365 gün davam edən anım günü

Öz aramızdır, onu nəvaxt unutduq ki, bir gün xatırlayaq?

Onun barəsində rəsmən çox danışılıb, çox yazılıb, çox göstərilib. Hər söhbətdən, hər yazıdan, hər filmdən sonra hələ deyilməmiş, yazılmamış, göstərilməmiş çox şeylərin qaldığı hiss olunur. Ən çox sadə insanların öz xatirəsi, öz münasibəti, öz mövqeyidir qalan. Öz aramızdır, ən radikal bir kimsənin də Heydər Əliyev barədə etməyə çox etirafları var. Hamının qəbul etdiyi bir etiraf öndədir: “O bir fenomen idi!”

Daxili etirafların dilə gətirilməsi cəmiyyətdə səmimiyyət və şükranlıq yaradar.

Heydər Əliyevin ölümündən artıq düz 11 il keçir. 2003-cü il dekabrın 12-i Azərbaycan tarixinə öz möhürünü qara rəngdə vurub. Öz aramızdır, adam onun həyatda olmadığına heç inana bilmir. Çünki hər yanda onun dühası, onun ideyalarının təntənəsi, onun qoyduğu bünövrələrin nəticəsi, onun əkdiyi toxumların meyvəsi görünür. Bəzi şəxslər onun ölümündən sonra ölkənin dərin boşluğa düşəcəyini, yenidən vətəndaş qarşıdurması, xaos yaranacağını, qurduğu hər şeyin alt-üst olacağını düşünür və bədbinliyə qapılırdı. Amma bunların heç biri olmadı. Əksinə, ondan sonra hər şey elə onun istədiyi, onun arzuladığı və təməlini qoyduğu kimi çox uğurla davam etdi və etməkdədir. Çünki bu aqibətin arxasında əməli-saleh bir insanın dühası dayanır. Rus publisisti Karaulov onu “hakimiyyət ustası” adlandırmışdı. Yaşlı bir kişinin qarışıq zamanda, müharibə aparan və xaos yaşayan bir ölkədə sıfırdan və həm də mükəmməl bir dövlət qurması, öz aramızdır, hər kişinin işi deyil! Karaulovu da valeh edən bu oldu. İndi Azərbaycana gələn xarici ölkə başçıları burada çox ustalıqla hazırlanan və yüksək səviyyədə həyata keçirilən adi protokol xidmətinə nəzarən heç də kiçik bir dövlətə gəlmədiklərinə əmin olurlar. Hətta oturuşmuş, minilliklərə söykənən dövlətlərin bir çoxunda idarəetmə mexanizmində boşluqlar özünü göstərməkdədir. Azərbaycanda keçirilən hər hansı bir qurultayda, konfrans, müsabiqə, yarış, festival və turnirdə hamı birinci növbətə təşkilati işin səviyyəsindən razılıq edir. Yüksək təşkilatçılıq məharəti onun irsidir. Hər bir xalq özünün seçdiklərinə, xüsusən də öz dövlət başçısına layiqdir. Azərbaycan xalqı yaxın-uzaq keçmişdə Heydər Əliyev qüdrətində çox az şəxsiyyət yetişdirdi. Bunda həm də Allahın lütfü şəksizdir.

Elə bilirsiniz hər dövlət başçısına müqəddəs Kəbə evinin içərisinə daxil olmaq nəsib olur? Heç bir faizinə də nəsib olmur!

