Heydər Əliyevin diasporun

inkişafında xidmətləri

Bu günlərdə vəfatının növbəti ildönümünü qeyd etdiyimiz ümummilli lider Heydər Əliyev hər bir sahə kimi diaspora sahəsinin də inkişaf etməsi, dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan soydaşlarımızın həmrəy olması istiqamətində misilsiz xidmətlər göstərib. Təsadüfi deyil ki, bu gün Azərbaycan diasporu dedikdə Heydər Əliyev və onun bu sahədəki xidmətləri yada düşür.

Ümummilli lider istər Sovet hakimiyyəti illərində, istərsə də, müstəqillik dövründə daim bu sahəni diqqətdə saxlayırdı. 1969-cu il, iyul ayının 14-də Azərbaycan rəhbəri seçilən Heydər Əliyev sonrakı 34 illik fəaliyyəti dövründə Azərbaycan xalqının və millətinin şanı, şöhrətini, qürurunu və iftixarını bütün dünyaya tanıdıb və dünyanın ən böyük azərbaycanlısı, dünya azərbaycanlılarının ümummilli lideri adını qazandı. Təkcə azərbaycanlı gənclərin keçmiş SSRİ-nin ali məktəblərinə seçilib göndərilməsi (hər il 800-900-a qədər ən savadlı, qabiliyyətli azərbaycanlı gənclər yola salınırdı) siyasətilə onun azərbaycançılığa etdiyi xidməti heç nə ilə ölçmək olmaz. Bu gün həmin gənclər həm müstəqil Azərbaycan Respublikasının dövlət quruculuğunda, həm də bütün dünyaya səpələnərək bir çox sahələrdə böyük fəaliyyət göstərirlər. Azərbaycanlı neftçi ailələrin Qərbi Sibirə, Tümen və keçmiş SSRİ-nin digər müxtəlif regionlarına göndərilməsi də arxasında böyük siyasət dayanırdı. Bu gün Vahid Ələkbərov, İsgəndər Xəlilov, Fərman Salmanov kimi məşhur neftçi alimlərin və iş adamlarının Rusiyada necə mühüm simalar olmasını izah etmək artıqdır. Bu siyasət öz-özlüyündə dünyada Azərbaycan diasporunun yaranmasında və formalaşmasında mühüm rol oynayıb. Heydər Əliyevin azərbaycançılıq ideologiyası qarşısında xidmətlərindən biri də keçmiş SSRİ-nin Moskva, Sankt-Peterburq, Ulyanovsk, Rostov, Taqanrok kimi şəhər və vilayətlərində Azərbaycanla bağlı abidələr qoyulması, elm və incəsənət xadimlərinin yubileylərinin keçirilməsi, Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətlərinin adlarına heykəllərin ucaldılması, onların adlarının küçə və meydanlara verilməsi sahəsində göstərdiyi xidmətlərdir. SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini və Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Siyasi Bürosunun üzvü kimi Moskvada fəaliyyət göstərərkən Nizami Gəncəvinin “Xəmsə”sinin Moskvada çap edilməsi, Qara Qarayevin SSRİ Bəstəkarlar İttifaqının katibi, Tahir Salahovun SSRİ Rəssamlar İttifaqının birinci katibi kimi fəaliyyətinin daha da genişləndirilməsi, Fikrət Əmirovun “Min bir gecə” baletinin bütün ittifaq televiziyası ilə göstərilməsi, “Nizami”, “Dədə Qorqud”, “Babək”, “Nəsimi” və digər milli ruhlu tarixi bədii filmlərin SSRİ-nin televiziya ekranlarına çıxması, xarici ölkələrə səfərlər zamanı azərbaycanlıların da nümayəndə heyətlərinin tərkibinə daxil edilməsi Heydər Əliyevin bu ideologiya sahəsində göstərdiyi xidmətlər sırasındadır. Məşhur müğənnilərimiz Müslüm Maqomayevin “Anamın anasısan Azərbaycan”, Rəşid Behbudovun “Səni tərənnüm edirəm doğma Azərbaycan” mahnıları ən böyük salonlarda səslənərək bütün dünya xalqlarının dilinin əzbəri oldu. Heydər Əliyevin uzun müddət dövlət idarəçiliyi sistemində fəaliyyət göstərən bir tarixi şəxsiyyət kimi əldə etdiyi nailiyyətlər bütün dünyada “Azərbaycan” və “azərbaycanlı” sözlərinin mahiyyətini, dəyərini və tutumunu xeyli artırdı. Heydər Əliyev azərbaycançılıq ideologiyasının elmi-nəzəri bazasının müasir dövrün tələbləri əsasında formalaşmasında da mühüm rol oynadı. Ümummilli lider müstəqil Azərbaycana rəhbərlik etdiyi 1993-2003-cü illərdə də azərbaycançılıq ideologiyasının inkişaf etdirilməsi və diaspor işi sahəsində müvafiq addımlar atdı. Müstəqillik dövründə Azərbaycana rəhbərlik edərkən Heydər Əliyevin təşkilatçılığı ilə Bakıda Məhəmməd Füzulinin 500 illiyinin, “Dədə Qorqud” dastanının 1300 illiyinin dünya səviyyəsində qeyd olunması, dünya şöhrətli musiqiçi M.Rasrtropoviçin Azərbaycana gətirilib dəfələrlə konsertlərinin təşkil edilməsi, xarici səfərlərdə dünyanın Vaşinqton, Paris, London, Tokio, Roma, Moskva və s. kimi böyük şəhərlərində neft müqavilələri imzalamaqla dünyanın diqqətini Azərbaycana yönəltməsi, onun azərbaycançılıq ideologiyasına verdiyi layiqli xidmət nümunələridir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycan xalqı və dövləti, eləcə də azərbaycançılıq ideologiyası qarşısında göstərdiyi çox mühüm əhəmiyyətli məsələlərdən biri də Azərbaycan diasporunun inkişaf etdirilməsi və təkmilləşdirilməsi olub. Heydər Əliyevin hakimiyyəti dövründə dünya azərbaycanlılarının təşkilatlanması, onlarla Azərbaycan arasında əlaqələrin qurulması istiqamətində xeyli işlər görüldü.

