Bakıda möhtəşəm 15 sentyabr bayramı

Mətbuat Şurası və ATXƏM birgə tədbir keçirib

Azərbaycan Mətbuat Şurası və Azərbaycanlıların və digər Türkdilli Xalqların Əməkdaşlıq Mərkəzi “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: tarixi reallıqlar və şəxsiyyətlər media müstəvisində” layihəsi çərçivəsində “Qafqaz İslam Ordusu - 95” mövzusunda kütləvi informasiya vasitələri təmsilçiləri arasında yazı müsabiqəsinin yekunlarına həsr olunan tədbir keçirib.

Millət vəkilləri, tarixçilər, QHT və KİV rəhbərləri, eləcə də Türkiyədən təşrif buyurmuş nümayəndə heyətinin iştirakı ilə keçirilən tədbiri giriş sözü ilə açan Mətbuat Şurasının sədri Əflatın Amaşov 1918-ci ildə Bakıda bolşevik-daşnak birləşmələrinin azərbaycanlılara qarşı törətdiyi soyqırımlara diqqət çəkərək, bu qətliamların qarşısının alınmasında Qafqaz İslam Ordusunun xidmətlərinin əvəzsiz olduğunu bildirib. Əflatun Amaşov qeyd edib ki, Nuru Paşanın komandanlığı altında Azərbaycana gələn Qafqaz İslam Ordusunun bir neçə aylıq gərgin mübarizəsi 15 sentyabr tarixində tarixi qələbəilə nəticələndi ki, məhz bu qələbədən sonra Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti real olaraq öz varlığını hiss etdi və Bakı əbədi olaraq Azərbaycanın paytaxtına çevrildi. 15 sentyabrı Çanaqqala savaşından sonra ikinci bir şanlı tarix kimi xarakterizə edən Əflatun Amaşov bildirib ki, bu səbəbdən tariximizi yüksək qiymətləndirməliyik.

Azərbaycanlıların və digər Türkdilli Xalqların Əməkdaşlıq Mərkəzinin sədri İlham İsmayılov bildirib ki, rəhbərlik etdiyi təşkilat Nuru Paşanın komandanlığı altında Qafqaz İslam Ordusunun Bakını bolşevik-daşnak birləşmələrindən azad etdiyi 15 sentyabrı hər il xüsusi təntənə ilə qeyd edir. “Bu Azərbaycan türklərinin milli azadlıq bayramlarından biridir. Ona görə də mərkəzimiz Bakının işğaldan azad edilməsində əvəzedilməz xidmətləri olan Nuru Paşanın adının əbədiləşdirilməsi ilə bağlı bir sıra təşəbbüslər irəli sürüb, rəsmi qurumlara məktubla müraciət edib. Çünki bu insanlara olan mənəvi borcumuzu qaytarmaq lazımdır. Azərbaycanda qırğınlar törədən Şaumyana sovetlərin zamanında heykəl qoyulduğu halda Bakını işğaldan azad edən Nuru Paşaya heç bir abidə qoyulmayıb. Bu günkü gənclik tarixi gerçəklikləri bilməlidir. Ancaq sevindirici hal ondan ibarətdir ki, ötən hər ildə 15 sentyabr tarixinin daha geniş ictimai dəstək qazandığını görürük”. ATXƏM sədri bildirib ki, XX əsrdə Azərbaycan iki dəfə parçalanmaq, yox olmaq təhlükəsindən qurtulub: “Birinci dəfə sentyabrın 15-də Nuru Paşa Bakını işğaldan azad etdi. İkinci dəfə ümummilli lider Heydər Əliyev 1993-cü ildə Azərbvaycanı parçalanmaqdan, yox olmaqdan xilas etdi. ”İlham İsmayılov deyib ki, bu tarixi günün daha böyük ictimai sferada tanıdılmasında mətbuatın xüsusi yeri var: “Məhz bunu nəzərə alaraq, təşkilatımız bu il Azərbaycan Mətbuat Şurasına müraciət edərək, Qafqaz İslam Ordusunun 95-ci yubiley ilinin birgə keçirilməsini təklif etdi, Mətbuat Şurası bu məsələyə pozitiv yanaşaraq, bu ilki tədbirin daha da möhtəşəm keçməsinə dəstək verdi. Belə ki, Azərbaycan Mətbuat Şurası və ATXƏM avqustun 15-dən etibarən “Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti: tarixi reallıqlar və şəxsiyyətlər media müstəvisində” layihəsi çərçivəsində “Qafqaz İslam Ordusu-95” mövzusunda KİV-lər arasında yazı müsabiqəsi elan etdi. Layihənin məqsədi Bakının 1918-ci ilin sentyabrında bolşevik-daşnaq qüvvələrindən azad edilməsində Qafqaz İslam Ordusunun və onun görkəmli sərkərdəsi Nuru Paşanın rolunun media vasitəsilə geniş ictimayyətə çatdırılması idi..Müsabiqəyə olduqca böyük marağın olduğu münsiflər heyətinə daxil olan yazıların sayında özünü göstərirdi. Təxminən 50-dən artıq yazı təqdim olundu. Layihə çərçivəsində elan olunan müsabiqədə Qafqaz İslam Ordusunun Azərbaycan tarixindəki roluna dair KİV-lərin materiallarının daha peşəkar tərzdə təqdimatını stimullaşdırmağı, milli mənəvi dəyərlərimiz, türkçülük kökənimiz və dövlətçilik tariximiz baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edən mövzunu hər zaman diqqətdə saxlamağı, mövcud istiqamətdə yeni jurnalist araşdırmalarının meydana çıxmasına şərait yaratmağı nəzərdə tutub”.

