“ATƏT-in ciddi şəkildə özünü yeniləməsi lazımdır”

Koray Tarqay: “Bu ehtiyac bir neçə

ildir ki, qabarıq şəkildə ortaya çıxıb”

"ATƏT tərəflərə daha yaxşı bir xidmət edən təşkilat halına gələ bilər”

(Əvvəli ötən sayımızda)

Bu günlərdə ATƏT-in Azərbaycandakı ofisinin rəhbəri Koray Tarqayın ölkəmizdəki fəaliyyət müddəti başa çatır. İki ildən artıq bir müddətdə Azərbaycanda diplomat fəaliyyəti həyata keçirən Koray Tarqayla görüşüb ölkəmizlə bağlı təssüratları, Azərbaycandakı xatirələri barədə söhbətləşmək qərarına gəldik. Səlahiyyət müddətinin bitməsi ərəfəsində zamanının həddən artıq məhdud olmasına baxmayaraq “OLAYLAR”-a müsahibə verməyə də imkan tapan səfir Koray Tarqay ölkəmizdə çalışmasının onun üçün yeni bir təcrübə olduğunu deyib. Azərbaycandan xoş xatirələrlə ayrılacağını deyən diplomat ATƏT-lə Azərbaycan arasında olan əməkdaşlıq, bu əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi istiqamətində atılan addımlar, eləcə də təşkilatın ölkəmizdə həyata keçirdiyi layihələr barədə danışıb. O, ATƏT-in öz fəaliyyətində dəyişikliklər, ciddi dönüş etmək məcburiyyətində olduğunu da söyləyib. Bildirib ki, əks halda təşkilat öz nüfuzunu itirəcək.

-Cənab səfir, bir qayda olaraq ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosu Azərbaycana qarşı qərəzli mövqedən çıxış edir. Sizcə bu qərəz nədən irəli gəlir?

-ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosunun əlində müəyyən tablolar, hazırlanmış materiallar var. Hər hansı bir ölkəni dəyərləndirərkən həmin materiala uyğun olaraq dəyərləndirir. DTİHB-in materialları da ideal formada hazırlanıb. DTİHB-nin dəyərləndirmə kriteriyalarına görə təşkilatın üzvü olan ölkələr arasında dəyərləndirmə aparılarsa həmin kriteriyalara yüz faiz əməl edən az sayda ölkə ortaya çıxar. Bu baxımdan nəticədə “hansısa kriteriyalar uyğun olmadı” deyilən məqamlar ortaya çıxınca “nə üçün bizi bu qədər tənqid etdi?” kimi düşüncələr ola bilər. Məqsəd ölkələri tənqid etmək yox, daha yaxşı təşviq etməkdir. DTİHB də bunu edir. Təbii ki, hüquqi yöndən dəyərləndirmə aparılarkən bu dəyərləndirmələr bir qədər ağır olur. Azərbaycanın haradan haraya gəldiyinə, tarixində ilk dəfə sərbəst seçkilərin nə vaxt keçirildiyinə, hər seçkidən sonra haradan haraya irəlilədiyinə baxmaq lazımdır. Azərbaycanın Seçki Məcəlləsi pis deyil, yaxşıdır. Mərkəzi Seçki Komissiyası lazımi hazırlıqları edir, şəffaflıq var, insanlara seçkilərə qatılmaq imkanı verilir və s. Bunlarda heç bir əngəl yoxdur. Bəlkə də bəzi kriteriyaların yerinə yetirilməsində məsafə var ki, onlar da zamanla həll edilər. Digər tərəfdən bölgənin, mənsub olduğu mədəniyyətin bəzi xüsusiyyətləri var. Yaxud yaxşı niyyətlə yol verilmiş bəzi səhvlər var ki, onlar da pis niyyətlə edilməyib. Ola bilər ki, həmin səhfə bilmədən, yaxşı maarifləndirmə işləri aparılmadan yol verilib. Hesab edirəm ki, zaman keçdikcə bunlar da öz həllini tapacaq. Bunlar təkcə Azərbaycan deyil, hər bir ölkə üçün keçərlidir.

