Ana dilimizi qoruyaq

Son illər dövlət dili olan Azərbaycan dilinin qorunması istiqamətində bir sıra addımlar atılıb. Qanunlar və qərarlar qəbul olunub. Bununla belə yenə də paytaxt Bakının küçə və meydanlarında, kafe-restoranlarında, iaşə müəssisələrində dövlət dilinin qayda və normalarının pozulması, ana dilinə hörmətsizlik hallarına rast gəlinir.

Azərbaycana müstəqillik qazandırmış Milli Azadlıq Hərəkatının güclü zamanlarında media, ictimai sektor bu sahəyə güclü nəzarət edirdi. Uzun illər imperiya dilində danışmağa vadar olmuş insanlar ana dilinə təşnə idi. Hamı doğma türkçədə danışmaq istəyirdi. Düşünürdük ki, zaman keçdikcə ana dilinə hörmət və məhəbbət artacaq, Azərbaycan dili bütün sahələrdə hökmranlığı ələ alacaq. Amma zənnimizdə yanıldıq. 20 ildir müstəqilik, amma yenə də bəzi soydaşlarımız ana dilimizə sayğısızlıq göstərir. Ayrı-ayrı vətəndaşların laqeydliyi haradasa başa düşülür. Dövlət qurumlarının, rəsmi idarələrin laqeydliyi dözülməzdir. Dövlət idarəsi var ki, qəbzlər rusça verilir. Qəbz sözünün özü rusca (çek) yazılır. Dövlət dilinin qayda və normalarının pozulması daha çox nəqliyyat sektorunda üzə çıxır. Böyük terminallar var ki, elanlar rusça yazılır. Düzdür, ölkəyə gələn əcnəbilərin əksəriyyəti Azərbaycan dilini bilmir, amma bu ona əsas vermir ki, dövlət dilinə sayğısızlıq göstərilsin. İri reklam şitləri, elan və bildirişlər Azərbaycan dilində yazılmalı, yalnız mətnin altında xırda şriftlərlə rus və ya ingilis dillərində tərcüməsi verilməlidir.

Dövlət dilinə sayğısızlıq iri Ticarət Mərkəzlərində müşahidə olunur. Avtomobilindən “Binə” Ticarət Mərkəzinə düşən rayon adamı özünü Rusiyanın hansısa şəhərində hiss edə bilər. Çünki iri reklam şitlərinin əksəriyyəti rusça yazılıb. Düzdür, buranın müştəriləri əsasən Dağıstandan, Pyatiqorskdan gəlmiş rusdilli insanlardır. Amma bu, iri iş adamlarına əsas vermir ki, ana dilinə sayğısızlıq etsinlər.

Dövlət ana dilinin qorunması üçün lazımi addımları atır, qalır vətəndaşların milli təəssübkeşliyi. Unutmayaq ki, müstəqil dövlətin varlığı hələ hər şey demək deyil. Ana dilini qorumasaq, əcnəbi dillərə möhtac olacağıq. O qədər müstəqil dövlət var ki, dövlət dili əcnəbi dildir. Ö dilini yaşada, inkişaf etdirə bilmir. Unutmayaq ki, xalqımızın Güneydə yaşayan 35 milyonu ana dilində təhsil ala bilmir. Müstəqillik bizə sanki Tanrının verdiyi nemətdir. Müstəqil dövlət milli təhlükəsziliyin qarantı olduğu kimi, ana dilinin də qarantı olmalıdır. Çünki bir milləti yaşadan onun dilidir.

Yazarlar, publisistlər, jurnalistlər də sayıq olmalı, ana dilinin qorunmasına öz töhfəsini verməlidirlər. Bəzən sensasiya ardınca qaçan xəbər saytları hamıdan irəli düşmək üçün Azərbaycan dilinin qaydalarını kobud şəkildə pozur, küçə jarqonlarına, vulqarizmə yol verirlər. Bu kimi hallardan qaçmaq lazımdır.

Silahlı Qüvvələrimiz NATO sisteminə keçəndən sonra hərbi terminlərimiz xeyli dəyişib, təkmilləşib. Amma təəssüf ki, bu gün də bəzi zabitlər rusça əmrlər verir, rus hərbi terminlərindən yaralanırlar. Bunun qarşısı alınmalıdır. Avtomobil-təmir, tikinti, biznes sektorlarında bəzi rus terminləri hələ də ana dilində söz və terminlərlə əvəz olunmayıb. Razılaşmaq olar ki, bu sahələrdə elə söz və terminlər var ki, Azərbaycan dilində qarşılığı yoxdur. Amma vəziyyət də belə qalmamalıdır. Sözügedən sahələr üzrə ana dilli terminlər yaradılmalıdır.

Ərhun Abbas

Olaylar.- 2013.- 11 oktyabr.- S.10.