Tədbirdə çıxış edən xalq şairi Nəriman Həsənzadə qeyd edib ki, Azərbaycan xalqı 1918-ci ildə erməni-bolşevik qətliamlarından xilas olduğuna görə Nuru Paşaya mənəvi olaraq borcludur. “Biz bir xalq olaraq bu mənəvi borcu onun adının layiqli bir şəkildə əbədiləşdirilməsi ilə qaytara bilərik. İnanıram ki, bir gün Bakıda Nuru paşanın əzəmətli bir heykəli önündə onun xatirəsini yad edəcəyik”.

“Azər-Türk” Qadınlar Birliyinin sədri Tənzilə Rüstəmxanlının sözlərinə görə, Qafqaz İslam Ordusu Azərbaycana gəlməsəydi Azərbaycan azərbaycanlılardan tamamilə təmizlənəcəkdi: “O zaman Azərbaycanı işğal edən bolşevik-daşnak qüvvələrinin başlıca məqsədi Azərbaycanın səltənətini tam mənimsəmək idi. Ancaq Qafqaz İslam Ordusu Nuru Paşanın komandanlığı altında Azərbaycanı bu bəladan xilas etdi. Ona görə də biz hər zaman onlara sayğı ilə yanaşmalıyıq. Çünki bizim var olmağımızda onların böyük xidmətləri olub”. Tənzilə Rüstəmxanlı hesab edir ki, hələ də Bakıda Nuru Paşaya abidənin qoyulmaması Nuru Paşanın bəzi tarixçilər tərəfindən işğalçı kimi qələmı verilməsi ilə bağlıdır: “Biz qədirbilən xalqıq. Bizim borcumuz onları layiq olduğu mərtəbəyə qaldırmaqdır”. O, Nuru Paşaya Bakıda abidə qoyulması təklifi ilə dövlət başçısı İlham Əliyevə müraciət edilməsinin zəruriliyini vurğulayıb. Natiq əmin olduğunu bildirib ki, milli-mənəvi dəyərlər və digər bu kimi məsələlərə yüksək diqqət ayıran prezident İlham Əliyev həmin müraciətə də müsbət reaksiya verər. Tənzilə Rüstəmxanlı Nuru Paşaya milli qəhrəman adının verilməsini də təklif edib.

