“Azərbaycan diasporu böyük potensiala malikdir”

Müsahibimiz Demokratik Azərbaycan Dünyası Partiyasının sədri Məmməd Əlizadədir

-Məmməd müəllim, Azərbaycan diasporasının inkişaf tarixini necə səciyyələndirərdiniz?

-Dünya təcrübəsi göstərir ki, dövlətçiliyin inkişafında diaspor amili mühüm yerlərdən birini tutur. Hər bir dövlət beynəlxalq aləmdə müsbət imicinin formalaşdırılması istiqamətində diaspora təşkilatlarına daha çox önəm verir. Çünki, beynəlxalq münasibətlər sistemində diaspora özündə siyasət, mədəniyyət, cəmiyyətlər, birliklər və s. birləşdirir. Bu isə institutlaşmış funksional tərkib kimi qəbul edir. Azərbaycan müstəqillik əldə edəndən sonra diaspora siyasətinin həyata keçirilməsi istiqamətində addımlar atılmağa başladı. Mən deyərdim ki, bu siyasətin həyata keçirilməsi birbaşa ümummilli lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Heydər Əliyev hələ Naxçıvan Muxtar Respublikasına rəhbərlik etdiyi dövrdə - 1991-ci ilin 16 dekabrında dünya azərbaycanlılarının birliyini yaratmağın əhəmiyyətini nəzərə alaraq, dekabrın 31-ni Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü elan etmişdi. Həmin qərar bütün dünyada yaşayan soydaşlarımızın birliyi üçün mühüm əhəmiyyətə malik olmuş, birlik ideyasının reallaşması istiqamətində stimula çevrilmişdi. Məhz ümummilli liderin Azərbaycan rəhbərliyinə 1993-cü ildə ikinci dəfə qayıtmasından sonra, ölkəmizin diasporla bağlı vahid dövlət strategiyası müəyyənləşdi; diaspor quruculuğu Azərbaycan Respublikasının dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birinə çevrildi. Ölkəmiz müstəqillik əldə etdikdən sonra, Azərbaycan xarici siyasətinin qarşısında iki mühüm vəzifə dayanmışdı: birincisi, Azərbaycana suveren dövlət kimi təminatlar almaq, ikincisi, Qərblə strateji əməkdaşlıq imkanlarından faydalanaraq, ölkə iqtisadiyyatının gələcək inkişafını təmin etmək idi. 2001-ci ilin may ayının 23-də ümummilli lider Heydər Əliyev Dünya Azərbaycanlılarının I Qurultayının keçirilməsi haqqında Sərəncam imzaladı. 2002-ci ildə isə "Xaricdə Yaşayan Azərbaycanlılarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin yaradılması haqqında" Fərmanı ilə bu istiqamətdə fəaliyyət göstərən rəsmi dövlət qrumu yaradıldı, eyni zamanda ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən "Xaricdə yaşayan azərbaycanlılarla bağlı dövlət siyasəti haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun təsdiq olunması dövlətin diaspor siyasətinin reallaşması istiqamətində atılan mühüm addımlarından idi. Qanun təsdiq edilməklə dövlət-diaspor münasibətlərində yeni mərhələnin bünövrəsi qoyuldu. Bu gün bu siyasət uğurla davam etdirilir. Prezident İlham Əliyevin müvafiq sərəncamı ilə Dünya Azərbaycanlılarının III Qurultayının keçirilməsi də bir başa buna işarədir ki, Azərbaycan hökuməti diasporanın inkişafında maraqlıdır.

-Bu günlərdə Fransa Parlamenti qondarma erməni soyqırımının inkarına görə cəzanın tətbiq edilməsi barədə Aşağı Palatanın qəbul etmiş olduğu qanunu təsdiqlədi. Türkiyə və Azərbaycan bunun qarşısını almaqda aciz qaldı. Bu prosses zamanı Azərbaycan diasporunun gördüyü və görməyə çalışdığı işi yetərli hesab etmək olarmı?

-Mən bu suala cavab verməmişdən öncə məlum qanun haqqında bir neçə söz demək istəyirəm. Əvvəla bu qanunun ortaya çıxmasını təkcə prezident Nikole Sarkozinin türklərə və İslam dünyasına olan şəxsi nifrəti, seçki öncəsi manevri, Fransız cəmiyyətindəki islamafobiya və erməni diasporun səyləri prizmasından gözdən keçirmək qətiyyən doğru deyil. Baxmayaraq ki, bu sadaladıqlarımın da rolu az olmayıb. Amma bu faktorlar öncələr də mövcud idi, fəqət heç bir zaman bənzər qanunun Senatda qəbul etməsi üçün yetərli olmamışdır. Bu dəfə isə sözügedən faktorlara bir yenisi və onlardan daha güclüsü əlavə olunmuşdur – Yəhudi faktoru! Yəqin ki, nəyə işarə etdiyimi anladınız. Söhbət Yaxın və Orta Şərqdə baş verən və əslində qlobal xarakter daşıyan Böyük Geosiyasi İnqilab fonunda Türkiyə-İsrail münasibətlərinin xarakterinin dəyişməsindən və dünya yəhudilərinin Türkiyəni cəzalandırmaq üçün dünya miqyasında atdıqları addımlardan gedir. Məsələnin əsl səbəbi budur.

Azərbaycan diasporunun sərgilədiyi tutuma gəlincə, məncə bu tutum ümumilikdə Azərbaycan hökumətinin sərgilədiyi son dərəcə passiv, hətta təəssüflə qeyd edərdim ki, immitasiya xarakterli mövqeyə tam adekvat olmuşdur. Hərçənd ki, dövlətimiz öz bütün imkanlarını ortaya qoysa idi, qanunun işıq üzü görməsinin qarşısını almaq olardı. Lakin bu yetərincə edilmədi.

-Sizcə Azərbaycan diasporunu güclü saymaq olarmı?

-Mən deyərdim ki, Azərbaycan diasporu olduqca böyük potensialına rəğmən çox zəif və sönük təsir bağışlayır. Bu da onun ölkənin milli maraqlarından daha çox iqtidarın ölkə daxilindəki və xaricindəki müxaliflərə qarşı ideoloji, siyasi bir alət kimi istifadə edilməyə çalışılmasından qaynaqlanır. Məhz bu siyasət nəticəsində diasporumuz bir neçə yerə parçalanıb və bu gün diaspor adından çıxış edənlər iqtidara xidmət edənlərdir və etiraf edək ki, heç də diasporun ən intellektual və mədəni hissəsi deyil. Bir sözlə, Azərbaycanın xaricdəki diasporu son 20 il ərzində daxili siyasətin alətinə çevrildiyindən ondan nə isə böyük nəticə və qələbə gözləmək özünü aldatmaqdan başqa bir şey deyil. Əvvəla onu deyim ki, Azərbaycan ərazisində gedən proseslər eyni ilə xaricdə yaşayan soydaşlarımızın da həyatında özünü göstərməkdədir. Yəni müxalifəti və iqtidarı dəstəkləyənlər şəklində bölünmələri. Əgər əlavə etsək ki, burada regionçuluq, üstəgəl şəxsi maraqlar da özünü göstərməkdədi o zaman hər şey aydın olur.

Ədil Ədilzadə

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2012.- 28-30 yanvar.- S.15.