Öz aramızdır, hər general da 40 il general mundirini daşıya bilmir. İctimai –siyasi həyatı dərk etməyə başladığımız uzaq 1969-cu il sanki dünən idi. 7-ci sinifdə oxuyurduq. Lənkəran şəhərinin 3 saylı orta məktəbi o vaxt indi üçün köhnə bir binada yerləşirdi. Bu binada zaman-zaman nələr yerləşməmişdi? Son təyinatı orta məktəb idi. Məktəb binası birmərtəbəli olsa da, həcmcə çox böyük və əhatəli görünürdü. Məktəbin dəhlizi siniflər qədər enli amma yüz metrdən daha uzun idi. Məktəb həyəti daha böyük olsa da tənəffüslərdə şagirdlər həyətdən daha çox dəhlizə meyl göstərirdilər. Çünki bu dəhliz boyu divarlar çox maraqlı, baxımlı, rəngarəng panolar, foto-stendlər, guşələr, deyimlər, portretlər, divar qəzetləri, sərgilər və naxışlarla zəngin idi. Dəhlizin bir üzündən o biri başına kimi yüyürək gedib gələnə kimi tənəffüs bitirdi. Divar qarşısında hər zaman dəstə-dəstə şagird yığışıb nəyəsə tamaşa edirdi. Ən çox tamaşaçının toplandığı yerdə bu dəstə dəhlizin yarısına qədərini tuturdu. Orada divara Azərbaycanlı generalların fotosu vurulmuşdu. Sağ olan yeganə general Heydər Əlirza oğlu Əliyev idi. O həm də respublikanın hakim Kommunist Partiyasının yenicə birinci katibi seçilmişdi. Əksəriyyətimizin əlçatmaz hesab olunan iki arzumuz vardı: kosmonavt və general olmaq. Öz aramızdır, general olmaq istəyənlərin hamısı inşa müsabiqəsində özünə yalnız bir nəfəri ideal götürür, ona oxşamaq istəyirdi: Heydər Əliyevə!

Adamlar partiya-sovet funksionerləri barədə çox danışmaz, ehtiyat edərdilər. Amma birdən –birə Heydər Əliyev barəsində söz-söhbətlər yayılmağa başladı. Dedilər ki, dəmiryolu fəhləsinin oğlu öz savadı, zəkası və bacarığı hesabına DTK-nın sədri, general, indi isə respublikanın yeni birinci katibi ola bilib! Sonralar danışırdılar ki, o öz libasını dəyişib, tək-tənha ölkəni gəzməyə çıxır; qəflətən “JEK”-də görünür, şikayətçilərdən biri kimi rüşvətxor müdiri ifşa edir. Tarlada pambıq yığan kolxozçu, tütün sərən tütünçü, çayçı, əkinçi, beton qarışdıran tikinti fəhləsi, neftçi, milis işçisi qəflətən yanında onu görür, onunla ünsiyyətdən qürurlanır, sonra xarüqələr yaradırdı. Eşidirdik ki, o vaxt sovxoz direktorları, idarə rəisləri, müəssisə direktorları, şöbə müdirləri onu tanımadan qəbul edir, əslində kim olduqlarının hesabatını vermiş olurdular. Çox rüşvətxorun, bürokratın, süründürməçinin yerindəcə ifşa olunması barəsində rəngarəng şayiələr dolaşırdı. Hətta avtobus sürücüləri də özünü yığışdırmağa başlamışdılar. Ölkədə bir şüar insanların xoş sabaha inamını artırmışdı: “Qoy ədalət zəfər çalsın!”

Əski Sovetlər Birliyinin rəhbərliyi müsəlman, türk xalqlarına ən kiçik fərdi nəaliyyəti də çox görürdülər. Hətta böyük filmlərimiz də yalnız “Mosfilm”lə birlikdə çəkilməli, onun senzurasının altında yaradılmalı idi. Ünlü alimlərimiz Moskvaya cəlb olunur, doktorluq dissertasiyalarının əksəriyyəti Moskvada müdafiə edilirdi. Əksər zavod və fabrikimiz öz məhsulunu sıfırdan sonacan istehsal edə bilmirdi. İstehsal müəssisələrimiz digər respublikalardan asılı idi. Öz aramızdır, məhz Heydər Əliyev bir çox sahələr üzrə elmi müdafiə səlahiyyətlərini də ölkəyə gətirdi. O vaxt biz anlamırdıq ki, kənd təsərrüfatında nə üçün pambıq, üzüm, tərəvəz əsas prioritet məhsula çevrilib. Biz sonradan başa düşdük ki, bu məhsullar üzrə sıfırdan sonacan istehsal Azərbaycana aid olur, ona Rusiyanın hər yerində ehtiyac yaradılır. Beləcə, uzaq Moskva və Leninqradla yanaşı Vladivastokda, Murmanskda, Arxangelskdə, Kamçatkada da Azərbaycan istehsalı olan portfeynlər, “Ağdam” şərabı, tomatlar, konservlər, cemlər, kələm, pomidor, quru çay, sitrus məhsulları məşhurlaşmağa başlamışdı. Qafqaz dedikdə yalnız gürcülər, ermənilər xatırlanardı. Artıq Qafqazda Azərbaycan populyarlaşmışdı. 1988-ci ildə Moskvanın mərkəzində böyük bir ticarət Mərkəzində əvvəl növbə tutub, sonra nə satılması ilə maraqlandıq. Adamlar Lənkəran pomidoru üçün növbəyə durmuşdular.

