“Ukrayna Azərbaycan diasporunun

aktiv olduğu ölkələrdəndir”

Rəhim Hümbətov: “Təəssüf ki, kəmiyyətcə təşkilat sayının çoxalması keyfiyyətin yaxşılaşması deyil”

“Hazırda Azərbaycan diasporunun Ukraynadakı durumu diasporun maraq və mənafeyinə cavab vermir”

Azərbaycan diasporunun kifayət qədər uzunömürlü və aktiv fəaliyyətli təşkilatlarından biri olan Krım Azərbaycan Cəmiyyətinin yaranmasının bu il 25 ili tamam olur. 25 il bundan əvvəl təsis edilmiş Krım Azərbaycan Cəmiyyəti fəaliyyət göstərdiyi ötən illər ərzində Azərbaycanın haqq səsinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması, zəngin tarixi-mədəni irsimizin təbliği istiqamətində bir sıra mühüm layihələrə imza atıb, təqdirəlayiq tədbirlər həyata keçirib.

Biz də “OLAYLAR” qəzeti olaraq Krım Azərbaycan Cəmiyyətinin keçdiyi 25 illik yola nəzər salmaq üçün cəmiyyətin sədri Rəhim Hümbətovla söhbətləşməyi qərara aldıq. Krım Azərbaycan Cəmiyyətinin sədri “OLAYLAR”-a verdiyi müsahibədə rəhbərlik etdiyi təşkilatın gələcək planları və bundan sonrakı dönəmdə həyata keçirəcəyi layihələr barədə də danışıb.

-Rəhim müəllim, bu il rəhbərlik etdiyiniz Krım Azərbaycan Cəmiyyətinin yaranmasının 25 ili tamam olur. Krım Azərbaycan Cəmiyyətinin ötən 25 ildəki fəaliyyətini necə qiymətləndirirsiniz?

-Ukrayna ərazisində fəaliyyətə başlayan ilk azəri təşkilatlarından biri Krımda yaranmış, təsis konfransını 1989-cu il, oktyabrın 22-də Yaltada keçirdiyimiz Krım Azərbaycan Cəmiyyətidir. Onu da vurğulamaq lazımdır ki, Krım Azərbaycan Cəmiyyəti keçmiş SSRİ məkanında azərbaycanlıların formalaşdırdığı ilk qurumlardandır. 1990-cı ilin 20 Yanvar faciəsi ilə əlaqədar Bakıya həmrəylik teleqramı göndərmək, şübhəsiz ki, o zamanın nöqteyi-nəzərindən müəyyən risqlərlə bağlı idi. İyirmi beş illik fəaliyyətimizə ümumi nəzər yetirsək, təvazökarlıqdan bir qədər uzaq olsa da, deyə bilərəm ki, bu illər ərzində təşkilat olaraq bir sıra nailiyyətlərimizin oldğunu görməmək mümükün deyil. Ukraynada azərbaycanlılarin ilk qəzeti olan “Millət” qəzeti 1991-ci ilin yanvar ayında məhz Krımda işıq üzü görüb. Ukraynada Azərbaycan diasporuna məxsus ilk internet saytı da həmçinin Krım Azərbaycan İcmasının idi. Diasporun özü haqqında yazaraq nəşr etdirdiyi ilk kitab da – “Azərbaycanlılar Krımda” – kitabı Krımda işıq üzü görüb. Həmçinin ilk dəfə Azərbaycan diasporunun özü haqda çəkdiyi film də bizim fəalliyyətimizin nəticəsidir. İlk telekörpünü – İTV və ATR telekanalı ilə birgə Bakı-Simferopol – telekörpüsünü biz həyata keçirmişik. Daha bir kitabımız “Krım Azərbaycan almanaxı” adlanır. Bu kitabda Krımda yaşayan azərbaycanlı müəlliflərin yazıları toplanıb. Bəndənizin (mənim) müəllifliyi ilə dəfələrlə telekanallarda nümayiş etdirilmiş diasporla bağlı bir neçə televiziya filmləri çəkilib. Zənnimcə, ən böyuk nailiyyətlərimizin nümunəsi isə, bizim Ukraynanın Xarkov vilayətində erməni lobbisinin gəbul etdirdiyi “erməni soyqırımı” ilə bağlı qərarı ləğv etdirməyimiz və azərbaycanlılara qarşı təhqiramiz ifadələr işlədən Ukrayna parlamenitinin deputatı Fyodor Neqoyu üzr istəməyə məcbur etməyimizdir. Razılaşmaq lazımdır ki, söylədiyim faktlar Azərbaycan diasporunun imicini qaldıran faktlardandır. Bütün bunlara baxmayaraq, təəssüflər olsun ki, biz lazımi səviyyədə diaspora təşkilatı yaratamağa hələ nail ola bilməmişik. Bu bir sıra obyektiv və subyektiv səbəblərlə bağlıdır.

