Yaşamın füsünkarlığını qoruyan göydə Tanrı, yerdə Qadındır!

Bayramınız mübarək, xanımlar!

İldə bir gün-8 mart tarixi dünyanın bir çox ölkələrində olduğu kimi Azərbaycanda da bayram kimi qeyd olunur. Amma hələ bu tarixə günlər qala insanlar sanki ticarət atmosferinə düşür. Kişili, qadınlı əksəriyyət hədiyyə almaq təlaşına düşür. Bəlkə də bu bayramda daha çox sevinən də elə ticarətçilər olur. 8 Mart haqqında müxtəlif fikirlər var. Amma əsas odur ki, adından asılı olmayaraq qeyd olunan tarixlər mənəvi dəyər daşısın. Bayramlar da buna görə əhəmiyyətlidir. Bəs görəsən qeyd etdiyimiz bu tarix haqqında cəmiyyətdə müxtəlif mövqeyə sahib əks cinsin nümayəndələri nə düşünür? Özlərindən soruşduq...

“Xalq Cəbhəsi” qəzetinin redaktoru Elçin Mirzəbəylinin fikrincə, 8 Mart Beynəlxalq Qadınlar Günü birmənalı qarşılanmayan bayramlardan sayılır. Xüsusilə də kişilər tərəfindən. Belə ki, bir çoxlarına qadın hüquqlarına sayğısızlıq, bəzilərinə maddi sıxıntılar bu bayramı layiqincə dəyərləndirməyə imkan vermir: “Gerçəklik budur: 8 Mart yaxınlaşdıqca kimsə övladının müəllimələrini, bir başqası sevgilisini, iş yoldaşı olan xanımları necə təbrik edəcəyini düşünür. Əslində bu bayrama əlavə qayğı kimi baxanların sayı yetərincədir, amma çoxları bunu dilə gətirmək istəmirlər. Bu yanaşma həm də mental komplekslərdən irəli gəlir. Əslində 8 Mart zərif cinsin nümayəndələrinə diqqət göstərməyin vacibliyini xatırladan gözəl bir bayramdır. Önəmli olan hədiyyə deyil, diqqətdir, sevgidir, paylaşmaqdır”. E.Mirzəbəyli bildirdi ki, bir neçə kəlmə gözəl söz, 1 ədəd çiçək, hətta bir ismarıc belə yetər. Yazıçı-publisist Akif Əli bayrama münasibətinin yaxşı olduğunu bildirdi: “Qadınlarla bağlı olan hər şey yaxşıdır, gözəldir. Və gərək təkcə martın 8-i yox, ilin bütün günləri Qadın bayramı olsun. Çünki ilin bir günü belə qadınlarsız keçsə, dünya məhv olar, yaradılanlar dağılar, yer məhvərindən çıxar və boşluğa uçar. Dünyanın sabitliyini, kişilərin dincliyini, həyatın mənasını, yaşamın füsunkarlığını qoruyan - göydə Tanrıdırsa, yerdə Qadınlardır. Bayramınız mübarək, xanımlar!” AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutunda böyük elmi işçi olan Faiq Ələkbərov isə 8 mart Beynəlxalq qadınlar bayramına münasibətinin nə "isti", nə də "soyuq" olduğunu dilə gətirdi: “Ona görə "isti" deyil ki, belə bir bayramı tam olaraq qəbul etmirəm. Bu yanaşmam onunla bağlıdır ki, bayramın yaranmasına səbəb ABŞ-da bir qrup qadının daha çox özlərinə aid məsələləri irəli çəkməsidir. Özəlliklə, həmin ABŞ-lı xanımların başladığı insan hüquq və azadlıqları ilə bağlı olan məsələlərin daha sonra az qala qadınların kişilər tərəfindən zorakılığı adı altında populyarlaşdırılması, bu mənada onlara müəyyən imtiyazların verilməsi anlaşılan deyildir. Çünki sonralar bir çox qadınlar bir günlük bayramı illik bayrama çevirmək niyyətinə düşdülər. Etiraf etmək lazımdır ki, müəyyən mənada da ötən bir əsr ərzində "azadlıqlar" əldə etdilər”. F.Ələkbərovun sözlərinə görə, bu "azadlıqlar" onunla nəticələndi ki, Qərb dünyasında ailə institutu dağılmağa başladı. Bəzi ailələrdə böyüyənlər "orta cins" olmağa başladılar. Bu baxımdan Qərbdən gələn Qadınlar bayramı onların qorxulu bir yuxusu oldu: “Bunu, yenə də Qərbdən-Avropadan gələn 14 fevral əcaib-qəraib "sevgililər günü"nə də aid etmək olar. Şübhəsiz, Qərbin-Avropanın bu qadınlar bayramı "sevgililər günü" bu və ya digər dərəcə də Türk-İslam, o cümlədən Azərbaycana da təsirsiz ötüşməyib və bu təsir indi də davam edir. Halbuki türk-islam dəyərlərində qadına, anaya olan münasibət məlumdur”. Müsahibim bildirdi ki, Türk əxlaqında qadına olan münasibətlə tanış olmaq üçün təkcə "Kitabi-Dədə Qorqud" boylarını oxumaq yetərlidir. Belə ki, Türk dünyagörüşündə qadın həmişə namus sayılmışdır, bu gün də belədir. Onun sözlərinə görə, bir türk bəyi yalnız bir gün deyil, həyatı boyu qadınını sevindirməyə, onu uca tutmağa çalışmışdır. Bunu isə, türk bəyi halal qazancıyla etmişdir ki, başı dik olsun: “Yoxsa, indi bir gün qadın bayramıdır deyib, necə olursa olsun, qadına nə isə alıb, üstəlik bunu, kişilərin "qara bayramı" kimi qəbul etmək çox mənasızdır. Mən də, həmin gün deyil, hər gün ailəmə (maddi baxımdan) qazanc gətirməyə çalışıram. Ancaq əgər günümüzdə mən 3 yerdə işləyib 400 manat qazanıramsa, üstəlik Qərbin bu bayramını qəbul etdiyimiz halda, kişilərin normal əmək haqqı almasını unuduruqsa, halal qazanc ilə ailəmizi təmin etsək, əsl bayram, insanlıq onda olar”. Münasibətinin "soyuq" olmamasına gəlincə isə, F.Ələkbərov bayramı 1 növ kişilər üçün 1 bəhanə kimi qəbul etməyin mümkün olduğunu bildirdi. Yəni kim bu bayramdan istifadə edib günahını yumaq istəyirsə, ya da ürəyini açmaq istəyirsə buyursun: “Ancaq bütün hallarda 8 martı deyil, daha çox sevgini və qarşılıqlı hörməti unutmayın”.

