“Qaraçuxa həm məni qoruyur,

həm də başqalarını...”

Müsahibimiz tanınmış yazıçı, “Ulduz” dərgisinin baş redaktoru Elçin Hüseynbəylidir.

- Elçin müəllim, siz çağdaş ədəbiyyatımızın tanınmış qələm sahiblərindənsiniz. Ədəbiyyatımızı sanballı əsərlərinizlə zənginləşdirmisiniz. Ədəbiyyatda öz iziniz, dəst-xəttiniz var. Yazdığınız əsərlərə öz imzanızı qoymasanız belə bunların Elçin Hüseynbəyli tərəfindən yazıldığını təyin etmək heç də çətin olmaz. Dəyərli bir qələm sahibi kimi ümumilikdə ədəbiyyatımızın çağdaş durumu size qane edirmi?

-Çox sağ ol, Yeqzar, xoş sözlərə görə. Onu deyim ki, Azərbaycan ədəbiyyatının çağdaş durumu kifayət qədər rəngarəngdir. Müəyyən izmlər, müəyyən janrlar, texniki üslublarda əsərlər kifayət qədərdir. Yəni bu baxımdan Azərbaycan ədəbiyyatının palitrası zəngindir. Bütün bu zənginliyin içində mənim özümü qane etməyən yazıçıların bir-birini qəbul etməməsi məsələsidir. Məsələn, deyək ki, filankəs mənim yazıçım deyil söhbəti. Doğrudan da elə yazıçı var ki, o da mənim yazıçım deyil, mən onu oxumaqda çətinlik çəkirəm. Ancaq bu o demək deyil ki, mən o yazıya dəyər verə bilmirəm.

- Gənc yazarlar əsərlərini daha çox posmodernizm, fantastika ruhunda yazırlar. Bu da müəyyən qədər realizmin aradan çıxmasına yol açır. Bir müddətdən sonra ümumiyyətlə gənc yazarların toplumdakı gerçəkləri unutması və ya dəyişdirib istədiyi səmtə yönəltməsi sizi narahat etmirmi?

Bilirsən deyirlər uşaqlar öz zəmanəsinə oxşayır. Mən bir yazımda onu başqa cür qeyd eləmişəm. Hökmdarlar öz zəmanəsinə oxşadığı kimi, uşaqlar da öz zəmanəsinə oxşayır. Söhbət ondan gedir ki, Azərbaycandakı gənc yazarlar daha çox küyə gedirlər, hansısa təsirlərlə yazırlar. Və bu təsirlər bilavasitə Avropa ədəbiyyatından qaynaqlanır, təəssüflər olsun ki, Azərbaycan ədəbiyyatından qaynaqlanmır. Ancaq mən təsirlənmənin özünə pis baxmıram. Bu şərtlə ki, sən həmin təsiri avropalının özünə qaytarmayasan. Yaxşısı odur ki, həmin Avropa texnikasından, üslubundan, düşüncəsindən istifadə edib öz genetik, mənəvi, mədəni kökünün üzərində əsərlər qurasan. Bu istər müasir dövrə aiddir, istərsə klassikaya aiddir. Və bir də açığı məni qane etməyən gənclərin bizim tariximizə, keçmişimizə çox az müraciət etmələridir. Həmin əsərlər bilirsiniz daha çox nəyə oxşayır? Avropa musiqisi altında sən Azərbaycan rəqsi oynayırsan. Ancaq Avropa uslubunda impravizə olunmuş Azərbaycan musiqisi altında oynamaq olar. Mənə elə gəlir ki, ən doğru variant budur.

-Gənc yazarlardan daha çox kimi oxuyursunuz?