Azərbaycan neft sənayesinin patriarxı olmaqla yanaşı, böyük bir imperiyanın həm də qida tələbatında hegemonluğu tədricən öz əlinə alırdı. “Kommunist”, “Bakinski raboçiy”, “Azərbaycan gəncləri” qəzetlərinin 2, 3 səhifəsi ölkənin təsərrüfat və iqtisadiyyat xəbərlərini, nəaliyyətləri, göstəriciləri, əmək adamlarını əhatə edirdi. Heydər Əliyevin şəkli bütün təsərrüfat sahələrində əks olunurdu. O bütün günü ölkəni gəzir, insanlara stimul verir, əmək sürətini artırır, iş keyfiyyətini yaxşılaşdırırdı. Bunun nəticəsində insanlar öz əməyinin qəhrəmanına çevirilirdilər. Hər rayonda hər il Məhsul bayramları keçirilirdi. Bu bayramlarda əmək adamlarına ən qiymətli hədiyyələr, həm də avtomobil hədiyyə olunurdu. Köhnə ittifaq üzrə təkcə Azərbaycanda əmək qəhrəmanlarına şeirlər, oçerklər, mahnılar, rəsmlər, filmlər həsr edilirdi. Sosialist Əməyi Qəhrəmanı fəxri adını 1969-cu ildən 1982-ci ilədək keçən cəmi 15 il ərzində alan şəxslərin sayı onun təsis edildiyi 1938-ci ildən 1969-cu ilə kimi 31 il ərzində almış şəxslərin sayından bir neçə dəfə çox idi. Ədəbiyyat və incəsənət xadimləri onu özlərinin əvəzsiz hamisi hesab edir, ona güvənir, ona arxalanırdılar. O ədəbiyyat xadimlərimizdən Nəriman Nərimanovun (1972), Nəsiminin (1979), Cəfər Cabbarlının (1982), Hüseyn Cavidin (1993) və digər şair və nasirlərin Bakıda və rayonlarda abidələrini qoydurdu, adına küçələr verdirdi. Öz aramızdır, “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanını bütün türk xalqları sevir, qəbul edirdi. İlk dəfə H.Əliyev onun Azərbaycan oğuz türklərinə mənsubluğunu və 1300 illik tarixini bütün dünyaya car çəkdi və təsdiq etdirdi.

Ona qədər bircə akademik sənət və ədəbiyyat adamı layiqli qiymətini almamışdı. Öz aramızdır, Qara Qarayevə, Rəşid Behbudova, Niyaziyə, Fikrət Əmirova, Süleyman Rüstəmə, Mirzə İbrahimova, Rəsul Rzaya və digərlərinə o olmasaydı, kim idi Sosialist Əməyi Qəhrəmanı fəxri adını verən?

Heydər Əliyevin özünü isə SSRİ hökuməti əmək qəhrəmanının qızıl ulduzu ilə iki dəfə ( 1979, 1983) təltif etmişdi. Sovet Respublikalarının rəhbərləri arasında bu fəxri ada əksəriyyət heç bir dəfə layiq görülə bilmirdi.

Sovet respublikalarının başçıları arasında bu vəzifədə 13 il dayaq gətirib, sonra da nəhəng respublikanın hakim partiyasının Siyasi Bürosuna seçilmək, Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini səviyyəsinə qədər yüksəlmək də hər başçıya nəsib olmamışdı. Sədrin siyasi işlərlə məşğulluğunu və digər qayğıları nəzərə alsaq, 1-ci müavin Nazirlər Sovetinin əsas siması demək idi. Bu, artıq Sovet hökumətinin de-fakto başçısı sayılırdı. Müsəlman türk xalqları arasında təkcə Qazaxstan KP MK-nın birinci katibi Dinmühammed Kunayev Siyasi Büro üzvü vəzifəsinə yüksəlmiş və bu zaman Qazaxstanın ərazi baxımından ölkənin 2-ci böyük respublikası olması daha çox nəzərə alınmışdı. Amma o da hökumət üzvü və ya müavin deyildi.

