı gəlmir. Aktyor oyunu düzgün qurulmur. Vaxtilə biz türk kinosunu, türk seriallarını bəyənmirdik. Çünki öz milli filmlərimiz elə yüksək səviyyədə idi ki, türk filmlərinə baxanda sadəcə gülməyimiz gəlirdi. Amma indi biz türklərdən geri qalırıq. Biz serial sahəsində hələ də axsayırıq. Xarici serialların yığışdırılması bir növ ona görə yaxşıdır ki, öz milli seriallarımızın çəkilməsinə meydan açılır. Xarici serialların ekranlardan yığışdırılmasından çox razıyam. Çünki internet var, kabel televiziyaları, peyklər var. Tamaşaçılar xarici seriallara nə qədər istəyirlər baxsınlar.

-Qorxmaz müəllim, öz seriallarımızdan maraqla izlədikləriniz var?

-Böyük səbirsizliklə gözlədiyim və maraqla izlədiyim Azərbaycan serialı yoxdur. Gərək serial o qədər aləmə səs salan olsun ki, tamaşaçını ekran qarşısına çəkə bilsin. Bu gün serialların çəkilməsi düşüb gənclərin əlinə. Onlar da bizləri bəyənmirlər. Guya onlar gedib xarici ölkələrdə kurs keçiblər. Bir söz deyəndə də bizi bəyənmirlər. Deyirlər ki, biz sizdən çox bilirik. İş ondadır ki, gənclər təcrübəsi olanları bəyənmirlər. Söz də deyirsən, səni çıxarır serialdan, deyir ki, bizi bəyənmirsən. Pul baxımından da aktyoru razı sala bilmirlər. Deyirlər gücümüz buna çatır, istəmirsən çəkilmə. Aktyorlar bir növ rejissorun quluna çevrilir. Amma Türkiyədə aktyorlar ssenarini bəyənmirlərsə çəkilişə gəlmirlər. Orada aktyorun sözü keçərlidir. Amma Azərbaycanda rejissorlar aktyora nökər kimi baxırlar. Hətta bizə minnət də qoyurlar. Bir dəfə bir nəfər qayıdıb deyir ki, siz aktyorlar qalmışdınız küçədə, biz sizi yığdıq, efirə çıxardıq. Yaddan çıxmışdınız, biz sizi yada saldıq. Hərdən aktyor deyəndə ki, seriala aktyora görə baxırlar. Rejissor qayıdıb deyir ki, əvəzolunmaz insan yoxdur. Bu cür sözlər təbii ki, aktyorun qəlbini qırır. Aktyor istəsə filmi yerə vurar, istəsə filmi göylərə qaldırar. Serialların aktyordan asılı olduğu prinsipini rejissorlar hələ anlamırlar. Amma onlar bilsələr ki, aktyor qüvvəsi nə deməkdir, belə deməzlər. Çox vaxt serialları çəkəndə özfəaliyyət aktyorlarını peşəkarlarla yanaşı salırlar. Bu qəti yolverilməzdir. Türkiyədə məşhur özfəaliyyət aktyoru var - Kıvanç Tatlıtuğ. Onun üzərində peşəkar rejissorlar işlədilər, onu aktyor kimi necə gözəl yetişdirdilər. Amma bu gün Azərbaycanda peşəkarlarla qeyri-peşəkarlar bir-birinə qarışıb. Və qeyri - peşəkarlar peşəkarları tapdalamağa çalışırlar.

-Sovet illərinə nisbətən bu gün Azərbaycan kinosu nəyi itirdi və nəyi qazandı?

-O vaxt kino sahəsində bir müddət böyük fasilə yarandı. Bu həm maddi durğunluqla bağlı oldu, həm də rejissorlar dünyalarını dəyişdilər. Cavanlar da yavaş-yavaş formadan düşdülər, beyinləri yoruldu. Yumor yazanlar da həmçinin. Onlar pul xətrinə xırda işlərdən yapışmağa məcbur oldular. Qəzet səhifələrində xırda yumorlar yazmağa başladılar. Bütün güclərini xırdaladılar. Kino çəkmək bacarığı olanlar gedib klip çəkməyə başladılar. Həsən Seyidbəyli, Tofiq Tağızadə, Hüseyn Seyidzadə, Kamil Rüstəmbəyov məktəbi yavaş-yavaş itməyə başladı. Onlar filmləri ilə dünyada tanınırdılar. Bu gün peşəkarlardan çox az qisim qalıb. Onlar da yerlərini gənclərə veriblər. Amma bu belə olmamalıdır. Qanunla gərək yanına məsləhətçi qoysunlar ki, cavanları öyrətsin. Məsələn, kinonun rejissoru Qorxmazdırsa Eldar Quliyev gərək məsləhətçi olsun. Amma ömründə bir dəfə də olsun film çəkməyənə bu gün kino həvalə edirlər. Məktəb sözünü bugünkü gənclər başa düşmək istəmirlər. İstər kino sahəsində, istər televiziya, istərsə də danışıq sahəsində məktəb olmalıdır. Danışanda gənclər deyir ki, eeey, nə məktəb? Sizin vaxtınız bitib. Televiziyaların sayı artdıqca universitetin I kursundan gəncləri gətirib rejissor etməyə başladılar. Bunlar hələ III kursa çatmayıblar. Nə biləcəklər kino nədir? Onlar bilmirlər televiziya rejissorları nə vəzifə daşıyır. Azərbaycanda milli kino mənim aləmimdə öz səviyyəsini saxlayıb. Nə yaxşı ki, bu gün Kənan Məmmədov kimi professional operatorumuz var. Rafiq Quliyev, Fikrət Əliyev, Eldar Quliyev kimi kimi peşəkarlarımız var. Bu şəxslər dağ başında günəşdirlər. Onlardan öyrənmək lazımdır. Gənclər nə dərəcədə öyrənirlər, bilmirəm. Sonda onu da deyim ki, milli seriallarımıza istər dramaturq olsun, istər aktyor, istərsə də rejissor peşəkarlar cəlb olunmalıdır.

Nisə Rafiqqızı

Olaylar.- 2012.- 11 may.- S.11.