Əsir olan Zəngilanım...

Nədən yaman oda düşdün,

Girov qalan Zəngilanım.

İldə bir yol yada düşdün,

Rəngi solan Zəngilanım,

Əsir olan Zəngilanım.

29 oktyabr Azərbaycanımızın tarix səhifəsinin qara yazılmış səhifələrindən biridir. 29 oktyabr tarixinin xalqımıza vurduğu sağalmaz yara artıq 20 ildir ki, xalqın qəlbini sızladır. 1993-cü il 29 oktyabr tarixində erməni qəsbkarları Zəngilan rayonunu işğal etməklə Azərbaycan torpaqlarının 20%-nin işğalını başa çatdırdılar. Ermənistanın muzdlu silahlılarının 1993-cü il oktyabrın 24-25-də başlanan genişmiqyaslı hücumu Zəngilan rayonunun, habelə Cəbrayıl və Füzuli rayonlarının Arazboyu yaşayış məntəqələrinin işğalı işə başa çatıb.

Ermənilərin irimiqyaslı hücuma hazırlaşması barədə əhalinin əvvəlcədən məlumatlandırılması rayonda ikinci Xocalı faciəsinin baş verməsinin qarşısını alıb. Mülki əhali İran ərazisinə keçərək erməni soyqırımının qurbanına çevrilmək təhlükəsindən qurtulublar.

Zəngilan rayonunun işğalı Azərbaycan xalqının ürəyinə çəkilmiş sipərin son səddini çəkdi.

707 kvadrat kilometr ərazisi olan Zəngilan rayonu işğal olunan zaman əhalisinin sayı 33 min nəfər idi. Hal-hazırda isə Zəngilan rayonunun əhalisinin sayı 39 min nəfərə çatıb. Rayon işğal olunan zaman 1 şəhər, 1 qəsəbə və 81 kənddən ibarət olub. Zəngilanın mübarizə əzmli əhalisi torpaq uğrunda gedən döyüşlər zamanı 235 nəfər şəhid vermiş, 143 nəfər isə əlil olmuşdur. Zəngilan uğrunda gedən döyüşlərdə həlak olmuş Əsədov Əsəd Soltan oğlu və Nuriyev Elnur Eyvaz oğlu Azərbaycan Respublikasının Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşlər. Zəngilan rayonu özlüyündə qədim tarixə malikdir. Bunu tarixi mənbələr də sübut edir. Şərqlə qərbin qovuşduğu yerdə yerləşən bölgə, ticarətdə əsas əlaqələndirici məntəqələrdən olmuşdur. Bölgənin tarixinin qədimliyini, qalalar, müşahidə məntəqələri, arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilmiş maddi-mədəniyyət abidələri və nümunələri, qədim sikkələr və məişət qabları sübut edir. Rayonun ərazisində 60-cı illərdə təsərrüfat işləri zamanı xeyli küp qəbirlər (küp qəbirlər Azərbaycanda e.ə. II əsrdən eramızın əvvəllərinə kimi mövcud olmuşdur) və e. ə. IV -II əsrlərə aid edilən və əksəriyyəti Makedoniyalı İsgəndərin adına zərb olunan onlarla sikkə ərazinin lap qədim zamanlardan beynəlxalq ticarətdə mühüm rol oynadığından xəbər verir.

XIV əsrdə yaşamış məşhur coğrafiyaşünas və tarixçi Həmdullah Qəzvininin yazdığına görə, Zəngilanın əsası hicri tarixin 15-ci ilində, yəni 636-cı ildə qoyulub.

Bilirik indi sənin isti qoynunda zəhərli ilan kimi düşmənlər gəzir. Sənin nələr çəkdiyinə məhəl qoymadan bütün sərvətlərini talayırlar. Çinar meşəsinin qırılması, məhv edilməsi sənin qəlbinə dağ çəkir. Bəsitçay, Oxçuçay, Həkəri çay qanlı sularla axır. Əsirlikdə olan, düşmən tapdaqları altında olan Zəngilanımıza nə gedənimiz var, nə də ki ordan gələnimiz. Artıq 20 ildir ki, Zəngilanın acı həsrətini qəlbimizdə yaşadırıq. Torpağından, yurd-yuvasından ayrı düşmüş soydaşlarımızın torpaq həsrəti çəkdikləri ən acı həsrətdir.

Yaş tökürük ağlayırıq,

Sinəmizi dağlayırıq,

Bu gün matəm saxlayırıq,

Nədir bəlan Zəngilanım,

Əsir olan Zəngilanım.

Sevda Qurbanqızı

Olaylar.- 2013.- 29 oktyabr.- S.11.