Sosiologiya elmləri doktoru, “Aktual” Elmi-sosioloji araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Əbülfəz Süleymanlı problemləri və çıxış yollarını göstərdi. Bildirdi ki, hər il artan maddi xərclərə səbəb olduğu üçün 8 Mart Beynəlxalq Qadınlar gününün bu cür qeyd olunması tənqid olunur və bir çox insanda ikrah hissi meydana gətirir. Bu günün daha çox kişilərə əlavə yük olması prizmasından problemə yanaşılmaya çalışılır: “Çünkü həmin gün həm övladlarının müəllimələrinə, repititorlarına, üstəlik oğlan övladlarının sinif yoldaşlarına, özünün xanım iş yoldaşlarına, həyat yoldaşına, anasına, bacısına və digər yaxın qadın ətrafına hədiyyə almaq məcburiyyəti hiss edən və buna sövq olunan kişilər üçün bu bayram sözün həqiqi mənasında ciddi bir maddi yükə çevrilir. Bu səbəblər ucbatından öz aralarında “Kişilərin qara bayramı” kimi də istehzalı ifadələrin meydana gəlməsinə səbəb olur”. Sosioloq bildirdi ki, 8 Mart bir çox qadınlar üçün də ciddi maddi problemə çevrilir və bu məqam çox vaxt nəzərdən qaçırılır. Belə ki, həyat yoldaşı vəfat etmiş, boşanmış və yaxud başqa səbəbə görə onlarla birgə olmayan üç məktəbli övladı olan, sabahdan axşama qədər işləyərək aldığı qıt maaşla uşaqlarını saxlamağa çalışan ananın vəziyyəti həqiqətən dramatik həddə olur: “Hər bir uşağın övladının müəllimələri üçün ən azı bir qutu ətir və yaxud həmin gün qiyməti kəllə-çarxa çıxan bir gül dəstəsi alıb hədiyyə etməsi bu vəziyyətdə olan qadınlar üçün çox ciddi yükdür. Birdə həmin o qıt məvacibini iki həftə sonra gələcək Novruz bayramına da tədarük etmək məcburiyyətindədir. Əslində 8 Mart ilkin məna etibarilə məhz onun, yəni əməkçi, zəhmətkeş qadının bayramıdır, reallıqda isə həmən gün daha aylar əvvəl ona əziyyət verməyə başlayır, yuxusunun ərşəyə çəkilməsinə səbəb olur. O övladları üçün narahatdır. Çünkü həmin gün hədiyyə almadığı təqdirdə, puldan, hədiyyədən başqa heç nə düşünməyən və təəssüflər olsun ki sayıları ildən-ilə artan o üzdəniraq müəlliməsi və müəllimələrinin qəzəbinə tuş gələ bilər, hətta həmin “müəllim”ə o qədər qəzəblənə bilər ki, onun övladının qiymətini də kəsə bilər. Bütün bu məqamlar əslində ilkin mənşəyi çox mənalı olan bir günün, əziyyət, nifrət və qəzəb gününə çevrilməsinə səbəb olur, hətta yuxarıdakı misallara istinadən deyərdim ki, əməkçi övladı məktəbli olan qadının istismar gününə çevrilir”. Sosioloq bildirdi ki, son illər əlaqədar qurumlar tərəfindən, xüsusilə orta təhsil müəssisələrində bu xoşagəlməz səhnələrin yaşanmaması üçün həm inzibati, həm profilaktik tədbirlər həyata keçirilir. Lakin bütün cəhdlərə baxmayaraq yenə orta təhsil müəssisələrində bu günün müəllimələrin hədiyyə alma günü olması faktının qarşısına keçmək olmur. Belə ki, valideynlər müxtəlif yollarla övladlarının xətri üçün müəllimələrini “təbrik” etməyə çalışırlar. Daha sovet dövründən formalaşan və bizdə ən eybəcər formada özünü biruzə verən bu vərdişi tərgidməkdə o qədər asan deyil. Sosioloqun sözlərinə görə, sovet dövründə də müəllimələr həmin gün şagirdlərindən hədiyyə gözləyirdilər və qəbul edirdilər. Nə qədər təəccüblü olsa da, həmin illərdə də Azərbaycan və digər sovet respublikaları arasında fərq nəzərə çarpırdı. Belə ki, başqa ölkələrdə sadə bir gül dəstəsi ilə təbrikləri qəbul edərkən, həmin illər yenə də bizim müəllimələr gül dəstəsi ilə kifayətlənmirdilər: “Son illər bu doyumsuzluq hissi daha eybəcər formada özünü büruzə verməyə davam etdi. Bəzi müəllimələr bu cür iradlara öz etirazlarını bildirərək “bizim də tək bu günümüz var, bizdə az məvaciblə əziyyət çəkir və övladınıza bilik verməyə çalışırıq” deyirlər. Lakin bunların arqumentləri çox absurd səslənir. Çünkü daha əvvəldə müəllimlər günündə buna bənzər səhnələr yaşanır və birdə 8 Mart Dünya qadınlar Gününü hədiyyə alma gününə çevirməyin heç bir mənası yoxdur”.