İstanbul Türkiyə-Azərbaycan Dərnəyinin sədri Səfər Karakoyunlu deyib ki, sovetlərin zamanında 70 il bu tarix Azərbaycan xalqına yalnış olaraq çatdırılıb. Dərnək rəhbərinin sözlərinə görə, 15 sentyabr tarixi Azərbaycan-Türkiyə dostluq və qardaşlığının göstəricisidir. Səfər Karakoyunlu Qafqaz İslam Ordusunun xatirəsinin əbədiləşdirilməsi məqsədilə rəhbərlik etdiyi dərnək adından təkliflərini səsləndirib. Bildirib ki, Bakının uyğun bir yerində Qafqaz İslam Ordusunun komandanı Nuru Paşanın abidəsi ucaldılmalı, Bakıdakı küçələrdən birinə Nuru Paşanın adı verilməli, Bakının işgaldan azad edilməsində yaralanaraq şəhid olmuş ağdaşlı Hüseyin Əfəndinin oğlu İhsan Özköselə şəhidlik statusu verilməlidir.

Qafqaz İslam Ordusunun əsgəri Hüseyn Əfəndinin oğlu İhsan Özköseli, türkiyəli yazar Abbas Göyce də çıxışlarında mövzu ətrafında geniş çıxış edərək, bildiriblər ki, Azərbaycan-Türkiyə arasındakı tarixi münasibətlər yalnız dostluq, qonşuluq münasibətləri deyil, ortaq tarix, mədəniyyət və eyni soykökə bağlılıqla əlaqədardır. Natiqlər çıxışlarında həmin dövrdə baş verən proseslərə də nəzər salıblar.

Milli Məclisin deputatı Qənirə Paşayeva deyib ki, Qafqaz İslam Ordusu Bakını yalnız işğaldan azad etmədi, eyni zamanda bir örnək rolu oynadı. Millət vəkili gələn il Bakıda Nuru Paşaya abidə ucaldılmasını arzulayıb. Eyni zamanda təklif edib ki, Azərbaycan və Türk ssenaristləri bu tarixlə bağlı ortaq film çəkməlidirlər: “Bakının işğaldan azad edilməsinin 100 illiyinin bütün türk dünyasında qeyd edilməsini arzulayıram. Həmçinin o dövrdə böyük xidmətləri olmuş Əliağa Şıxlinskinin məzarının Fəxri Xiyabana köçürülməsi məqsədəuyğun olardı”. Tarixçi-alim Anar İsgəndərli, BDU jurnalistika fakültəsinin dekanı Şamil Vəliyev də öz çıxışlarında Qafqaz İslam Ordusunun tarixi xidmətlərindən danışaraq, Azərbaycan xalqının taleyində xilaskarlıq missiyasını yerinə yetirmiş Nuru paşanın adının əbədiəşdirilməsini vacib saydılar.

Tədbirdə xalq şairi Nəriman Həsənzadənin “Nuru paşa” poemasından parçalar səsləndirilib. Sonda Mətbuat Şurası və ATXƏM-in elan etdiyi yazı müsabiqədə fərqlənən jurnalistlərə mükafatlar təqdim edilib. Həmçinin xalq şairi Nəriman Həsənzadə, araşdırmaçı alim Güllü Yoloğlu, İstanbul Türkiyə-Azərbaycan Dərnəyinin sədri Səfər Karakoyunılu, İhsan Özkösel və Abbas Göyçe türk dünyasının inteqrasiyası və Türkiyə-Azərbaycan dostluq-qardaşlıq münasibətlərinin inkişafındakı xidmətlərinə görə, ATXƏM plaketi ilə təltif olunublar.

Süleyman İsmayılbəyli

Olaylar.- 2013.- 17 sentyabr.- S.9.