-Gənc yazarların çoxunu oxuyuram, demək olar ki, hamısını diqqətdə saxlayıram. Deyim ki, gənc yazarlardan hansısa biri məni heyrətləndirib, hələ o yoxdur. Poeziyada düşünürəm ki, buna daha çox şairlər qiymət verə bilər. Poeziyamızda da maraqlı imzalar var, nəsrimizdə də. Ancaq mən gözləriyəm ki, onlar, belə deyək, bizim ədəbi-mədəni zövqümüzə cavab verəcək. Mən yenə deyirəm, söhbət ondan getmir ki, sırf mənim istədiyim əsərlər olsun. Məsələyə bir az geniş konteksdən baxmaq lazımdır. Ola bilər ki, hansısa əsəri qəbul etməyim. Əgər orada Azərbaycan ruhu duyuramsa, düşdüyümüz mühitə, auramıza uyğundursa, onu dəyərləndirirəm. İstərdim, ən azı heç olmasa mükəmməl hekayələr yazılsın. Romanlar demirəm, çünki roman yazmaq çox çətindir. Və bunu gənc yazarlarımızdan gözləyirəm, o cümlədən sənin özündən də.

-Yaşı 25-dən çox olmayan hansı gənc haqqında daha ümudlüsünüz? Məsələn, deyəsiniz ki, bu gələcəyin Anarıdır, bu gələcəyin Elçin Hüseynbəylisidir?

-Mən bir dəfə gənc yazarımız Cavid Zeynallıya müsahibə verəndə dedim ki, ola bilsin ki, mənim deyəcəyim sözlər bir az yekəxana, təvazökarlıqdan uzaq olacaq, ancaq yenə də deyəcəm. Mən dedim ki, “Rəqs edən oğlan” kitabımı ortaya qoyanda başda Anar müəllim olmaqla, tənqidçimiz Arif Əmrahoğlu və başqa yazıçılar dedilər ki, Azərbaycan ədəbiyyatına yeni imza gəlib. Sonra tanınmış tənqidçi Vaqif Yusifli mənim haqqımda bir yazı yazdı. Yazının da adı belə idi: “Öz yaşıdlarından bir boy yuxarı görünən yazıçı”. Bax, indi mən əlimi yerə vurub deyə bilmərəm ki, Azərbaycan ədəbiyyatına öz nəfəsi, öz ruhu, öz uslubu olan Azərbaycan yazıçısı gəlib. 60-cı illərdə necə Anar haqqında, Elçin haqqında, Mövlud haqqında, deyək ki, lap 80-ci illərdə Afaq haqqında deyirdilərsə ki, ədəbiyyata yeni uslubda yazıçılar gəlib, mən istəyərdim ki, indiki nəslin də içindən elə yazıçılar çıxsın və biz də deyək ki,bu doğrudan da yeni yazıçıdır. Heç kimin demədiyini, görmədiyini, ifadə edə bilmədiyini ifadə edə bilən bir yazıçı gəlib. Bu o demək deyil ki, onların içində istedadlı uşaqlar yoxdur. Sadəcə olaraq istedadlı mətn hələ yoxdur.

-Çağdaş ədəbiyyatımızda hər hansı bir yazarın müəyyən bir dünya ədəbiyyatı nümayəndəsinin həddən ziyadə təsiri altına düşməsi nəticəsində müəyyən qədər onun kölgəsində qalır. Və yazdığı əsər də müəyyən qədər həmin yazıçının əsərini xatırladır. Sizcə bu nə ilə bağlıdır?

-Yenə də deyirəm mən təsirlənmələrə pis baxmıram. Ağıllı və istedlı adam lazımı səviyyədə təsirlənir və o əsərləri elə özününküləşdirə bilir ki, elə milliləşdirə bilir ki, deyək ki, onun hansısa yazıçıdan gəlməsini hiss etmək mümkün deyil. Mənim şəxsən elə əsərlərim olub ki, bilirəm onun qaynağı hardandır, onun təsiri hardandır. Ancaq tənqidçilər onu tamam başqa qaynaqlarda axtarırlar. Yəni bu cür çaşdırıcı məqamlar onunla bağlıdır ki, mən o əsərləri kifayət qədər özümünküləşdirə bilmişəm. Azərbaycan mətni kimi təqdim edə bilmişəm. Bu bəla bizim təkcə Azərbaycan nəsrində deyil, sənə deyim, bizim, həm Azərbaycan kinosunda, həm də Azərbaycan teatrında var.