-Sizcə, ATƏT-lə Azərbaycan arasında daha hansı sahələrdə əməkdaşlığı inkişaf etdirmək lazımdır?

-Azərbaycanla ATƏT arasında əməkdaşlıq yaxşı səviyyədədir. Bəzi layihələr yekunlaşmaqdadır. Bəzi layihələr isə davam edir. Bunlar sosial və siyasi mövzularla bağlıdır. İctimai dəstəkli polis layihəmiz var ki, xalq tərəfindən xoş niyyətlə qəbul edildi və Azərbaycanda yaxşı həyata keçirilir. Hazırda da layihə davam edir. Bu layihə bir neçə il əvvəl Türkiyədə də həyata keçirildi. Ümumiyyətlə, bu davam edən bir prosesdir və bütün ölkəyə, xalqa yaymaq lazımdır. Əgər Daxili İşlər Nazirliyi uyğun bilərsə həmin layihəni davam etdirə bilərik. Yaxud insan alveri ilə bağlı məsələ. Bu heç bir ölkənin təkbaşına həll edə biləcəyi bir məsələ deyil. İnsan alveri ilə mübarizə aparmaq lazımdır. Bu xaricdən gələn bir problemdir. Həmin layihə ilə bağlı da Azərbaycan hökuməti ilə əməkdaşlığımızı davam etdirmək istəyirik. Eləcə də kiçik və orta sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi layihəsi. Bu Azərbaycan hökumətinin də həyata keçirdiyi bir proqramdır. Cənab prezidentin də bununla bağlı sərəncamları var. Hesab edirəm ki, qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi lazımdır. Bu sahədə görüləcək çox işlər var. Yalnız maddi imkanla bunu həyata keçirmək olmaz. Onu da qeyd edim ki, Azərbaycan hökuməti hər il bu iş üçün 200 milyon manat ayırır. Bununla yanaşı qadınların da orta sahibkarlığa cəlb edilməsi lazımdır ki, iqtisadiyyata katkıları olsun. Bu da davam edən bir layihədir. Dünyada kiçik və orta sahibkarlıq sahəsində ən inkişaf etmiş ölkələr Amerika, Yaponiya və Almaniyadır. Bu baxımdan Azərbaycanın örnək ala biləcəyi ölkə Almaniya olmalıdır. Çünki Türkiyə bu kimi örnəklərdən çox yararlandı. Eyni zamanda xalqın hüququn üstünlüyü, aliliyi və hüququn ona yardımçı olacağına inamını artırmaq lazımdır. Bu məqsədlə bizim ayrı-ayrı rayonlarda 4 mərkəzimiz var və xalqa pulsuz xidmət edirik. Bu istiqamətdə Ədliyyə Nazirliyi və şəhər icra hakimiyyətləri ilə əməkdaşlıq edirik. Bunlar da davam edən layihələrdir. Həmçinin kiçik və orta sahibkarlığa dəstək məqsədilə də iki mərkəzimiz var ki, ümumilikdə 6 mərkəzdə pulsuz olaraq yardım göstəririk. Hər bir mərkəzdə 3 hüquqşünas, 80 nəfərdən 200 nəfərə qədər könüllü çalışır. Məhkəmə sistemini daha da inkişaf etdirmək üçün məhkəmələri izləmək hüquqmuz var ki, bunu da Ədliyyə Nazirliyi ilə birlikdə, onlarla birgə əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçiririk. Mövcud çatışmamazlıqları birlikdə dəyərləndirir və prosesin hansı formada inkişaf etdirilməsi üçün fəaliyyət göstəririk. Eyni ilə müvəqqəti saxlama məntəqələri, həbsxanalarda incələmələr aparırıq. Onu da deyim ki, bu gün Azərbaycanda müvəqqəti saxlama məntəqələri yüksək səviyyədədir. Saxlama məntəqələrindəki şərait Avropa standartlarına uyğundur. Həmçinin həbsxanalar barədə də bunu söyləmək olar. Ədliyyə Nazirliyi bu sahədə əlindən gələn işləri görür. Biz də öz növbəmizdə qeyd edilən məsələdə yardımçı oluruq. Başqa bir məsələ kimi medianın inkişafına diqqət yetirək. Bu bir gerçəklikdir ki, Qafqaz regionunda media çox da inkişaf etməyib. Media özünü maliyyələşdirə, kommersiya qurumu kimi fəaliyyət göstərə bilmir. Ona görə də qısa zamanda medianın öz məsuliyyətinə sahib çıxması lazımdır. Həmçinin araşdırmaçı jurnalistlərin inkişaf etdirilməsi zəruridir. Bununla yanaşı xalqı istiqamətləndirməsi və hökumətə köməklik göstərməsi atılması olan addımlardandır. Hər bir ölkədə olduğu kimi burada da bir sıra problemlər var ki, onlar da həll ediləcək. Təbii ki, media da bu sahədə hökumətə dəstək olmalıdır. Ancaq məsuliyyətsiz deyil, məsuliyyətli media olmalıdır.