1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə gələn ümummilli lider Heydər Əliyev sözügedən istiqamətdə ciddi addımlar atmağa başladı. Məhz Heydər Əliyevin bu sahədə həyata keçirdiyi uğurlu siyasət sahəsində xarici ölkələrdə yaşayan azərbaycanlıların vahdi ideya ətrafında birləşməsi prosesi başlandı. 2001-ci il, noyabrın 9-10-u tarixlərində isə Heydər Əliyevin təşəbbüsü və bilavasitə iştirakı ilə Bakıda Dünya Azərbaycanlılarının birinci qurultayı keçirildi. O dövr üçün xüsusi əhəmiyyətə malik hadisə kimi qiymətləndirilən Dünya Azərbaycanlılarının birinci qurultayı Azərbaycan diasporunun tarixində yeni bir mərhələnin əsasını qoymuş oldu. Qurultay xaricdə yaşayan soydaşlarımızın qarşısında duran əsas vəzifələri müəyyənləşdirdi, milli birliyimizin mənəvi-siyasi formulunu-Azərbaycançılıq ideologiyasını irəli sürdü. Dünya Azərbaycanlılarının birinci qurultayı həm də dövlətin bu sahəyə göstərdiyi diqqət və qayğının təzahürü idi. Dünya Azərbaycanlılarının birinci qurultayından sonra xaricdə yaşayan azərbaycanlıların təşkilatlanması prosesi daha sistemli və məqsədyönlü xarakter aldı. Qəsa zaman ərzində dünyanın müxtəlif ölkələrində yeni diaspor təşkilatları yarandı, Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması istiqamətində mühüm addımlar atıldı, diaspor təşkilatlarının fəaliyyətinin koordinasiya olunması işi təkmilləşdirildi. Azərbaycan dövlətinin diaspora sahəsinə göstərdiyi diqqət və qayğı yalnız Dünya Azərbaycanlılarının birinci qurultayının keçirilməsi ilə yekunlaşmırdı. Çünki qarşıda Azərbaycan dövləti və onun diasporunu daha vacib məsələlər gözləyirdi. Bunu əsas götürən ümummilli lider Heydər Əliyev 2002-ci ildə imzalamış olduğu müvafiq sərəncamla diaspora sahəsində dövlət siyasətini həyata keçirən xüsusi bir qurum-Xarici Ölkələrdə Yaşayan Azərbaycanlılarla İş üzrə Dövlət Komitəsi- yaratdı. Qısa müddət ərzində isə dünyanın müxtəlif ölkələrində məskunlaşmış soydaşlarımızla əlaqələri tənzimləyən qanunvericilik bazası formalaşdırıldı. Azərbaycan dövlət və onun prezidentinin diaspora sahəsinə verdiyi önəm, bu sahəyə göstərdiyi diqqət və qayğı ümummilli liderin xarici ölkələrə həyata keçirdiyi səfərlər zamanı da özünü təsdiqləmiş olurdu. İstər rəsmi, istərsə də işgüzar səfərlər zamanı işinin və keçirdiyi görüşlərin çox olmasına baxmayaraq Heydər Əliyev hər bir ölkədə fəaliyyət göstərən diaspor təşkilatlarımızla yaxından maraqlanır, onlarla görüşlər keçirir, soydaşlarımızın yaşadıqları ölkələrdə üzləşdikləri problemləri öyrənir və həmin problemlərin həlli istiqamətində lazımi addımlar atırdı. Keçirilən bu kimi görüşlər soydaşlarımıza qürur verir, onların arxasında Azərbaycan dövlətinin qurduğu inamını yaradırdı. Öz növbəsində diaspor təşkilatlarmız da bu diqqət və qayğıdan ruhlanaraq daha aktiv fəaliyyət göstərir, Azərbaycan həqiqətlərini dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq istiqamətində fəaliyyətlərini sürətləndirirdilər.