H.Əliyevin Nazirlər Sovetində 5 illik səmərəli fəaliyyətini nəzərə alaraq sonralar ruslar Sov.İKP.MK-nın Baş katibi vəzifəsinə Heydər Əliyevi gətirmədiklərinə görə peşman olmuşdular. O, nəinki SSRİ-ni dağılmağa qoymazdı, onu dünya lideri səviyyəsinə qaldırar və bütün dünyanı sosialist düşərgəsinə çevirərdi.

Dünyanı idarə edən qüvvələr Azərbaycanı Rusiyanın bir vilayəti səviyyəsində görmək, ölkəmizi parçalayıb paylaşdırmaq niyyətində idilər. Etnik separatizmlə Azərbaycanın parçalanmasına start verilmişdi. 1993-cü ildə o gəldi və hamını mat vəziyyətinə qoyaraq, son anda ölkəni və xalqı xilas elədi. Bunu bacara biləcək başqa bir şəxsiyyət yox idi. O nəinki, ölkəni xilas etdi, həm də onu bütün beynəlxalq tribunalarda ləyaqətlə təmsil edə bildi. Xəzər sahillərində 5 ölkə yerləşsə də, 1994-cü ildə bütün dünya nəhənglərini Azərbaycana cəlb etməyi, ölkəni neft nəhəngi və Xəzər neftinin sahibi kimi təqdim etməyi, xristian Qərbin əl-ayağını əsrin neft müqaviləsilə bağlamağı məhz o bacardı. Xristian təəssübkeşliyi ilə Ermənistanı müdafiə edən ölkələr bir həmlə (bir müqavilə) ilə Azərbaycana xidmətə məhkum edildilər.

Öz aramızdır, düşmən Ermənistanın ən güclü zamanında öz havadarları ilə Azərbaycan torpaqlarını büsbütün işğal etməsi ərəfəsində birdən-birə “Atəşkəs” sazişinə məcbur edilməsi ermənilər tərəfindən hələ də dərk olunmur. Ötən dövr ərzində isə Azərbaycan həm siyasi, ictimai, iqtisadi, həm də hərbi cəhətdən xeyli gücləndi. Məhz onun 10 illik prezidentliyi dövründə ölkəmiz yenidən dirçəldi, çiçəkləndi. Heydər Əliyevin qurduğu Azərbaycan indi həm işğal altında olan, həm də tarixi torpaqları azad etmək iqtidarındadır. Silahlı qüvvələrimizin düşmənə verdiyi hər tutarlı cavabdan sonra xarici havadarlar indi Azərbaycanın qapısına yalmanmağa gəlir.

Öz aramızdır, məhz Heydər Əliyevin öz ailəsindən ona ən layiqli davamçı çıxa bilərdi. Varisi İlham Əliyev atasının qoyduğu kursla ölkəni irəli aparmaqdadır!

Öz aramızdır, 2009-cu ildən etibarən bütün dünya ölkələri iqtisadi böhran içərisində çabalayır. Amma H.Əliyevin şah əsəri olan Azərbaycan dövləti nəinki bu böhranı yaxına buraxmır, üstəlik 2012-ci ildə “Evroviziya” mahnı müsabiqəsini keçirdir. Olimpiyanın vətəni sayılan Qərbi Avropa bircə dəfə və ayrıca Avropa olimpiya oyunlarını keçirə bilmədiyi halda Azərbaycan 2015-ci ildə 1-ci Avropa Olimpiyadasını keçirəcəkdir.

Sovet Ordusu sıralarında “Günəşli Azərbaycan”dan olduğumuzu eşidən hər kəs birinci olaraq Heydər Əliyevin adını çəkirdi. Ölkənin adına bərabər nüfuz qazanan şəxs əlbəttə ki, o xalqın ən böyük övladı, ulu öndər və ümummilli lider sayılmalı idi. Öz aramızdır, bütün digər mərhumlar ildə bir dəfə yad edilə bildiyi halda təkcə Heydər Əliyev bütün il boyu anılır, yad edilir, ondan iqtibas olunur və ölkə hər gün onun çəkdiyi yol xəritəsilə gələcəyə gedir. Öz aramızdır, Heydər Əliyev barəsində yenə də çox şey deyə bilmədik.

Hafiz Mirzə

www.hafizmirza.com

Olaylar.- 2014.- 23 dekabr.- S.4.