-2014-cü il üçün ATƏT-in Azərbaycanda hansısa yeni layihələr həyata keçirməsi nəzərdə tutulurmu?

-Yuxarıda qeyd etdiyim bütün layihələri 2014-cü ildə davam etdirmək istəyirik. Çünki 2014-cü il, yanvarın 1-dən etibarən ATƏT-in Bakı ofisinin statusu dəyişir və layihə koordinasiyası halına keçir. Ancaq layihələr davam edəcək. Həmin layihələri müvafiq nazirliklər, Prezident Administrasiyası ilə məsləhətləşərək hazırlayırdıq. Bundan sonra da eyni prosesi hökumətlə davam etdirəcəyik. Eyni zamanda vətəndaş cəmiyyətləri ilə də birlikdə bu çalışmaları həyata keçirəcəyik. Çünki vətəndaş cəmiyyətləri ölkənin, modern həyatın bir parçasıdır.

-Bu günlərdə Ukraynada ATƏT-in Nazirlər Şurasının toplantısı keçirildi. Həmin toplantının nəticələrini necə dəyərləndirərdiniz?

-Ukraynada keçirilən toplantı ATƏT-in hər il keçirdiyi toplantılardan biridir və adətən ilin sonunda ATƏT-ə sədrlik edən ölkədə baş tutur. Həmin toplantıda ilin icmalı ortaya qoyulur. Bu da həmin toplantılardan biri idi. 57 ölkənin xarici işlər nazirləri və ya nazirliklərin yüksək səviyyəli rəsmilərinin iştirak etdiyi siyasi bir platformadır. Bu baxımdan belə toplantıların keçirilməsi yararlıdır. Yalnız ortada bir gerçək var ki, ATƏT-in ciddi şəkildə özünü yeniləməsi lazımdır. Bu ehtiyac bir neçə ildir ki, qabarıq şəkildə ortaya çıxıb. Keçən il ATƏT-ə sədrlik edən İrlandiyanın təşəbbüsü ilə belə bir layihə qəbul edildi. 2015-ci ildə Helsinki Aktının imzalanmasının 40 ili tamam olacaq. Həmin zamana qədər ATƏT-in istər təşkilat, istərsə də gələcək hədəflər və perspektivlər olaraq yenilənməsinin vacib olduğu bir gerçəkdir. İrəlidə 2 ilə yaxın bir zaman var. Hesab edirəm ki, ATƏT tərəflərə daha yaxşı bir xidmət edən təşkilat halına gələ bilər. 1990-cı illərdən keçən zaman ərzində dünyada çox böyük dəyişikliklər baş verib. Bütün beynəlxalq təşkilatlar özlərini yeniləmək məcburiyyətində qaldılar. ATƏT-də bu müddətin içərisinə girib. İrlandiya və Litva təşkilata sədrlik dönəmində müəyyən yararlı çalışmalar etdi. Eyni ilə bu il Ukrayna eyni addımı atdı. Ümid edilir ki, 2015-ci ilin sonlarında baş tutacaq Nazirlər Şurasının toplantısında ATƏT yenidən şəkilləndiriləcək. Çünki təşkilatın bu şəkildə yeni inkişaf edən ehtiyaclara tam cavab verə bilmədiyi bir gerçəkdir.

Süleyman İsmayılbəyli

Olaylar.- 2013.- 27 dekabr.- S.4.