-Krım Azərbaycan Cəmiyyətinin 25 illik yubileyi geniş şəkildə keçiriləcəkmi?

-Heç şübhısiz ki, 25 illik yubiley – görkəmli tarixdir. Ona görə də bir sıra tədbirlər keçirməyi nəzərdə tutmuşuq. Lakin Krım Azərbaycan Cəmiyyətinin 25 illik yubileyinin geniş miqyasda qeyd edə bilməyimiz maliyyə imkanlarımızdan asılı olacaq.

-Azərbaycan diasporunun aktiv olduğu ölkələrdən biri də Ukrayna hesab edilir. Ümumiyyətlə, bu ölkədə diasporumuzun hazırkı durumunu necə dəyərləndirirsiniz?

-Doğrudan da, Ukrayna Azərbaycan diasporunun aktiv olduğu ölkələrdən biridir. Lakin son zamanlar vaxtı ilə diaspor hərəkatında nümunə kimi göstərilən Ukrayna Azərbaycanlıları Qurumu daxili qarşıdurma nəticəsində bölünərək zəif bir vəziyyətə düşmüşdür. Təəssüf ki, kəmiyyətcə təşkilat sayının çoxalması keyfiyyətin yaxşılaşması deyil. Hal-hazırda Azərbaycan diasporunun Ukraynadakı durumu, zənnimcə, gənaətbəxş deyil, diasporun maraq və mənafeyinə cavab vermir.

-Maraqlısı odur ki, diaspor daxilində ziddiyyətlər, parçalanma halları da daha çox Ukraynada müşahidə edilir. Sizcə, bunun başlıca səbəbi nədir?

-Öncə qeyd etdiyim kimi, Ukrayna Azərbaycan diasporunun strukturca xeyli müddətdir ki, formalaşdığı ölkələrdəndir. Bilirsiz ki, təxminən 10 il öncə Ukrayna Azərbaycanlıları Konqresinin sədri Azərbaycanın bu ölkədə səfiri təyin olunmuşdu. Şübhəsiz ki, bu hal, müəyyən dərəcədə, diaspor qurumunun uğurlu fəaliyyətinin nəticəsi idi. Diaspor təşkilatı rəhbərinin belə bir yüksək vəzifəyə layiq görülməsi qurum sədri kreslosunun çox arzuolunan bir obyektə çevrilməsinə və, təbii olaraq, bu vəzifə uğrunda mübarizənin kəskinləşməsinə, müxtəlif intriqaların yaşanmasına səbəb oldu. Təəssüf ki, bu mübarizə zamanı çox vacib bir məsələ - diaspor təşkilatının hansı məqsədlə yaradıldığı – unuduldu. Səxsi ambisiyalar milli maraqları üstələdi, Konqres parçalandı, öz inkişaf sürətini dayandırdı. Bu gün isə yaradılmış yeni təşkilatlar sürətli inkişaf mərhələsinə çata bilmir, amorf bir vəziyyətdə qalmaqda davam edir. Hazırda Ukraynada diaspor durumu arzuolunmaz bir vəziyyətdədir.

-Bəs Azərbaycanlıların Ukrayna cəmiyyətinə inteqrasiyası, bu ölkənin seçkili orqanlarında iştirakı qanedici sayıla bilərmi?