Müstəqil Azərbaycan Respublikasının prezidenti olduqdan sonra Heydər Əliyev xaricdə məskunlaşmış soydaşlarımızla əlaqələri dövrümüzün xarici siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birinə çevirdi. Dünya azərbaycanlılarının əsl həmrəyliyinin yaradılması yolunda 1997-ci il dekabrın 27-də keçirilən toplantı bu istiqamətdə atılan əsas addımlardan biri oldu. Həmin toplantıda ümummilli liderin etdiyi çıxışda qeyd edilirdi: “Biz bu torpaqda yaşayan azərbaycanlılar, başqa ölkələrdə yaşayan soydaşlarımız haqqında həmişə düşünürük, onlarla əlaqə yaratmaq istəmişik və onlarla həmrəyliyimizi bildirməyə çalışmışıq. Bugünkü müstəqil Azərbaycan Respublikası bütün dünya azərbaycanlılarının dayağıdır və bütün dünya azərbaycanlıları üçün örnəkdir. Azərbaycan xalqı, Azərbaycan milləti yaşayıb, yaşayır və yaşayacaqdır” Heydər Əliyev dünya azərbaycanlılarının tarixi Vətənlə hərtərəfli münasibətini, milli özünəməxsusluğunu qorumağı, diasporlararası əlaqələri genişləndirməyi və xaricdə yaşayan soydaşlarımızın hüquqlarının müdafiəsini çox mühüm hesab edirdi. Ona görə də ümummilli lider dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan soydaşlarımızın birlik və bərabərliyini daha da inkişaf etdirmək istiqamətində düşünür, bu sahədə müəyyən addımlar atırdı.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2014.- 12 dekabr.- S.3.