Diasporun inkişafına stimul verən amillər

Hazırda uğurlu inkişaf yolu keçən Azərbaycan diasporu daxilində zaman-zaman, elə indinin özündə də müəyyən problemlərin olduğunu etiraf etmək lazımdır. Bu sahədə çalışan ekspertlər həmin problemləri müxtəlif cür xarakterizə edirlər. Bildirilir ki, diaspora problemində ən həssas nöqtə müxtəlif ölkələrdən olan azərbaycanlıların bir-biri ilə əlaqələr qurmaq məsələsində qarşılaşdıqları çətinliklərdir.

Belə ki, Türkiyə, Azərbaycan, İran və Qərbi Avropadan Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin qurultaylarına toplaşan Azərbaycan diaspora nümayəndələrinin bir-birilə soyuq münasibətləri təəsüf doğurmaya bilməz. Hələ Hollandiyanın Haaqa şəhərində 11-13 oktyabr, 2003-cü il tarixdə keçirilən DAK-ın IV qurultayında təşkilatın parçalanması, daha sonra onun yenidən parçalanması həmin münasibətlərin nəticəsidir. DAK -ın əvvəlki qurultaylarının birində cənublu qardaşlarımız konfrans zalına Azərbaycanın üçrəngli bayrağının deyil, İran bayrağının gətirilməsini tələb etmişdi. Əlbəttə, bu faktın özü diasporamızın məntiq və məramının aydın olmamasından xəbər verir. Axı dünya azərbaycanlılarının bir vətəni var! O da Azərbaycan Respublikasıdır. Holandiyada DAK-ın VI qurultayında da diaspora daxilində qəribə münasibətlər müşahidə edildi. Qurultay nümayəndələri sanki 4 qrupa bölünmüşdü: Azərbaycandan, Türkiyədən, İrandan və Qərbi Avropadan gələn azərbaycanlılar. Əlbəttə, bura Amerikadan gələn azərbaycanlıları da daxil etsək diasporun rəngarəngliyi aşkar olar. Bu qurultay arasında fikir ayrılığı DAK-ın parçalanmasına səbəb oldu. Lakin bu parçalanma davam etməkdədir və bu gün də davam edir. Təəsüflər olsun ki, cənublu, şimallı, avropalı azərbaycanlı anlayışı bizim ümumi işimizə ziyan vurur və vurmaqdadır. Hətta, müxtəlif dövrlərdə emiqrasiya edən azərbaycanlılar da keyfiyyətcə bir-birindən fərqlənir. Emiqrasiya etdiyi dövlətdən, yerdən, işindən və peşəsindən asılı olmayaraq hər bir azərbaycanlı diasporamızın mübariz üzvü olub, Azərbaycan həqiqətlərini dünyaya yaymalı, Azərbaycan elminin, mədəniyyətinin, tarixinin yorulmaz təbliğatçısı olmalıdır. Bəs problemlərin həlli istiqamətləri hansılardır?

Tarix boyu müstəqillik əzmini yaşamış və bu müstəqilliyi əldə etmiş, zəngin mədəniyyətə, qədim dövlətçilik ənənələrinə malik, yetkin bir millət kimi formalaşmış Azərbaycan xalqının elmi, mədəni və digər sahələrdə əldə etdiyi nailiyyətləri dünyaya tanıtmaq üçün elmi-pratiki, mədəni-kütləvi tədbirlərin həyata keçirilməsinin təşkili zəruri addımlardan biridir. Həmçinin, xaricdə yaşayan soydaşlarımızın lobbiçilik fəaliyyətinin genişlənməsinə kömək etmək niyyətilə onların sayı, həyat tərzi, yaşadıqları dövlətin ictimai-siyasi həyatında iştirak dərəcələri və digər məlumatların əldə edilməsi vacibdir. Bu məqsədlə səfirliklər və ərazilərində azərbaycanlılar yaşayan dövlətlərin miqrasiya xidmətindən istifadə etmək olar. Belə ki, «Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi»nin əməkdaşlarının və ya diaspora sahəsində fəaliyyət göstərən QHT-nın müqavilə şərtlərinə əsasən əməkdaşlarının səfirliklərə ezam edilməsinin təşkili bu sahədə əsaslı dönüş yaradar və qısa zamanda öz müsbət təsirini göstərər. Azərbaycan diasporunun iş aparması onun təşkilatlanmasından çox asılıdır. Hələ Brussel görüşündə bu məsələyə toxunan Ulu öndərimiz Heydər Əliyev qeyd edirdi ki, Avropa ölkələrində yaşayan azərbaycanlılar bir mərkəzdə birləşməlidirlər. Bunun üçün vətəndaşlarımız təşəbbüskar olmalı, eyni zamanda, səfirliklərimiz də fəallıq göstərməlildirlər.