-Ümumiyyətlə götürsək, azərbaycanlıların Ukrayna cəmiyyətinə inteqrasiyasını müəyyən dərəcədə uğurlu hesab etmək olar. Həmyerlilərimiz iqtisadiyyatın bütün sahələrində çalışırlar. Onların arasında həkimlər, müəllimlər, jurnalistlər, hərbçilər, hüquq-mühafizə orqanları işçiləri, iş adamları və s. sahələri təmsil edən insanlara rast gəlmək olar. Müxtəlif səviyyəli seçkili orqanlarda da azərbaycanlı deputatları görmək olar. Krımda, məsələn, Simferopolda, Yaltada, Krasnoperekopskda və digər yaşayış məntəqələrində həmyerlilərimiz yerli sovetlərdə təmsil olunub. Ancaq söz yerli icra hakimiyyətindən gedərsə, burada vəziyyət o qədər də ürəkaçan deyil. Etiraf etmək lazımdır ki, bu orqanlarda azərbaycanlıların sayı çox azdır.

-Hazırda Ukraynada gedən daxili prosesləri necə qiymətləndirirsiniz. Ölkə daxilində baş verən hadisələr burada yaşayan azərbaycanlıların gündəlik həyatı, Azərbaycan diasporunun fəaliyyətinə nə dərəcədə mənfi təsir göstərir?

-Ukraynadaxili prosesləri ölkə tarixində drammatik bir səhifə kimi qiymətləndirirəm. Bu poreseslər azərbaycanlılara da ölkədə yaşayan digər millətlərin nümayəndəri səviyyəsində təsir göstərir. Mən heç bir fərq hiss etmirəm. Qeyd edim ki, Ukraynadakı hadisələrə aktiv, yaxud passiv dəstək verən azərbaycanlılar var. Eyni zamanda bu proseslərə qarşı çıxanlar da. Bu da təbii bir haldır. Ancaq diasporun fəaliyyətinə bu proses mənfi təsir göstərmir. Zənnimcə, düzgün taktiki addımlar atılarsa, müəyyən şanslar yaranar.

-Krım Azərbaycan Cəmiyyəti Azərbaycan həqiqətlərini, Dağlıq Qarabağ problemi və Xocalı soyqırımının Ukrayna ictimaiyyətinə çatdırılması istiqamətində hansı addımları atır, tədbirlər görür?

-Biz Azərbaycan həqiqətlərini Ukrayna ictimaiyyətinə çatdırmağa ilk günlərdən çalışırıq. Nəşr etdiyimiz “Millət” qəzetinin ilk nomrəsində (yanvar, 1991-ci il) Bakida Yanvar hadisələrindən, Dağlıq Qarabağ problemindən yazilar dərc edilib. Bundan başqa hər il 20 Yanvar, Xocalı soyqırımına həsr olunmuş tədbirlər keçirir, yerli mətbuatda bununla bağlı informasiya, məlumatlar yerləşdiririk. Keçirdiyimiz tədbirləri yerli kütləvi informasiya vasitələri və Azərbaycan mətbuatı da işıqlandırır.

-Xocalı soyqırımının ildönümü ilə bağlı cəmiyyətiniz hansısa tədbirlər keçirdimi?

-Biz Xocalı soyqırımının ildönümü ilə bağlı tədbir planlaşdırmışdıq. Həmin plana əsasən anım tədbirimizi keçirdik. Tədbirə müxtəlif xalqların və kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələri dəvət olunmuşdu.

-Ümumiyyətlə, Krım Azərbaycan Cəmiyyətinin 2014-cü il üçün fəaliyyət proqramına hansı tədbirlərin keçirilməsi daxildir?

-Yubiley tədbirlərindən başqa biz Krım Azərbaycan Cəmiyyəti olaraq bir sıra bayram tədbirlərini qeyd etməyi düşünürük. Eyni zamanda Azərbaycanın görkəmlı mədəniyyət xadimlərinin yubileyləri ilə bağlı tədbirlərimiz olacaq. Maliyyə imkanlarımız yetərli olarsa Krım azərbaycanlıları haqqinda kitab nəşr etməyi düşünürük. Onu da qeyd edim ki, cəmiyyət olaraq biz respublika səviyyəsində keçirilən çoxsayli müxtəlif tədbirlərə də dəvət alır və həmin tədbirlərdə iştirak edirik.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2014.- 1 aprel.- S.15.