-Açığını etiraf edim ki, çağdaş yazarlarımızdan əsərlərinə ən çox müraciət etdiyim yazarlardan biri də sizsiniz. Bunu səmimi olaraq sizin sadə, şirin Azəri türkcəsi ilə yazmağınız və mövzu güncəlliyi amilləri ilə bağlayıram. Həmçinin özüm də posmodernizm ruhunda yazdığım üçün sizin yaradıcılığınız mənə doğmadır. Necə fikirləşirsiniz çağdaş oxucunun zövqünü oxşaya bilirsinizmi?

-Deyim ki, oxucularım çoxdur, tuğyan edir, yalan olar. Digər tərəfdən də deyim ki, mənim oxucularım yoxdu, bu da yalan olar. Bilirəm ki,orta, statik oxucularım var. Və onlar o oxuculardır ki, pul verib kitab alırlar. Bunu da onunla əlaqələndirirəm ki, mənim öz naşirim var. Hər hansı bir yazıçının özünün naşiri olmalıdır və həmin naşir onun əsərlərinin həm çapı, həm yayımı, həm reklamı, həm də qələm haqqı ödəməyi ilə məşğul olmalıdır. Hazırda qələm nəşriyyatı əsərlərimin demək olar hamısına müraciət edir, yaxınlarda beş kitab çıxacaq, sonradan daha bir neçə kitab buraxmaq fikirləri var. Bu da o deməkdir ki, mənim kitablarımın alıcıları və oxucuları var. Olmasaydı bəlli ki, nəşriyyat özü də onlara müraciət etməzdi. Biz nə qədər desək də ki, Azərbaycanda oxucuların sayı artır, doğru deyil. Azərbaycanda oxucu kütləsi çox deyil. Kitaba pul verib alanların sayı, yəni aktiv oxucunun sayı təxminən min nəfərdi. Passiv oxucuların sayı isə beş min nəfərdi. Bu mənim özümün şəxsi hesablamamdı. Lakin bütövlükdə götürəndə, dost- tanış, qohum-əqrəba hamı birlikdə hardasa on min oxucu ola bilər.

-AYB-də uzun illərdir çalışan bir ədəbiyyat adamı, ən əsası da AYB Gənclər şurasının başqanı və “Ulduz” dərgisinin baş redaktoru kimi bütövlükdə AYB-nin fəaliyyətini necə qiymətləndirirsiniz?

-Mən bunu dəfələrlə demişəm ki, AYB yeganə ədəbi qurumdur ki, sırf ədəbiyyatla məşğul olur və təbii ki qalxmalar, enmələr də olur. Ancaq nəzərə almaq lazımdır ki, uzun illərdir AYB-də geniş tədbirlər keçirilir, xarici dövlətlərin ədəbi-mədəni qurumları ilə əlaqələr qurulur. Təbii ki, hələ Yazıçılar Birliyində görüləsi işlər çoxdur. Müxtəlif layihələr keçirilməli, kampaniyalar təşkil olunmalıdır. Azərbaycanın ədəbi, mədəni qurumları ilə ortaq layihələr reallaşdırılmalıdır. Gözləyək görək, yəqin, bu məsələlər də öz həllini tapar.

-Yaxın zamanlarda AYB-də reallaşması gözlənilən qurultayın vaxtının bu qədər uzanmasının səbəbini nə ilə bağlayırsınız?

-Qurultayın vaxtının bu qədər uzadılmasının səbəbini katiblik daha yaxşı bilər. Təbii, qurultayın vaxtının bu qədər uzanması normal hal deyil.

- AYB-nin qurultayı keçiriləndən sonra sədr postuna yeni yazarın gələcəyi gözlənilir. Sizcə ədəbi qurumun sədrliyinə ən layiqli namizəd kimdir?