Bir mərkəzdə birləşmək ideyasının gerçəklənməsi üçün vahid bir mexanizm yaradılmamışdır. Baxmayaraq ki, Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi» bu istiqamətdə olan fəaliyyətini uğurla davam etdirir . Belə ki, 12 aprel 2007-ci il tarixdə İsraildə təntənəli şəkildə «Azİz» Azərbaycan – İsrail Dövlətlərarası Assosiasiyasının Təsis konfransı keçirildi. Məlumdur ki, azərbaycanlılar tarix boyu yəhudilərlə sədaqətli dost və səmimi qonşuluq münasibətində yaşayib. Həmin səbəbdən əvvəllər Azərbaycanda yaşamış 20 mindən artıq yəhudini öz sıralarında cəmləşdirən «Azİz» təşkilatının böyük əhəmiyyəti vardır. Belə ki, «Azİz» öz sıralarında bütün rusdilli kütləvi informasiya sahəsində çalışan 30-dan artıq jurnalisti, 150-dən artıq həkimi və ölkənin 6 böyük Universtetində dərs deyən 6 nəfər professoru cəmləşdirmişdi. Bu böyük qüvvədir. Elə bunun nəticəsidir ki, İsraildə ilk dəfə olaraq Azərbaycanın Respublika gününə həsr olunmuş bayram şənlikləri qeyd edildi. İsraildə «Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin» təntənəli açılışı baş tutdu. Gələcəkdə xarici ölkələrdə siyasətimizin həyata keçirilməsində bu diasporanın əvəzsiz xidmətləri olacaq. Biz buna inanırıq. Çünkü xarici ölkələrdə Azərbaycan mədəniyyətini, tarixini, ənənələrini İsraildə olan diaspora qədər bilən xalq yoxdur. O səbəbdən ki, diasporanın 80 faizindən çoxu Azərbaycan dilini, Azərbaycan tarixini, müsiqisini, incəsənətini çox gözəl bilir. Onlar Azərbaycan həqiqətlərini bütün dünyada təbliğ etmək imkanına malikdirlər.