Bəs vəziyyətdən çıxış yolu nədir?

Ə.Süleymanlı vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq üçün bir sıra işlərin həyata keçirilməsini zəruri hesab edir. Belə ki, əlaqədar qurumlar öz üzərinə düşən vəzifəni yerinə yetirir, yoxlamalar aparılır, lakin buna baxmayaraq valideynlər öz şəxsi iradələri ilə öz aralarında pul toplayaraq və yaxud fərdi qaydada müəllimələri təbrik etməyə davam edirlər: “Müəyyən mənada belə təsəvvür yaranır ki, xalq özü bu günün bu cür qeyd olunmasında maraqlıdır. Lakin bu yanaşma da səhvdir, çünkü psixoloji təzyiq ünsürləri qalmaqda davam edir. Hesab edirəm ki burada təbliğat-təşviqat kampaniyası daha intensiv aparılmalı və ictimai qınaq mexanizmaları ilə bu gündə hədiyyə gözləntisi olanlar öz paylarını almalıdırlar. Eyni zamanda müəllimələr də səmimi formada hədiyyə gözləntisi içində olmadıqlarını dilə gətirməli və bunu açıq şəkildə göstərməlidirlər. Misal üçün pul və ya bahalı hədiyyə əvəzinə müəllimənin öz şagirdindən onun əliylə düzəltdiyi bir hədiyyəyə və yaxud müəllimi üçün yazdığı bir şeirə üstünlük verməsi və bunu açıqca həm şagirdlərinə və ələlxüsus valideynlərinə ifadə etməsi özlərini müəlliməyə hədiyyə vermək məcburiyyətində hiss edən valideynlərin fikirlərini dəyişdirə bilər. Eyni zamanda, mətbuatda bu günün həqiqi mənası ön plana çıxarılmalı və daha çox bu günün zəhmətkeş qadınlar günü olmasına vurğu edilməlidir. Həqiqi mənada bu günün Anaların Bayramının olmasını istəyiriksə bütün anaların bu bayramı doya-doya yaşamalarına şərait yaratmaq lazımdır”.

Aygün

Olaylar.- 2013.- 8-11 mart.- S.4.