-Qurum sədrliyinə yeni namizədin gələcəyi ilə bağlı infomasiyalar dolaşmaqdadır. Biz hələ Anar müəllimin yenidən sədr seçilib seçilməyəcəyini bilmirik. Təbii ki, o öz namizədliyi versə ona dəstək olacağıq. Yox əgər başqa biri seçiləcəksə, biz yenə də istərdik ki, bu, AYB-nin gələcək fəaliyyətində müsbət şəkildə özünü göstərsin.

-Adətən gənc yazarlar ədəbiyyata kiçik hekayələr və ya şeirlərlə gəlirlər. Bəzən də elə olur ki, bir tənqidi və ya araşdırma biçimli yazılarla da ədəbiyyata gələnlər olur. Bu yanaşmalardan hansını daha doğru hesab edirsiniz?

-Birinci yanaşmanı daha doğru hesab edirəm. Tənqidçinin sonradan ədəbiyyata gəlməsi bir növ mətnin qurulmasına xidmət edir və uzun müddət onun yazdığı şeir və ya hekayələrdə bu ruh qalır.

- Şah Abbas romanı ilə siz onun haqqında səslənən bir çox qaranlıq məqamlara aydınlıq gətirdiniz. Necə düşünürsünüz Şah Abbası Azərbaycan xalqına lazımı səviyyədə təqdim edə bildinizmi?

-Təbii ki, bir romanla Şah Abbas kimi nəhəngi lazımı səviyyədə təqdim etdiyimi düşünmürəm. Lakin qeyd etmək istəyirəm ki, onun haqqında yazanlar daha çox bizdən olmayan yazıçılar, araşdırmaçılardır. Çalışmışam ki, onun haqqında müəyyən qaranlıq məqamlara aydınlıq gətirəm.

- Sonuncu dəfə sizin “Yolayrıcında qaçış” romanınızı oxudum. Romanda müəyyən siyasi məqamlara da bacarıqla münasibət bildirmisiniz. Bütövlükdə çağdaş romançılıqda siyasətlə ədəbiyyatın vəhdəti geniş yayılıb. Bunu nə ilə əlaqələndirmək olar?

-Bu belə də olmalıdır. Çünki hər hansı bir roman hardasa müəyyən bir tarixi hadisəyə, siyasi məqama söykənə bilir. Buna normal baxmaq lazımdır. Və roman da müəyyən qədər həmin tarixi hadisənin, siyasi məqamın güzgüsünə çevrilə bilər.

-Əsasən ədəbiyyatımızda tarixi romanlar müəllifi kimi tanınırsınız. “Azıx” romanı ilə tariximizin daha bir boşluğunu doldurdunuz. Əgər yaradıcılıq sirri deyilsə bu dəfə tariximizin hansı dövrünə mürüciət etmək fikrindəsiniz?

-Açığı, Qarabağ tarixi ilə bağlı bir roman yazmaq fikrindəyəm. Orada bir çox siyasi məqamlara, tarixi gerçəklərə münasibət bildirmək istəyirəm. Türkmənçay müqaviləsini buna misal göstərə bilərəm. Hazırda “Qarabağnamələr” üzərində araşdırma aparıram. Gücüm çatsa, belə bir əsər yazacam. Çünki ciddi tarixi roman, çox enerji tələb edir.

-Tanınmış yazıçı kimi ədəbiyyata yenicə qədəm qoyan gənc yazarlara nəyi məsləhət görərdiniz?

-Dünyanın ədəbi məkanı geniş və çoxrənglidir. Çox istərdim ki, bu rəngarəngliyin içində bizim cavan yazıçılar, tənqidçilər bir rəssam kimi olsunlar və hər rəngi öz çalarında görüb dəyərləndirə bilsinlər.

-Və son sual: Niyə Qaraçuxa?

-Bildim nəyi deyirsən. Qaraçuxa mənim ədəbi təxəllüsümdür. Həm məni qoruyur, həm də başqalarını…

Yeqzar Cəfərli

Olaylar.- 2013.- 15 noyabr.- S.12.