Eyni zamanda Ümumrusiya Azərbaycanlaları Konqresinin iş fəaliyyətinin digər dövlətlərin ərazilərində də tətbiq edilməsinə köməklik göstərilməli, bu təcrübə geniş tətbiqini tapmalıdır. Azərbaycanda azad mətbuat, kütləvi informasiya vasitələri üçün yaradılan şəraitlə yanaşı, dövlətin qlobal informasiya məkanında geniş təmsil olunması və aparıcı xarici mətbuat orqanlarının nümayəndəlikləri ilə əlaqələrinin genişləndirilməsi, bütün dünyada siyasi plüralizmim hökm sürdüyü bir dövlət imicinin qorunub saxlanılması istiqamətində olan fəaliyyət genişləndirilməlidir. Bu gün diaspora üzvləri olan gənclərin bir-biri ilə münasibətdə olmaları, diaspora təşkilatları nəzdində gənclər klubunun yaradılması imkanları yoxdur. Belə klub və mərkəzlərdə gənclərin bir- biri ilə tanış olaraq, ana dilində ünsüyyətdə olmaları, birləşmək imkanlarını əhatə edən müzakirələr aparmaları mühüm əhəmiyyət kəsb edir.. Bu həm də valideynlər üçün böyük problemdir. Öz həmvətənləri ilə ailə–nigah qurmaq çətinliyi bu gün diaspora üzvləri arasında problem kimi öz aktuallığını itirməmişdir. Yalnız bir-biri ilə münasibət qurmaqla, öz xalqının zəngin tarixini və mədəniyyətini, xalqın görkəmli nümayəndələrinin həyatını öyrənməklə, musiqisini dinləməklə öz xalqının keçmişi ilə qürurlanmaq , gələcəyinə ümidlə baxmaq və xalqının gələcəyi üçün şəxsi məsuliyyyəti anlamaq olar. Bunun üçün müstəqil Azərbaycanda «Dünya Azəprbaycanlılarının Milli Üniverstetinin» yaradılması zərurəti meydana çıxır. Orada əsasən tariximizi, mədəniyyətimizi və siyasətimizi əhatə edən fakultələr fəaliyyət göstərməlidir. Həmin universtetin nəzdində geniş auditoriya imkanlarına malik «Azərbaycanlılar evi» yaradılmalıdır. Bu «evdə» bütov Azərbaycanın təbliğinə yönəldilmiş kütləvi tədbirlərin, mətbuat konfranslarının, gənclər üçün əyləncəli proqramların təşkil olunması üçün şərait yaradılmalıdır. «Xaricdə yaşayan azərbaycanlılar» anlayışı baxımından həmin şəxslərin övladlarının və çoxsaylı diaspora üzvlərinin yaradılacaq «Dünya Azəprbaycanlılarının Milli Üniversiteti» nə ali təhsil almaq üçün cəlb edilməsi Azərbaycanda turizmin inkişafına əhəmiyyətli təsirini göstərəcəkdir. Bütün bunlarla yanaşı qarşıda duran problemləri həlli üçün Azərbaycan diasporuna dövlət qayğısı artırılmalıdır. Başqa xalqlarla xüsusən, yəhudi, yunan və erməni diasporu ilə müqayisədə bu fərq nəzərə çarpır. Diasporamızın maliyyə dəstəyinə böyük ehtiyacı var. Etiraf etməliyik ki, Ulu Öndərimizin rəhbərliyi altında diasporanın inkişafı sahəsində çox böyük işlər görülmüş və əhəmiyyətli qanunlar qəbul edilmişdir. 27 dekabr 2002–ci il tarixli «Xaricdə yaşayan azərbaycanlılarla bağlı dövlət siyasəti haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 6.3-cü maddəsində xaricdə yaşayan azərbaycanlılrla bağlı Azərbaycan Respublikasının dövlət siyasətinin məqsədləri üçün xaricdə yaşayan azərbaycanlılara maliyyə yardımı edən fiziki və hüquqi şəxslərə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq vergi, gömrük güzəştləri və digər güzəştlər verilə bilər. Həmin qanunun 9.3-cü maddəsində isə qeyd edilmişdir. Xaricdə yaşayan azərbaycanlılara və onların təşilatlarına maddi yardım edilməsi məqsədilə dövlətin, fiziki və hüquqi şəxslərin ödəmələri hesabına təşkil olunan dövlət və ya ictimai fondlar yaradıla bilər. Qanunun bu maddələrinin tələbinə uyğun olaraq, Azərbaycan Respublikasının Vergilər Məcəlləsinin 109.2 maddəsinə istisna kimi qeyri kommersiya fəaliyyəti ilə bağlı diaspora problemləri ilə məşğul olan Qeyri Hökümət Təşilatlarına maliyyə yardımı edən fiziki şəxslərin gəlir vergisindən və hüquqi şəxslərin mənfəət vergisindən maliyyə yardımı miqdarında gəlirdən çıxılması qeyd edilməlidir. Fiziki və hüquqi şəxslərinin xeyriyyəçilik fəaliyyətləri Vergilər Nazirliyi tərəfindən məqsədəyönlü həvəsləndirilməlidir.

Heç şübhəsiz ki, Azərbaycan diasporunun inkişafına dövlət qayğısı bu gün daha da güclənib. Ulu Öndərimizin bu sahədə tövsiyyələri, qarşıya qoyduğu mühüm vəzifələr və tapşırıqlar, dövlətin siyasi xətti İlham Əliyev tərəfindən böyük uğurla davam etdirilir. İnanırıq ki, həmin qayğı gündən günə artacaq və Azərbaycan diasporu xarici ölkələrdə yaşayan diasporalar arasında öncüllərdən biri olacaq.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2014.- 29 aprel.- S.15.