Azərbaycan diasporunun

fəaliyyətində maraqlı ölkələr

Yerli əhalisi sayılmadığı ölkələrdə yaşayan soydaşlarımız diaspora Azərbaycanlıları kimi təsnif olunurlar. Tarixən Azərbaycan Türklərində sürgün dövründən sonrakı mərhələdə yəhudilərə xas olan diasporada yaşamaq ənənəsi olmamışdır.

Azərbaycan Türkləri tarixən öz torpaqlarında və öz bayraqları altında yaşamağa üstünlük vermişlər. Ancaq elə vaxtlar da olmuşdur ki, onlar öz torpaqlarını da, öz dövlət müstəqilliklərini də itirmiş, ancaq heç zaman bununla barışmamış və dövlətçiliyin bərpasına və bütün ata-baba torpaqlarının qaytarılmasına inam bu millətin tarixdə hərəkətveirici qüvvəsinə çevrilmişdir. Hazırkı dövrdə azərbaycanlıların dünya ölkələrində fəaliyyət göstərən ayrı-ayrı qurum və təşkilatlarına mütəşəkkil xarakter vermək xətti diaspora strukturlarının fəaliyyətinin məzmun və formasını əlaqələndirmək zərurətindən irəli gəlmişdir. Millətin çeşidli dünya ölkələrinə səpələnmiş nümayəndələri öz imkanları ilə yaşadıqları ölkələrin ictimaiyyətinə Azərbaycan haqqında gerçəkliklərin çatdırılması üçün yaxşı resurs və başlıca ötürücü ola bilərlər. Bu kontekstdə Azərbaycan dövlətinin bu istiqamətdə siyasətin yürüdülməsinə cavabdeh olan icra qurumlarının fəaliyyəti strateji xarakter daşıyır və vahid konsepsiyaya əsaslanan fəaliyyətlərin müvafiq şəkildə əlaqələndirilməsinə söykənməlidir. Bir çoxlarının fikrincə, diasporanın müstəqil Azərbaycanla qarşılıqlı əlaqələrinin çeşidli formalarına dair dialoq həmişə açıq olmalıdır. Müxtəlif təxirəsalınmaz mövzular haqda müzakirələr milli müstəvidə, ölkədə və diasporada siyasi prosesin bütün iştirakçıları cəlb olunmaqla keçirilməlidir. Bu hal millətin strateji problemləri və onlara baxışların tam müzaikəsini yaratmağa yardım etmiş olardı.

Bu kontekstdə Azərbaycan diasporasının fəaliyyəti və planlarında bilavasitə maraqları olan ölkələri unutmaq olmaz. Bunlar Azərbaycanın özündə və onun siyasi kursunda marağı olan ölkələrin özləridir. Diaspora amili Azərbaycan dövlətçiliyi üçün ciddi rıçaq olmaqla yanaşı, həmin maraqlı ölkələr üçün də diaspora siyasətinin özünün formalaşdırılması və onun daxilində hakim olan ab-hava, eləcə də, özünün kadrları vasitəsilə diaspora daxilində mövqelərini gücləndirməklə planlarını irəlilətmək baxımından maraq kəsb edir. Diasporadaxili proseslərdə maraqlı olan ölkələr arasında İran xüsusilə seçilir.

İranda sayı bir sıra mənbələrə əsasən 35 milyondan çox olan Azərbaycan Türklərinin millət olduğunun İranın rəsmi kursu tərəfindən inkar olunmasının ən azından onların ölkələrinin bir hissəsində - Araz çayının şimalındakı bölgəsində, Azərbaycan Respublikasında öz dövlət müstəqilliyini bərpa etməsindən sonra mənasız və əsassız bir tezisə çevrilmişdir.

Milli problemin İran çərçivəsində həllinə başı qarışmış İslam respublikası SSRİ dağıldıqdan sonra yeni gerçəkliklə üz-üzə gəldi. Azərbaycan dövlətinin 2001-ci ilin noyabr ayında keçirdiyi Dünya Azərbaycanlılarınını 1-ci qurultayından sonra Xatəmi dönəmində İranın bu sahədə, yəni xaricdə yaşayan İranlılar və Azərbaycanlılarla bağlı aktiv siyasi xətt yürütməyə başladığı görünür. Artıq 2003-cü ildən başlayaraq bu sahədə qanunverici bazanın formalaşdırılması üçün ilkin tədbirlər görülmüş, 2004-ci ildə isə Xaricdəki İranlıların İşi üzrə Ali Şura təsis edilmişdir. İran prezidenti yanındakı bu quruma rəhbərliyi bilavasitə prezident yerinə yetirir və qurumda ölkənin təxminən bütün əsas nazirlikləri təmsil olunurlar. İranın İnformasiya və Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin də təmsil olunduğu və örtük qurumu kimi istifadə etdiyi bu qurumun fəaliyyətində 3 istiqamət müşahidə olunur: Bu kontekstdə İranın hədəfində olan Azərbaycan diasporasının özünün də tərkibi çoxçalarlıdır. Burada sırf mədəni komponentə əsaslanıb fəaliyyətini yalnız Azərbaycan musiqisini eşitməklə başa çatmış sayanlardan, Azərbaycanın siyasi gələcəyini vahid Azərbaycanın bərpasında görən qüvvələrə qədər müxtəlif spektrlər təmsil olunur. Ancaq çüəyyən fikir ayrılıqları, sağçı və ya solçu olmalarına baxmayaraq Azərbaycandan kənarda, dünyanın müxtəlif bölgələrində yaşayan soydaşlarımız arasında ümummilli məsələlərdə hər zaman ortaq fikir, rəy formalaşıb, vahid bir mövqe ortaya qoyulub. Məhz bu məqam diaspora sahəsində müsbət qeyd edilməli olan hallardan biridir.

Avropadakı Azərbaycan təşkilatlarındakı əslən Cənubdan olanların siyasi keçmişləri və Azərbaycan məsələsinə gəlişləri də diqqət yetirilməli əsas məqamlardandır. Soyuq müharibə zamanından qalma “solçu-sağçı” bölgüsü Azərbaycan milli məsələsi uğrunda mübarizə kontekstində fərqli məzmun kəsb edir.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2014.- 23 aprel.- S.15.